Nghẹt thở ban đêm ở trẻ em tuổi đi học có thể là một tình trạng sức khỏe đáng sợ, đau đớn và gián đoạn dường như có thể xuất hiện đột xuất. Trong một số trường hợp nhất định, nó thậm chí có thể đe dọa đến tính mạng. Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn ở trẻ em là một rối loạn giấc ngủ, trong đó nhịp thở của con bạn bị chặn một phần hoặc hoàn toàn lặp đi lặp lại trong khi ngủ.
Nguyên nhân cơ bản của ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn ở trẻ em phổ biến nhất là viêm amidan. Chẩn đoán và điều trị sớm là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng có thể ảnh hưởng đến sự tăng trưởng, phát triển nhận thức và hành vi của trẻ. Trong bài viết này chúng tôi sẽ cung cấp những thông tin hữu ích cho các bậc cha mẹ về hội chứng ngưng thở khi ngủ ở trẻ em tuổi đi học.
1. Tổng quan về Hội chứng ngưng thở khi ngủ
Ngưng thở khi ngủ là một triệu chứng rối loạn giấc ngủ, trong đó tình trạng hơi thở của trẻ bị gián đoạn trong khi trẻ ngủ.
Có hai loại ngưng thở khi ngủ là ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn – OSA (hay gặp hơn) và ngưng thở khi ngủ trung ương - CSA (ít gặp hơn xảy ra khi phần não chịu trách nhiệm về hô hấp không hoạt động bình thường). Trong ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn, trẻ cố gắng thở nhưng không thể do đường thở bị bít tắc hoặc thắt lại. Trong ngưng thở khi ngủ trung ương, trẻ hít vào kém hơn nên sẽ bị ngưng thở trong thời gian ngắn.
2. Nguyên nhân gây hiện tượng ngưng thở khi ngủ ở trẻ
2.1. Hiện tượng ngưng thở do tắc nghẽn
Một số nguyên nhân chính gây hiện tượng trên như:
- Amidan và adenoid phì đại: Amidan và adenoids (các tuyến nằm ở phía sau cổ họng) là một phần của hệ thống miễn dịch. Amidan có thể to ra do di truyền, nhiễm trùng hoặc viêm nhiễm thường xuyên. Khi các tuyến này sưng hoặc xẹp xuống, làm bít tắc đường thở, khiến việc thở khi ngủ trở nên khó khăn hơn.
- Tiền sử gia đình từng có người bị ngưng thở khi ngủ.
- Béo phì ở trẻ em: Hiện tượng ngưng thở khi ngủ thường gặp ở trẻ em béo phì chiếm đến 60%.
- Các yếu tố nguy cơ bao gồm: hàm trên nhỏ, sử dụng thuốc an thần hoặc opioid, yếu cơ lưỡi và cổ họng; mắc hội chứng Down, bệnh hồng cầu hình liềm, bất thường ở hộp sọ hoặc mặt, bại não. Bị dị ứng mũi, ở gần người lớn hút thuốc và có tiền sử gia đình mắc chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn cũng được phát hiện là các yếu tố nguy cơ của ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn ở trẻ em.
2.2. Hiện tượng ngưng thở trung ương
Chứng ngưng thở khi ngủ trung ương có liên quan đến các rối loạn di truyền hiếm gặp ở trẻ em, chẳng hạn như hội chứng giảm thông khí trung ương bẩm sinh. Nó cũng có thể xuất hiện khi trẻ có tình trạng sức khỏe yếu gây cản trở các bộ phận của hệ thần kinh trung ương điều khiển hô hấp. Trẻ sinh non, bị suy tim hoặc đột quỵ
3. Triệu chứng của hiện tượng ngưng thở khi ngủ ở trẻ em
Các triệu chứng của ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn và ngưng thở khi ngủ trung ương đa phần là giống nhau bao gồm:
- Ngáy to (ở ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn tiếng ngáy sẽ to hơn so với ngưng thở khi ngủ trung ương);
- Ho hoặc nghẹt mũi khi thở;
- Thở bằng miệng;
- Đổ mồ hôi vào ban đêm;
- Mộng du (rối loạn giấc ngủ không thực tổn);
- Mơ khi ngủ;
- Hay gặp ác mộng;
- Đái dầm.
4. Ảnh hưởng của hiện tượng ngưng thở khi ngủ ở trẻ em khi không được điều trị
Chứng ngưng thở không được điều trị dẫn đến nhiều hệ lụy kèm theo như:
- Giấc ngủ bị xáo trộn trong thời gian dài khiến tình trạng mệt mỏi kinh niên vào ban ngày.
- Khó tập trung ở trường học ảnh hưởng đến kết quả học tập.
- Dẫn đến các vấn đề về hành vi bắt chước rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), điển hình như hiếu động thái quá, nổi loạn, bốc đồng.
- Tâm trạng khó chịu.
- Khó kiểm soát cảm xúc, thường xuyên cáu gắt.
- Trẻ chậm lớn.
- Có thể gây cao huyết áp, làm tăng nguy cơ đột quỵ (hiếm gặp).
5. Chẩn đoán ngưng thở khi ngủ ở trẻ em
Đưa trẻ đi khám bác sĩ khi bạn nghi ngờ con bạn có biểu hiện của hội chứng ngưng thở khi ngủ. Bác sĩ sẽ thăm khám hỏi tiền sử gia đình, các triệu chứng của trẻ và tiến hành khám sức khỏe. Con bạn có thể được kiểm tra cổ, miệng và lưỡi, và các u tuyến.
Bác sĩ có thể yêu cầu một số xét nghiệm để chẩn đoán bệnh gồm:
- Polysomnogram: Các bác sĩ đánh giá tình trạng của con bạn trong một nghiên cứu về giấc ngủ qua đêm. Thử nghiệm này sử dụng các cảm biến áp dụng cho cơ thể để ghi lại hoạt động của sóng não, kiểu thở, tiếng ngáy, nồng độ oxy, nhịp tim và hoạt động của cơ trong khi con bạn ngủ. Đây được coi là tiêu chuẩn vàng để đánh giá được hội chứng ngưng thở khi ngủ vì nó cung cấp kết quả chắc chắn nhất.
- Oximetry: Nếu các bác sĩ nghi ngờ rõ ràng về chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn, việc ghi lại nhịp tim của trẻ và lượng oxy trong máu khi trẻ ngủ có thể giúp chẩn đoán. Oximetry có thể được thực hiện tại nhà. Tuy nhiên, đôi khi nó không đưa ra được chẩn đoán, trong trường hợp đó, con bạn vẫn cần phải thực hiện nghiên cứu về giấc ngủ.
Điện tâm đồ: Trong điện tâm đồ, các miếng dán cảm biến có gắn dây (điện cực) đo các xung điện do tim của con bạn phát ra. Các bác sĩ có thể sử dụng xét nghiệm này để xác định xem con bạn có bị bệnh tim tiềm ẩn hay không.
6. Điều trị chứng ngưng thở khi ngủ ở trẻ:
Các phương pháp điều trị chứng ngưng thở khi ngủ ở trẻ em tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Bác sĩ sẽ cân nhắc để đưa ra được phác đồ điều trị thích hợp cho con bạn.
- Thuốc: Các loại steroid dùng tại chỗ cho mũi, chẳng hạn như fluticasone (Dymista) và budesonide (Rhinocort, Pulmicort Flexhaler, những loại khác), có thể làm dịu các triệu chứng ngưng thở khi ngủ đối với một số trẻ bị ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn nhẹ. Đối với trẻ em bị dị ứng, montelukast (Singulair) có thể giúp giảm các triệu chứng khi sử dụng một mình hoặc với steroid mũi.
- Cắt bỏ amidan và adenoids. Đối với chứng ngưng thở khi ngủ từ mức độ trung bình đến nặng, bác sĩ có thể giới thiệu con bạn đến bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng nhi khoa để kiểm tra về việc loại bỏ amidan và adenoids. Cắt bỏ tuyến phụ có thể cải thiện chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn. Các hình thức phẫu thuật đường thở trên khác có thể được khuyến nghị, dựa trên tình trạng của trẻ.
- Điều trị áp lực đường thở tích cực: Trong áp lực đường thở dương liên tục (CPAP) và áp lực dương đường mật (BPAP), các máy nhỏ nhẹ nhàng thổi không khí qua một ống và mặt nạ gắn vào mũi, hoặc vào miệng của con bạn. Máy đưa áp suất không khí vào phía sau cổ họng của con bạn để giữ cho đường thở của con bạn luôn mở. Các bác sĩ thường điều trị chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn ở trẻ em bằng liệu pháp tạo áp lực đường thở tích cực khi thuốc hoặc cắt bỏ u tuyến và amidan không hiệu quả.
- Chỉnh nha: dụng cụ mở rộng hàm trên và nâng cao hàm dưới là phương pháp chỉnh nha sử dụng phần cứng nha khoa để tạo thêm không gian trong miệng và cải thiện luồng không khí qua đường thở.
- Trị liệu cơ năng: Các bài tập về miệng và cổ họng, còn được gọi là “liệu pháp điều trị cơ” hoặc “các bài tập về hầu họng”, đã được chứng minh là cải thiện chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn và chứng ngáy ngủ ở trẻ em.
Ngoài ra, những trẻ có triệu chứng rất nhẹ hoặc không có triệu chứng có thể được theo dõi theo thời gian. Chăm sóc hỗ trợ trong thời gian theo dõi bao gồm giáo dục về thói quen ngủ tốt, theo dõi chặt chẽ các triệu chứng và tái khám thường xuyên.
Một số phương pháp tự nhiên giúp điều trị chứng ngưng thở khi ngủ của trẻ em ở thể nhẹ:
- Giảm cân: Ở trẻ em bị béo phì bị tắc nghẽn khiến trẻ ngưng thở khi ngủ, giảm cân có thể làm giảm bớt các triệu chứng. Bác sĩ nhi khoa sẽ tư vấn lập kế hoạch luyện tập và ăn uống lành mạnh giúp trẻ giảm cân.
- Tránh các chất gây dị ứng: tránh cho con bạn tiếp xúc với các chất gây dị ứng chẳng hạn như phấn hoa và nấm mốc - có thể gây ra viêm mũi dị ứng (một phản ứng dị ứng của đường mũi). Viêm mũi dị ứng dẫn đến tắc nghẽn và hạn chế đường thở, góp phần gây ra các triệu chứng ngưng thở khi ngủ.
- Luyện thở bằng mũi: Luyện thở bằng mũi (còn gọi là liệu pháp cơ năng) là một loại vật lý trị liệu nhằm tăng cường sức mạnh của lưỡi và các cơ xung quanh để giúp trẻ thở hiệu quả vào ban đêm. Nó có thể giúp giảm các triệu chứng, nhưng chưa có nghiên cứu chính thức nào chứng minh kết quả cao khi thức hiện phương pháp này. Tuy nhiên nó cũng không có hại gì cho trẻ nên bạn vẫn có thể áp dụng.
- Liệu pháp vị trí - việc huấn luyện một người ngủ ở một tư thế khác. Nó có thể được sử dụng cho trẻ em khi chứng ngưng thở xảy ra khi trẻ nằm ngửa lúc ngủ. Nâng cao đầu giường cũng có thể giúp giảm bớt chứng ngưng thở khi ngủ. Cũng chưa có nghiên cứu nào chứng minh được hiệu quả lâu dài của phương pháp này.
7. Điều trị chứng ngưng thở ở trẻ có triển vọng gì?
Khi được điều trị đúng cách, chứng ngưng thở khi ngủ sẽ giảm rõ rệt đối với nhiều trẻ. Phẫu thuật giúp loại bỏ các triệu chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn khoảng 70 – 90 % trẻ em bị phì đại amidan và u tuyến. Tương tự như vậy, một số trẻ em mắc một trong hai loại chứng ngưng thở khi ngủ nhận thấy sự cải thiện các triệu chứng khi quản lý cân nặng hoặc sử dụng máy thở áp lực dương liên tục (CPAP) hoặc thiết bị uống.
Nếu không được điều trị, chứng ngưng thở khi ngủ có thể trở nên trầm trọng hơn và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của con bạn. Về lâu dài khiến trẻ có nguy cơ bị các biến chứng nguy hiểm đe dọa đến tính mạng như đột quỵ hoặc bệnh tim mạch.
Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán hội chứng ngưng thở khi ngủ
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: babycenter.com, mayoclinic.org, sleepfoundation.org, healthline.com
