Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là một tình trạng đặc trưng cho thấy cả hai buồng trứng bị rối loạn nội tiết hoặc rối loạn chức năng. Sự rối loạn này ảnh hưởng đến khả năng thụ thai và gây khó khăn trong quá trình mang thai của phụ nữ.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sỹ Phạm Thị Kim Yến - Trung tâm Hỗ trợ sinh sản và Sức khoẻ phụ nữ Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Hội chứng buồng trứng đa nang là gì?
Những người phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) thường có nhiều nội tiết tố nam và không đủ nội tiết tố nữ, khiến quá trình rụng trứng không đều hoặc ít. Nếu không được điều trị, sự mất cân bằng hormone này có thể ảnh hưởng đến tất cả cơ quan trong cơ thể và tăng nguy cơ mắc một số vấn đề sức khỏe như tiểu đường, bệnh tim và vô sinh ở phụ nữ.
Thông thường, phụ nữ sẽ rụng trứng hàng tháng khi một nang trứng (một túi chứa đầy chất lỏng chứa trứng đang phát triển) vỡ ra và trứng trưởng thành được giải phóng vào ống dẫn trứng. Nhưng nếu một người bị PCOS, sự thừa nội tiết tố nam sẽ ngăn cản quá trình này, khiến trứng vẫn ở trong nang chứa đầy chất lỏng.
Nhiều người phụ nữ mắc buồng trứng đa nang có buồng trứng lớn, chứa các u nang nhỏ. Nếu quá trình phát triển của nang trứng và quá trình rụng trứng diễn ra bất thường, nồng độ nội tiết tố nam vẫn ở mức cao thì sẽ dẫn đến mất cân bằng nội tiết tố nữ và chu kỳ lặp lại tương tự.
Ngoài ra, nhiều phụ nữ mắc PCOS cũng gặp tình trạng kháng insulin, nghĩa là cơ thể không thể xử lý glucose (đường) hiệu quả. Điều này dẫn đến việc cơ thể phụ nữ cần thêm insulin đẩy glucose vào tế bào để tạo năng lượng. Sự dư thừa insulin làm tăng cảm giác thèm ăn, gây tăng cân và sản sinh thêm nội tiết tố nam.
Thống kê cho thấy hơn 70% phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang gặp vấn đề liên quan đến sinh sản, một vấn đề đáng báo động.
Các trường hợp mắc hội chứng này thường khó thụ thai, đồng thời có nguy cơ cao phải đối mặt với các vấn đề tâm lý như lo lắng, trầm cảm, căng thẳng và áp lực…Tất cả những vấn đề này đều có thể góp phần tăng khả năng cản trở quá trình thụ thai thành công.
Ngoài ra, các trường hợp mắc PCOS cũng có nguy cơ cao gặp phải biến chứng thai kỳ và sảy thai.
Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) cũng ảnh hưởng đến khoảng 5-10% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, và đây trở thành nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến vô sinh ở phụ nữ.
2. Nguyên nhân gây ra bệnh
Các chuyên gia vẫn chưa tìm ra nguyên nhân chính xác gây ra hội chứng buồng trứng đa nang. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng PCOS có thể là do di truyền.
Ngoài ra, chế độ ăn uống và môi trường sống có yếu tố độc hại cũng góp phần gây ra hội chứng này. Lời giải thích hợp lý nhất là do sự kết hợp giữa các yếu tố di truyền và môi trường.
Dưới đây là một số yếu tố có thể tăng nguy cơ mắc bệnh, bao gồm:
Di truyền: Người phụ nữ có khả năng mắc hội chứng buồng trứng đa nang nếu mẹ hoặc chị gái của người phụ nữ đó cũng mắc bệnh này. Các nhà nghiên cứu cũng đang xem xét khả năng hội chứng này có liên quan đến các đột biến gen..
Chế độ dinh dưỡng: Ăn quá nhiều tinh bột cũng có thể gây ra hội chứng buồng trứng đa nang.
Hàm lượng insulin cao hơn bình thường: Insulin là một hormone được sản xuất trong tuyến tụy, cho phép cơ thể sử dụng glucose để cung cấp năng lượng cho cơ thể. Khả năng sử dụng insulin hiệu quả bị suy giảm do đề kháng insulin, khiến cho tuyến tụy phải tiết insulin nhiều hơn bình thường để chuyển hóa glucose vào tế bào. Mức độ insulin cao hơn bình thường được cho là một nguyên nhân làm tăng hormone Androgen ở buồng trứng. Hormone Androgen tăng làm suy giảm sự phát triển của nang trứng phát triển và quá trình rụng trứng của buồng trứng.
3. Dấu hiệu buồng trứng đa nang
Mỗi trường hợp mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) đều có mức độ và sự dao động hormone riêng biệt, vì vậy, các dấu hiệu PCOS ở mỗi người sẽ khác nhau. Đến 80% phụ nữ mắc PCOS bị béo phì và hơn 70% mọc nhiều lông trên mặt, ngực, bụng dưới, lưng hoặc đùi.
Các dấu hiệu khác của PCOS bao gồm:
Kinh nguyệt không đều hoặc bất thường: Kinh thưa, rong kinh hoặc mất kinh.
Vấn đề về da như mụn trứng cá, da sẫm màu hoặc các mảng da (các mảng da nhỏ, thừa ở nách hoặc quanh cổ).
Chứng ngưng thở lúc ngủ: Đây là một triệu chứng phổ biến của PCOS, chủ yếu do rối loạn nội tiết và tăng cân bất thường gây ra.
Khó thụ thai.
Tóc mỏng đi do các nang tóc thiếu dinh dưỡng, dẫn đến tóc yếu dần và rụng.
Tăng cân: Đường glucose khi không chuyển hóa vào tế bào sẽ chuyển đổi thành chất béo và tích tụ lại, đặc biệt là ở vùng bụng.
Cảm giác khó chịu ở vùng bụng: Đây là dấu hiệu phổ biến ở những người mắc PCOS, có thể là đau nhói hoặc đau âm ỉ ở các mức độ từ nhẹ đến nặng.
Xuất hiện các mảng da sẫm màu.
Tâm trạng thất thường: Người phụ nữ mắc PCOS có thể cảm thấy lo lắng, căng thẳng hoặc trầm cảm.
4. Cách chẩn đoán
Bác sĩ sẽ thực hiện một đánh giá về các triệu chứng mà bệnh nhân đang gặp phải, thảo luận về tiền sử bệnh và chỉ định khám sức khỏe tổng quát, bao gồm các xét nghiệm máu để đo nồng độ hormone. Bên cạnh đó, siêu âm cũng được thực hiện để kiểm tra sự tồn tại của các u nang trong buồng trứng.
Để chẩn đoán bệnh nhân có mắc PCOS hay không, người bệnh cần phải có ít nhất hai trong ba dấu hiệu sau:
Kinh nguyệt không đều hoặc không xuất hiện.
Nồng độ nội tiết tố nam trong máu cao hoặc xuất hiện các triệu chứng liên quan như tăng mọc tóc hoặc rụng tóc kiểu nam.
Siêu âm cho thấy hình ảnh của buồng trứng đa nang.
5. Cách điều trị
5.1 Các lựa chọn điều trị nếu bệnh nhân muốn mang thai
Các phương pháp điều trị hội chứng buồng trứng đa nang nhưng người bệnh vẫn có thể mang thai được, bao gồm:
5.1.1 Giảm cân
Nếu phụ nữ bị béo phì thừa cân, việc giảm cân có thể giúp cân bằng nội tiết tố trong cơ thể, tăng cơ hội rụng trứng và chu kỳ kinh nguyệt diễn ra đều đặn hơn.
5.1.2 Thuốc
Bác sĩ có thể sử dụng các loại thuốc khác nhau như sau:
Clomiphene: Nếu việc giảm cân không thể giúp rụng trứng thường xuyên, clomiphene citrate thường là lựa chọn tiếp theo. Khoảng 80% phụ nữ rụng trứng trong ba tháng đầu tiên sau khi sử dụng clomiphene. Khoảng 30 đến 40% trường hợp sử dụng thuốc Clomiphene có thai khi đến chu kỳ điều trị thứ ba.
Letrozole: Nhiều chuyên gia khuyến khích sử dụng letrozole để thúc đẩy rụng trứng. Một nghiên cứu gần đây về phụ nữ mắc PCOS đã chỉ ra rằng letrozole có hiệu quả hơn clomiphene trong việc điều chỉnh rụng trứng và tăng khả năng thụ thai.
Metformin: Thuốc kích thích insulin metformin cũng giúp tăng rụng trứng. Phụ nữ có thể sử dụng metformin đơn lẻ hoặc kết hợp với clomiphene hoặc letrozole.
Gonadotropins: Trong trường hợp các loại thuốc khác không hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng gonadotropins, loại thuốc tiêm kích thích nhiều trứng phát triển. Hầu hết phụ nữ mắc PCOS sử dụng gonadotropins đều rụng trứng, và khoảng 60% trong số các trường hợp trên có thai.
5.1.3 Phẫu thuật
Nếu bệnh nhân không đáp ứng với các phương pháp điều trị trên hoặc không muốn sử dụng chúng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật nội soi. Trong phương pháp này, bác sĩ sẽ rạch một đường nhỏ trên bụng của bệnh nhân và tạo ra các lỗ nhỏ trên buồng trứng.
Điều này làm giảm mức độ nội tiết tố nam và thúc đẩy rụng trứng. Không giống như thuốc uống hoặc thuốc tiêm, phẫu thuật nội soi đốt điểm buồng trứng là liệu pháp điều trị một lần. Các tác động có tính tạm thời, nhưng có khoảng 50% phụ nữ có thai trong vòng một năm sau phẫu thuật.
5.1.4 Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF)
Nếu không có phương pháp nào kể trên mang lại hiệu quả, bác sĩ có thể đề xuất thụ tinh trong ống nghiệm (IVF). Quy trình này bao gồm việc kết hợp trứng và tinh trùng trong phòng thí nghiệm để thực hiện quá trình thụ tinh.
Sau đó, phôi được chuyển vào tử cung của người phụ nữ, phôi sẽ làm tổ và phát triển thành thai nhi. Tỷ lệ mang thai thành công của quy trình này sẽ tùy thuộc vào độ tuổi và tình trạng sinh sản của cặp vợ chồng, nhưng nhìn chung, cơ hội mang thai thông qua IVF của phụ nữ mắc PCOS giống như những người phụ nữ có vấn đề sinh sản khác.
5.2 Các lựa chọn điều trị khác nếu bệnh nhân không muốn có con
Nếu bệnh nhân không muốn mang thai, có những cách chữa buồng trứng đa nang khác như sau:
Thuốc tránh thai: Thuốc tránh thai chứa cả estrogen và progestin có thể điều chỉnh sự mất cân bằng hormone. Thuốc có khả năng giúp điều hòa chu kỳ kinh nguyệt, làm giảm vấn đề về da và hạn chế sự phát triển bất thường của lông trong quá trình sử dụng. Thuốc tránh thai chỉ chứa progestin cũng có thể điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt và ngừa thai, tuy nhiên, thuốc không có hiệu quả trong việc điều trị mụn trứng cá hoặc vấn đề về mọc tóc.
Metformin: Metformin không phải là thuốc tránh thai và không ảnh hưởng đến sinh sản, nhưng thuốc giúp khoảng 30 đến 50% phụ nữ mắc PCOS điều hoà kinh nguyệt. Loại thuốc này cũng giảm hàm lượng insulin, giúp giảm cân bằng cách ngăn chặn cảm giác thèm ăn.
6. Cách chăm sóc bản thân nếu bị buồng trứng đa nang
Nếu chị em phụ nữ đang bị thừa cân, hãy tập thể dục và duy trì chế độ dinh dưỡng cân đối. Việc giảm cân có thể giúp điều hòa chu kỳ kinh nguyệt, giảm cholesterol và thậm chí làm sạch mụn trứng cá và lông mọc nhiều. Mặt khác, đối với trường hợp bị kháng insulin, việc tập thể dục sẽ giúp cơ thể xử lý insulin. Vì thế, bệnh nhân hãy tham khảo ý kiến của các chuyên gia để lên kế hoạch giảm cân phù hợp.
Việc thăm khám phụ khoa đều đặn đóng vai trò quan trọng trong việc theo dõi bất kỳ thay đổi nào trong buồng trứng hoặc tử cung. Kiểm tra định kỳ cũng giúp phát hiện sớm các dấu hiệu của ung thư nội mạc tử cung, đặc biệt là đối với những phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc không có kinh.
Phụ nữ có thể cần thực hiện các xét nghiệm máu để theo dõi sự biến đổi của hormone. Ngoài ra, việc điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt bằng phương pháp ngừa thai có chứa hormone cũng giúp giảm nguy cơ mắc ung thư nội mạc tử cung. Triệt lông hoặc tẩy lông cũng là cách để loại bỏ lông thừa trên khuôn mặt và cơ thể.
7. Hội chứng buồng trứng đa nang có thể ngăn ngừa được không?
Không có phương pháp cụ thể nào để ngăn ngừa hội chứng buồng trứng đa nang, nhưng việc chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp kiểm soát các triệu chứng của bệnh. Nếu bản thân gặp vấn đề về chu kỳ kinh nguyệt, hãy đến bệnh viện thăm khám phụ khoa để được can thiệp ngay lập tức.
Ngoài ra, việc thay đổi lối sống như tập thể dục đều đặn, theo dõi cân nặng và cân nhắc chế độ ăn low-carbohydrate (ít tinh bột) cũng có thể góp phần kiểm soát bệnh hiệu quả.
8. Các câu hỏi thường gặp về buồng trứng đa nang
8.1 Tại sao bị PCOS nhưng kinh nguyệt vẫn đều?
Chu kỳ kinh nguyệt không đều là một trong những biểu hiện phổ biến nhất của hội chứng buồng trứng đa nang, lúc này người bệnh sẽ trải qua các trường hợp như ra máu kinh quá nhiều hoặc quá ít, kinh thưa, thậm chí là mất kinh.
Tuy nhiên, có những phụ nữ mắc bệnh vẫn có chu kỳ kinh nguyệt đều đặn hàng tháng. Nguyên nhân là một bên của buồng trứng bị ảnh hưởng nhẹ, trong khi buồng trứng kia vẫn hoạt động bình thường, tiếp tục sản xuất hormone sinh dục ổn định và không gây ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt.
8.2 Phụ nữ gầy có khả năng bị đa nang buồng trứng không?
Hầu hết phụ nữ mắc hội chứng đa nang buồng trứng có vấn đề về cân nặng, thường là thừa cân hoặc béo phì. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp bệnh nhân có vóc dáng cân đối hoặc gầy. Vì vậy, để xác định liệu mình có mắc hội chứng này hay không, phụ nữ cần tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.
8.3 Phụ nữ bị PCOS có con được không?
Phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang vẫn có khả năng mang thai và sinh con tự nhiên, tuy nhiên tỷ lệ thành công sẽ thấp hơn so với phụ nữ không mắc bệnh này. Nếu bệnh kéo dài mà không được điều trị đúng cách, nguy cơ vô sinh hoặc hiếm muộn sẽ tăng lên. Do đó, việc thăm khám sớm khi có bất kỳ biểu hiện nào không bình thường rất quan trọng để bác sĩ có thể can thiệp và điều trị kịp thời.
8.4 Đa nang buồng trứng 2 bên có nguy hiểm không?
Đây là tình trạng cả hai buồng trứng đều xuất hiện nhiều nang nhỏ với các kích thước khác nhau. Các nang này, nếu không phát triển, sẽ cản trở quá trình rụng trứng, thụ tinh và hình thành thai nhi.
Dù là đa nang buồng trứng ở một bên hay ở cả hai bên, nếu không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, vẫn có nguy cơ giảm khả năng sinh sản và xuất hiện nhiều biến chứng nguy hiểm như tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim mạch, đột quỵ… Đa nang buồng trứng ở cả hai bên cũng tăng nguy cơ vô sinh hoặc hiếm muộn. Tuy nhiên, nếu được điều trị đúng cách, phụ nữ vẫn có khả năng mang thai và sinh con tự nhiên.
8.5 Phụ nữ bị PCOS có phải mổ không?
Trong những trường hợp điều trị nội khoa không mang lại kết quả như mong đợi, bác sĩ có thể đề xuất phẫu thuật để điều trị hội chứng buồng trứng đa nang để tăng cơ hội thụ thai và mang thai cho phụ nữ.
Hiện nay, có một số phương pháp phẫu thuật được áp dụng để điều trị buồng trứng đa nang, bao gồm: cắt góc buồng trứng, xẻ múi cam để phóng noãn, đốt điểm buồng trứng nhằm kích thích rụng trứng, và phẫu thuật đốt điểm buồng trứng nội soi. Trong đó nội soi là phương pháp ít xâm lấn, mang lại hiệu quả điều trị cao và giảm thiểu các biến chứng trong và sau khi phẫu thuật, do đó thường được ưa chuộng hơn.
Nếu phụ nữ nghi ngờ bản thân mắc hội chứng buồng trứng đa nang hoặc gặp bất kỳ dấu hiệu hay triệu chứng nào của bệnh này, hãy đi kiểm tra sớm, nhất là khi bệnh nhân đang có ý định mang thai.
Hội chứng buồng trứng đa nang có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của phụ nữ. Tuy nhiên, nếu được phát hiện và điều trị sớm, mức độ ảnh hưởng sẽ giảm đi. Do đó, chị em phụ nữ nên thường xuyên kiểm tra sức khỏe phụ khoa tại các cơ sở y tế uy tín để phát hiện bệnh kịp thời và có kế hoạch điều trị phù hợp.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
