Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Phan Ngọc Toán - Bác sĩ Hồi sức cấp cứu - Khoa Hồi sức Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
Sặc sữa là tai nạn thường gặp trong nhi khoa và rất nguy hiểm. Khi sữa tràn vào đường thở của trẻ sẽ khiến bé bị khó thở, thậm chí dẫn tới suy hô hấp và nặng hơn là ngưng tim, ngưng thở, tử vong. Vì vậy, các bậc phụ huynh cần nắm rõ cách cấp cứu sặc sữa trẻ sơ sinh.
1. Tổng quan
Sặc sữa là hiện tượng sữa tràn vào đường thở khiến bé bị sặc sụa, khó thở, tím tái, có thể ngừng thở. Nếu không được cấp cứu nhanh chóng, kịp thời, trẻ có thể tử vong.
Nguyên nhân sặc sữa:
- Trẻ bú, ăn không đúng tư thế; cho bú quá no
- Cho trẻ bú khi đang khóc, đang ho
- Sữa mẹ nhiều khiến trẻ nuốt không kịp
- Núm vú cao su có lỗ thông quá rộng khiến sữa chảy nhiều
- Trẻ sinh non tháng nên phản xạ bú - nuốt kém
- Trẻ bị dị tật bẩm sinh vùng hầu họng như sứt môi, hở hàm ếch...
Dấu hiệu trẻ bị sặc sữa: Khi trẻ đang bú hoặc sau bú đột ngột ho mạnh, ọc sữa qua mũi, miệng, sặc sụa, tím tái, trẻ hốt hoảng, khóc thét, cơ thể mềm nhũn hoặc co cứng... có thể diễn tiến thành ngừng thở, ngừng tim và tử vong.
2. Cấp cứu sặc sữa trẻ sơ sinh
Khi trẻ bắt đầu có dấu hiệu sặc sữa như ho, sặc sụa, ngay lập tức cha mẹ hoặc người giữ trẻ cần hết sức bình tĩnh để cấp cứu theo các bước sau đây, áp dụng cho các tình huống dị vật đường thở bao gồm cả sặc sữa.
2.1. Nếu trẻ còn tỉnh
Bước 1: Lập tức gọi hỗ trợ từ người thân, cấp cứu y tế ( gọi điện thoại, bật chế độ loa ngoài và làm theo dướng dẫn). Người cấp cứu có thể ngồi hoặc quì tùy theo điều kiện.
Bước 2: Nếu thuận tiện cởi áo của trẻ bộc lộ ngực
Bước 3: Cho trẻ nằm sấp để đầu thấp hơn ngực trên mặt trong cẳng tay tựa vào đùi. Giữ vùng đầu và cằm trẻ ở tư thế thẳng. Tránh gây áp lực lên phần mềm vùng hầu họng
Bước 4: Sử dụng gót bàn tay VỖ LƯNG 5 LẦN giữa 2 vai của trẻ theo hướng từ trên xuống dưới ra trước
Bước 5: Sau khi vỗ lưng, dùng cẳng tay còn lại đặt lên lưng trẻ, bàn tay giữ chặt đầu và cổ.
Bước 6: Lật ngửa trẻ một cách cẩn thận (giữ chặt đầu và cổ), giữ trẻ nằm ngửa trên mặt trong cẳng tay tựa vào đùi. Giữ đầu thấp hơn cơ thể.
Bước 7: ẤN NGỰC 5 LẦN ở vị trí 1⁄2 dưới xương ức, ngay dưới đường liên vú. Mỗi lần đẩy ngực khoảng 1s, cố gắng tạo áp lực đủ để tống dị vật ra ngoài
Bước 8: Lặp lại chu kì 5 lần vỗ lưng và 5 lần ấn ngực cho đến khi lấy được dị vật hoặc khi trẻ không đáp ứng.
2.2. Nếu trẻ bất tỉnh
Bước 1: Lập tức gọi hỗ trợ từ người thân, cấp cứu y tế ( gọi điện thoại, bật chế độ loa ngoài và làm theo dướng dẫn). Người cấp cứu có thể ngồi hoặc quì tùy theo điều kiện.
Bước 2: Ngay lập tức Ép tim – Hỗ trợ hô hấp trẻ với kỹ thuật 2 ngón tay (xem hình dưới) với yêu cầu:
Tần số:
- 30 lần ép tim – 2 lần thổi ngạt (Nếu chỉ có 1 mình)
- 15 lần ép tim – 2 lần thổi ngạt (Nếu có ≥ 2 người cấp cứu)
Độ sâu khi ép ngực: 4cm hoặc 1/3 đường kính trước sau của lồng ngực
Mỗi lần chuẩn bị thổi ngạt, kiểm tra vùng miệng họng của trẻ tìm dị vật
+ Nếu thấy dị vật có thể dễ dàng lấy ra thì dùng tay lấy dị vật ra, không dùng tay móc mù trong miệng trẻ, có thể làm dị vật tụt sâu hơn.
+ Nếu không thấy dị vật hoặc không chắc chắn, tiếp tục cấp cứu
Bước 3: Sau khoảng 2 phút ép tim, gọi cấp cứu 115 nếu chưa có ai giúp đỡ.
2.3 Kỹ thuật hô hấp Miệng – Miệng và Mũi cho trẻ nhỏ
Bước 1: Giữ cho đường thở mở với tư thế đầu phù hợp bằng kỹ thuật Ngửa đầu – Nâng cằm
Bước 2: Miệng - Mũi: Hít 1 hơi bình thường, trùm kín và chặt miệng của người cấp cứu lên miệng và mũi của trẻ.
Miệng - Miệng: Hít 1 hơi bình thường, trùm kín và chặt miệng người cấp cứu lên miệng của trẻ. Kẹp chặt cánh mũi với ngón cái và ngón trỏ, gan bàn tay tì lên trán trẻ
Bước 3: Thổi hơi vào trong 1 giây, chú ý quan sát lồng ngực trẻ phồng lên. Lặp lại 2 lần.
Bước 4: Nếu lồng ngực không phồng lên, lặp lại động tác ngửa đầu nâng cằm, điều chỉnh tư thế ngửa đầu.
Bước 5: Nếu lồng ngực vẫn không phồng lên, chuyển sang kỹ thuật hô hấp miệng miệng (Bước 2)
3. Biện pháp phòng tránh sặc sữa ở trẻ em
Hiện tượng trẻ sơ sinh bị sặc sữa khá thường gặp. Nếu người mẹ thận trọng và biết cách chăm sóc bé đúng cách thì có thể phòng ngừa được hiện tượng này. Một số lưu ý quan trọng là:
- Khi cho bú: Bế trẻ ở tư thế đầu cao khi cho bú, cho bé bú từ từ, không vội vàng, nhất là với trẻ sinh non tháng. Quan sát trẻ trong khi bú, thấy được trẻ nuốt sau khi mút sữa. Nếu thấy trẻ không muốn ăn, sữa còn trong miệng hoặc khi trẻ ho hoặc khóc thì nên ngừng cho bú, nếu cho ăn bằng thìa thì không nên đổ tiếp. Cha mẹ không nên ép trẻ ăn;
- Với trẻ bú bình: Lỗ thông đầu vú không nên đục quá rộng, chỉ nên đục 1 – 2 lỗ bằng đầu kim băng ở bên núm vú. Khi cho trẻ bú, nên nghiêng bình sữa khoảng 45 độ để sữa ngập lỗ thông, trẻ không mút phải nhiều không khí dẫn tới trớ sữa sau ăn;
- Sau khi bú xong: Nên bế trẻ nằm sấp trên vai hoặc ngực mẹ 15 - 20 phút, vỗ nhẹ lưng để trẻ ợ bớt hơi trong dạ dày, tránh đầy hơi sẽ kích thích gây sặc. Khi phát hiện trẻ bị trớ, ngay lập tức cho trẻ nằm nghiêng đầu sang một bên và lau sạch sữa ở miệng trẻ;
- Lưu ý: Không cho trẻ bú khi đang nằm ngủ, đang khóc hoặc ho; không đùa với trẻ khi đang bú vì dễ khiến trẻ cười dẫn tới sặc sữa. Với những trẻ hay bị nôn trớ, nên cho ăn giảm lượng sữa mỗi bữa và tăng số lượng bữa ăn lên;...
Việc xử lý cấp cứu sặc sữa trẻ sơ sinh đúng cách sẽ giúp trẻ nhanh chóng thoát khỏi tình trạng nguy hiểm. Và nếu đã xử trí theo các cách trên nhưng trẻ vẫn có biểu hiện ho sặc sụa, tím tái, ngưng thở,... các bậc phụ huynh cần ngay lập tức đưa trẻ tới bệnh viện gần nhất để cấp cứu kịp thời.
Thạc sĩ Phan Ngọc Toán từng là Bác sĩ điều trị Nội khoa tại Bệnh viện Đa khoa Quảng Trị, bác sĩ Cấp cứu và Hồi sức tích cực - Bệnh viện Hoàn Mỹ Đà Nẵng trước khi làm việc tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng như hiện nay. Bác sĩ Toán có nhiều kinh nghiệm trong điều trị Hồi sức – Cấp cứu người lớn, Cấp cứu bệnh nhi.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
