Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ CKI Nguyễn Thị Mỹ Linh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác có 12 năm kinh nghiệm trong chẩn đoán và điều trị các bệnh lý Nhi, đặc biệt là hồi sức sơ sinh và điều trị sơ sinh bệnh lý. Ngoài ra, bác sĩ có thế mạnh trong trong lĩnh vực tư vấn nuôi con bằng sữa mẹ cũng như khám, tư vấn và can thiệp dinh dưỡng ở trẻ em.
Trẻ nhỏ sức đề kháng còn yếu nên dễ bị các bệnh viêm đường hô hấp trên do tác động bên ngoài như thay đổi thời tiết, môi trường sống ô nhiễm,... Khi bị bệnh, trẻ thường có biểu hiện sốt nhẹ, ho, chảy nước mũi, quấy khóc và bỏ bú. Các bậc phụ huynh cần theo dõi nhằm phát hiện và đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời đề phòng các biến chứng xảy ra.
1. Bệnh viêm đường hô hấp trên là gì?
Đường hô hấp trên là cơ quan ngoài cùng tiếp xúc với không khí. Chính vì vậy đây là bộ phận dễ chịu sự ảnh hưởng từ mọi điều kiện bất lợi từ môi trường bên ngoài như bụi, lạnh, nóng, hơi độc, các loại virus, vi khuẩn, nấm mốc...
Đường hô hấp trên được tính từ mũi đến thanh quản bao gồm mũi, họng và thanh quản. Khi tác nhân gây bệnh xâm nhập vào sẽ làm xuất hiện các triệu chứng của cảm, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến các bệnh viêm mũi, viêm họng, viêm VA, viêm amidan, viêm thanh quản, viêm xoang, viêm tai giữa... Các bệnh này gọi chung là viêm đường hô hấp trên.
>>Xem thêm: Viêm đường hô hấp trên ở trẻ em và cách tránh bệnh vào mùa lạnh- Bài viết được viết bởi Bác sĩ Lê Tuyết Nga - Bác sĩ chuyên khoa I - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City
2. Dấu hiệu bệnh viêm đường hô hấp trên
Bệnh viêm đường hô hấp trên ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường gặp, dễ điều trị nhưng lại hay tái phát với các triệu chứng sau:
- Đối với trẻ sơ sinh: Triệu chứng chủ yếu là sốt nhẹ (khoảng 38,50C), ho, chảy mũi hoặc không chảy mũi, khò khè, quấy khóc, bỏ bú...
- Đối với trẻ lớn: Triệu chứng thường gặp là chảy mũi hoặc nghẹt mũi, sổ mũi, ho, đau họng, khàn tiếng, sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn...
Các triệu chứng nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến viêm phổi. Triệu chứng của viêm phổi ở trẻ sơ sinh cũng rất sơ sài, có trẻ sốt mà cũng có trẻ không sốt, thậm chí thân nhiệt lại hạ nên nhiều bậc cha mẹ chủ quan, khi đến khám thì con đã bị viêm phổi. Khi thấy các dấu hiệu trẻ biếng ăn, bú yếu, quấy khóc, da xanh, thở không đều, cánh mũi phập phồng, lõm kẽ liên sườn...thì bệnh đã chuyển nặng.
Tùy vào mức độ bệnh nặng hay nhẹ mà phương pháp chăm sóc và điều trị là khác nhau:
- Mức độ nhẹ: Với các triệu chứng ho, sốt nhẹ, sổ mũi (có hoặc không), nghĩa là chỉ viêm nhẹ đường hô hấp trên, thì chỉ cần cho bé nhấp ít mật ong (cứ 6 giờ / lần, mỗi lần nửa thìa cà phê) hoặc nhấp nước quất hấp đường kính (lấy quả quất vắt bỏ bớt nước, đem hấp cách thủy với đường kính trong 20 phút, chắt lấy nước, thỉnh thoảng cho bé nhấp miệng).
Mức độ vừa: Với các triệu chứng ho, sốt, thở nhanh (> 50 lần/phút), nghĩa là bé bị viêm phế quản hoặc viêm phổi nhẹ. Trong trường hợp này cần cho bé đến trạm y tế khám bệnh và dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ.
- Mức độ nặng: Với các triệu chứng ho, sốt, thở nhanh, co rút lồng ngực (rút lõm), nghĩa là bé đã bị viêm phổi. Phụ huynh cần cho bé đến tại trạm y tế để được theo dõi và kịp thời xử trí khi cần.
- Mức độ rất nặng: Với các triệu chứng ho, thở nhanh, co rút lồng ngực kèm theo tím tái (tím tái quanh môi, lưỡi), nghĩa là bé đã bị viêm phổi nặng và đã bị biến chứng. Bé cần được đưa đến bệnh viện ngay để được hồi sức cấp cứu.
3. Nguyên nhân gây ra viêm đường hô hấp ở trẻ nhỏ?
Nguyên nhân gây bệnh viêm đường hô hấp là do các loại virus và vi khuẩn:
- Virus: Rhino, Corona, virus cúm Parainfluenza, Adeno, virus hô hấp hợp bào RSV...
- Vi khuẩn: Liên cầu khuẩn tan máu nhóm A, phế cầu khuẩn, Haemophilus Influenzae, ....
- Vi nấm: Rhizopus, Rhizomucor, Cunninghamella
Các yếu tố làm tăng nguy cơ bị các bệnh đường hô hấp trên, tức là làm tăng cơ hội cho vi khuẩn, virus, nấm xâm nhập vào cơ thể bao gồm:
- Tình trạng bệnh tật: Trẻ sinh non hoặc sinh mổ, còi xương, suy dinh dưỡng, thiếu vitamin A, trẻ bị suy giảm miễn dịch do mắc bệnh HIV, điều trị corticoid kéo dài...
- Sức đề kháng của cơ thể: Bé ở độ tuổi càng nhỏ càng dễ mắc bệnh, nhất là dưới 1 tuổi. Đặc biệt là trong 2 tháng đầu sau sinh.
- Môi trường sống: Điều kiện nhà ở chật hẹp, ẩm thấp, tiếp xúc với khói (bếp, thuốc lá, than tổ ong), vệ sinh kém. Bé nằm ở phòng máy lạnh có nhiệt độ thấp dễ bị khô mũi và cổ họng dẫn đến tình trạng viêm. Bệnh thường xuất hiện theo mùa thời tiết lạnh, đặc biệt là lúc chuyển mùa đông – xuân nên việc không mặc đủ ấm, tắm nước lạnh, không lau khô cơ thể đều làm tăng nguy cơ bị bệnh.
4. Cách phòng ngừa bệnh viêm đường hô hấp trên
Phụ huynh cần thực hiện các biện pháp hỗ trợ sau đây để giúp bé nhanh chóng hồi phục và ngăn ngừa nguy cơ tái phát:
- Sắp xếp phòng ở: Phòng của bé cần được dọn dẹp sạch sẽ và gọn gàng. Lưu ý khi sử dụng máy điều hòa: Điều chỉnh ở nhiệt độ khoảng 25 - 26 độ C và nhớ tắt máy lạnh trước khi bé rời khỏi phòng 30 phút để cơ thể bé không bị chênh lệch nhiệt độ quá đột ngột nhé. Có một cách để kiểm tra nhiệt độ phòng đã phù hợp với bé chưa đó là sờ sau gáy và lưng bé. Nếu bé không toát mồ hôi và ngủ ngon thì nhiệt độ phòng phù hợp.
- Dinh dưỡng: Các bà mẹ cần cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho trẻ bằng cách cho bé bú đủ bữa trong ngày, bổ sung các thực phẩm giúp tăng cường vitamin, DHA, dễ tiêu hóa. Nếu bé đã bước vào giai đoạn ăn dặm, mẹ nên cân đối thực đơn để đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng.
- Chăm sóc mũi: Mẹ nên vệ sinh mũi giúp thông thoáng đường thở cho bé bằng các sản phẩm có nguồn gốc từ nước biển sâu. Các bà mẹ không nên dùng các loại nước theo truyền miệng như nước ép tỏi, hành để nhỏ vào mũi trẻ vì sẽ có thể gây bỏng niêm mạc mũi khiến bệnh viêm đường hô hấp trở nên trầm trọng hơn.
Để phòng tránh các bệnh lý viêm đường hô hấp trên ở trẻ, cha mẹ nên chú ý đến chế độ dinh dưỡng nâng cao sức đề kháng cho trẻ. Đồng thời bổ sung thêm thực phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B,... giúp hỗ trợ hệ miễn dịch, tăng cường đề kháng để trẻ ít ốm vặt và ít gặp các vấn đề tiêu hóa.
Cha mẹ có thể tìm hiểu thêm:
Vì sao cần bổ sung Lysine cho bé?
Vai trò của kẽm - Hướng dẫn bổ sung kẽm hợp lý
Hãy thường xuyên truy cập website Vinmec.com và cập nhật những thông tin hữu ích để chăm sóc cho bé và cả gia đình nhé.
