Thuốc kháng sinh là một thuốc bảo vệ mạnh mẽ chống lại nhiễm trùng vi khuẩn. Tuy nhiên, đôi khi chúng có thể gây ra tác dụng phụ, chẳng hạn như tiêu chảy và tổn thương gan. Một số thực phẩm có thể làm giảm các tác dụng phụ này, trong khi những loại khác có thể làm cho chúng tồi tệ hơn.
1. Suy giảm hệ miễn dịch là gì?
Hệ miễn dịch là tập hợp của các tế bào bạch cầu, lympho trong máu, hạch, tủy xương và lá lách có cùng nhiệm vụ bảo vệ cơ thể khỏi sự xâm nhập của vi trùng. Vị trí phân bố của hệ miễn dịch nhiều nhất là ở các “ngõ vào” của cơ thể, nhất là đường hô hấp và tiêu hóa. Khi hệ miễn dịch kém thì gây ra nhiều tác động từ bên ngoài làm cho cơ thể suy giảm và bị ảnh hưởng các yếu tố bên trong cơ thể.
Bằng cách sinh ra kháng thể hay tự tiêu diệt bằng các men tiêu hủy, cơ chế thực bào, các tác nhân xâm nhập từ bên ngoài vào như virus, vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng sẽ bị khu trú và tiêu diệt, không gây ra bệnh được. Bất cứ nguyên nhân nào làm hệ miễn dịch bị tổn thương, không còn đảm bảo được chức năng này sẽ gọi là hội chứng suy giảm hệ miễn dịch.
2. Kháng sinh là gì?
Thuốc kháng sinh là một loại thuốc dùng để điều trị nhiễm khuẩn, nhiễm trùng. Có nhiều loại kháng sinh khác nhau. Một số là phổ rộng, có nghĩa là chúng hoạt động trên một loạt các vi khuẩn gây bệnh. Thuốc kháng sinh rất quan trọng và hiệu quả trong điều trị nhiễm trùng nghiêm trọng. Tuy nhiên, chúng có thể đi kèm với một số tác dụng phụ không mong muốn.
Ví dụ, sử dụng kháng sinh quá mức có thể làm hỏng gan của bạn. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng kháng sinh là loại thuốc phổ biến nhất gây tổn thương gan.
Thuốc kháng sinh cũng có thể có tác động mạnh đến hàng nghìn tỷ vi khuẩn và các vi khuẩn khác sống trong ruột của bạn. Những vi khuẩn này được gọi chung là microbiota ruột. Ngoài việc tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh, kháng sinh có thể tiêu diệt vi khuẩn khỏe mạnh.
Uống kháng sinh quá nhiều có thể làm thay đổi mạnh mẽ số lượng và loại vi khuẩn trong hệ vi sinh vật đường ruột, đặc biệt là trong giai đoạn đầu đời
Trên thực tế, chỉ sử dụng một tuần kháng sinh có thể thay đổi cấu trúc của hệ vi sinh vật đường ruột trong tối đa một năm. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng những thay đổi đối với hệ vi sinh vật đường ruột do sử dụng kháng sinh quá mức trong giai đoạn đầu đời thậm chí có thể làm tăng nguy cơ tăng cân và béo phì.
Hơn nữa, việc lạm dụng kháng sinh có thể dẫn đến tình trạng kháng kháng sinh, khiến chúng không có hiệu quả trong việc tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh.
Cuối cùng, bằng cách thay đổi các loại vi khuẩn sống trong ruột, kháng sinh có thể gây ra tác dụng phụ ở ruột, bao gồm cả tiêu chảy.
3. Uống men vi sinh trong và sau khi điều trị
Uống kháng sinh có thể làm thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột, có thể dẫn đến tiêu chảy liên quan đến kháng sinh, đặc biệt là ở trẻ em. Trẻ em uống men vi sinh có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy liên quan đến kháng sinh.
Tuy nhiên, do men vi sinh thường là vi khuẩn, chúng cũng có thể bị giết bởi kháng sinh nếu dùng chung. Vì vậy, điều quan trọng là phải dùng kháng sinh và men vi sinh cách nhau vài giờ. Probiotic cũng nên được thực hiện sau một đợt điều trị bằng kháng sinh để phục hồi một số vi khuẩn lành mạnh trong ruột có thể đã bị tiêu diệt.
4. Ăn thực phẩm giàu chất xơ
Chất xơ có thể được tiêu hóa bởi cơ thể của con người, nhưng nó có thể được tiêu hóa bởi vi khuẩn đường ruột, giúp kích thích sự phát triển của chúng.
Do đó, chất xơ có thể giúp phục hồi vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh sau một đợt kháng sinh.
Một số thực phẩm giàu chất xơ bao gồm: Ngũ cốc nguyên hạt (cháo, bánh mì ngũ cốc nguyên hạt, gạo lức), quả hạch, hạt giống, đậu, đậu lăng, quả mọng, bông cải xanh, đậu Hà Lan, chuối, atiso.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng thực phẩm có chứa chất xơ không chỉ có khả năng kích thích sự phát triển của vi khuẩn lành mạnh trong ruột mà còn có thể làm giảm sự phát triển của một số vi khuẩn có hại.
Tuy nhiên, chất xơ có thể làm chậm tốc độ làm trống dạ dày. Đổi lại, điều này có thể làm chậm tốc độ hấp thụ thuốc. Do đó, là tạm thời tránh các thực phẩm giàu chất xơ trong quá trình điều trị bằng kháng sinh và thay vào đó tập trung vào việc ăn chất xơ sau khi ngừng kháng sinh.
5. Ăn thực phẩm lên men
Một số loại thực phẩm cũng có thể giúp khôi phục hệ vi sinh vật đường ruột sau khi bị tổn thương do kháng sinh. Thực phẩm lên men được sản xuất bởi vi khuẩn và bao gồm sữa chua, phô mai, dưa cải bắp, kombucha và kim chi, trong số những người khác. Chúng có chứa một số loài vi khuẩn khỏe mạnh, chẳng hạn như Lactobacilli, có thể giúp khôi phục hệ vi sinh vật đường ruột về trạng thái khỏe mạnh sau khi dùng kháng sinh.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người ăn sữa chua hoặc sữa lên men có lượng Lactobacilli cao hơn trong ruột và lượng vi khuẩn gây bệnh thấp hơn, chẳng hạn như Enterobacteria và Bilophila wadsworthia. Kimchi và sữa đậu nành lên men có tác dụng có lợi tương tự và có thể giúp nuôi cấy vi khuẩn khỏe mạnh trong ruột, chẳng hạn như Bifidobacteria. Do đó, ăn thực phẩm lên men có thể giúp cải thiện sức khỏe đường ruột sau khi dùng kháng sinh.
Các nghiên cứu khác cũng phát hiện ra rằng thực phẩm lên men có thể có lợi trong quá trình điều trị bằng kháng sinh. Một số trong số này đã chỉ ra rằng dùng sữa chua bình thường hoặc bổ sung men vi sinh có thể làm giảm tiêu chảy ở những người dùng thuốc kháng sinh.
6. Ăn thực phẩm Prebiotic
Không giống như men vi sinh là vi khuẩn sống, prebiotic là thực phẩm nuôi vi khuẩn tốt trong ruột của bạn. Nhiều loại thực phẩm giàu chất xơ là prebiotic. Chất xơ được tiêu hóa và lên men bởi các vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh, cho phép chúng phát triển.
Tuy nhiên, các loại thực phẩm khác không có nhiều chất xơ mà hoạt động như prebiotic bằng cách giúp sự phát triển của các vi khuẩn lành mạnh như Bifidobacteria. Ví dụ, rượu vang đỏ chứa polyphenol chống oxy hóa, không được tiêu hóa bởi tế bào người nhưng được tiêu hóa bởi vi khuẩn đường ruột. Một nghiên cứu cho thấy rằng tiêu thụ chiết xuất polyphenol rượu vang đỏ trong bốn tuần có thể làm tăng đáng kể lượng Bifidobacteria lành mạnh trong ruột và làm giảm huyết áp và cholesterol trong máu.
Tương tự, cacao chứa polyphenol chống oxy hóa có tác dụng prebiotic có lợi đối với hệ vi sinh vật đường ruột. Một vài nghiên cứu đã chỉ ra rằng polyphenol cacao cũng làm tăng Bifidobacteria và Lactobacillus trong ruột và làm giảm một số vi khuẩn không lành mạnh, bao gồm Clostridia.
Do đó, ăn thực phẩm prebiotic sau khi dùng kháng sinh có thể giúp tăng trưởng vi khuẩn đường ruột có lợi đã bị tổn thương do kháng sinh.
7. Tránh một số thực phẩm làm giảm hiệu quả kháng sinh
Một số thực phẩm cần nên tránh khi sử dụng kháng sinh để tránh làm giảm hiệu quả của kháng sinh:
- Nước ép bưởi và nhiều loại thuốc bị phá vỡ bởi một loại enzyme gọi là cytochrom P450. Ăn bưởi khi dùng kháng sinh có thể ngăn cơ thể phá vỡ thuốc đúng cách.
- Thực phẩm bổ sung canxi cũng có thể ảnh hưởng đến sự hấp thụ kháng sinh. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng thực phẩm bổ sung canxi có thể làm giảm sự hấp thu của nhiều loại kháng sinh khác nhau, bao gồm ciprofloxacin (Cipro) và gatifloxacin. Do đó, bạn có thể chỉ cần tránh những thực phẩm được bổ sung canxi liều cao khi dùng kháng sinh.
8. Sử dụng kháng sinh hợp lý để tránh suy giảm hệ miễn dịch
Để việc sử dụng kháng sinh không ảnh hưởng đến hệ miễn dịch của cơ thể và phát huy vai trò tác dụng tốt của kháng sinh chống bệnh nhiễm trùng, cần tuân thủ đúng nguyên tắc sử dụng kháng sinh.
Đó là, chỉ sử dụng kháng sinh khi xác định chắc chắn mắc bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn (hầu hết trẻ em nhiễm trùng đường hô hấp đều do virus không cần phải dùng kháng sinh). Phải sử dụng kháng sinh đúng liều lượng, đủ ngày. Muốn làm tốt điều này cần có chỉ định của bác sĩ khám bệnh cho mình, không tự động mua thuốc cho mình hoặc người nhà để tự điều trị.
Người bệnh không tự thay đổi thuốc và không điều trị ngắt quãng hoặc bỏ thuốc khi thấy bệnh đã đỡ. Với bác sĩ, cần tuân thủ nguyên tắc kê đơn thuốc kháng sinh, không kê đơn tùy tiện. Đối với người bán thuốc phải coi tính mạng bệnh nhân và cộng đồng là hết sức quan trọng, vì vậy, không bán thuốc kháng sinh khi không có đơn thuốc của bác sĩ và không tự động thay thuốc khi chưa có ý kiến của bác sĩ khám bệnh.
Ngoài ra, cần tăng cường hệ miễn dịch bằng chế độ dinh dưỡng hợp lý, tập vận động hàng ngày, với trẻ em cần tiêm phòng đầy đủ theo Chương trình Tiêm chủng mở rộng.
Bài viết tham khảo nguồn: Healthline.com
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
