Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Xuân Thiệp - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.
Bệnh lý trên động mạch cung cấp máu cho thận thường gặp là hẹp động mạch thận. Đây thuộc nhóm bệnh động mạch ngoại biên, với nguyên nhân phổ biến là do xơ vữa động mạch nhưng có tỷ lệ mắc phải thấp hơn bệnh lý các động mạch tại những vị trí khác. Tuy vậy, do những hậu quả nghiêm trọng không kém có thể gây ra, nong và đặt giá đỡ động mạch thận là một biện pháp can thiệp thường thực hiện để khắc phục tình trạng này.
1. Hẹp động mạch thận là gì?
Hẹp động mạch thận là sự thu hẹp của một hoặc các động mạch thận (động mạch thận chính và phụ) làm giảm lưu lượng máu đến thận, dẫn đến tang huyết áp, tổn thương các tế bào thận không hồi phục – suy thận.
Tình trạng hẹp động mạch thận có thể không gây ra dấu hiệu hoặc triệu chứng nào cho đến khi vào giai đoạn tiến triển nặng. Tuy nhiên, hẹp động mạch thận cũng có thể được phát hiện tình cờ khi xét nghiệm khám sức khỏe định kỳ hay bác sĩ có thể nghi ngờ vấn đề này nếu người bệnh có tình trạng tăng huyết áp bất thường như đột ngột hoặc xấu đi mà không rõ nguyên nhân, tăng huyết áp khởi phát sớm trước 30 tuổi hoặc sau 50 tuổi. Khi hẹp động mạch thận tiến triển, các dấu hiệu và triệu chứng khác có thể là huyết áp cao khó điều trị, nghe âm thổi động mạch thận, quá tải dịch, suy tim...
Hai nguyên nhân chính gây hẹp động mạch thận là xơ vữa động mạch và loạn sản cơ. Ngoài ra, động mạch thận cũng có thể bị hẹp do các tình trạng ít gặp khác như viêm mạch máu, tăng sinh mô sợi thần kinh hay có khối trong ổ bụng chèn ép lên động mạch thận. Dù là nguyên nhân gì, khi hẹp mạch thận đã đến mức độ gây ra triệu chứng, bên cạnh các biện pháp điều trị nội khoa và kiểm soát các yếu tố nguy cơ, việc tái thông động mạch thận là điều cần thiết.
Các biện pháp can thiệp tái thông để điều trị hẹp động mạch thận hiện nay được thực hiện là nong đặt giá đỡ động mạch thận và phẫu thuật bắc cầu động mạch thận.
2. Chụp số hóa xóa nền và nong, đặt giá đỡ động mạch thận là gì?
Chụp số hóa xóa nền và nong, đặt giá đỡ động mạch thận cũng là một biện pháp can thiệp nội mạch tương tự như các trường hợp hẹp động mạch vành ở tim hay hẹp động mạch nội sọ.
Nhờ vào kỹ thuật chụp dưới màn hình huỳnh quang và sử dụng một lượng vừa đủ thuốc cản quang, hệ động mạch thận sẽ hiện rõ và xác định được vị trí gây hẹp. Từ đó, bác sĩ sẽ tiếp cận dụng cụ đến, bơm bóng nong và ép các mảng xơ vữa áp sát vào thành mạch. Kết quả là đường kính lòng mạch tăng lên, lưu lượng máu đến động mạch sẽ cải thiện. Để duy trì kết quả này, một giá đỡ bằng kim loại (stent) sẽ được lưu lại. Tuy nhiên, vì là vật liệu ngoại lai nên có nguy cơ gây thuyên tắc, sau khi can thiệp đặt giá đỡ, người bệnh cần uống thuốc kháng kết tập tiểu cầu lâu dài để ổn định chức năng của dụng cụ này.
Nói tóm lại, chỉ định chụp số hóa xóa nền và nong, đặt giá đỡ động mạch thận trên lâm sàng hiện nay được áp dụng là các trường hợp có bằng chứng hẹp động mạch thận trên 50% do mọi nguyên nhân và có triệu chứng lâm sàng như tăng huyết áp, suy thận. Đồng thời, người bệnh không có các chống chỉ định như dị ứng thuốc đối quang I-ốt, suy thận nặng, rối loạn đông máu hay đối tượng là phụ nữ có thai để tránh nguy cơ phơi nhiễm bức xạ cho thai nhi. Tuy nhiên, các chống chỉ định trên có tính chất tương đối, nhất là khi chức năng thận suy giảm nặng, tăng huyết áp nặng khó kiểm soát là quy trách cho nguyên nhân hẹp động mạch thận.
3. Quy trình chụp số hóa xóa nền và nong, đặt giá đỡ động mạch thận
Vì là một kỹ thuật tinh vi, người bệnh và thân nhân cần được giải thích kỹ lưỡng về quy trình thủ thuật chuẩn bị xảy ra, cũng như các rủi ro đi kèm, để yêu cầu hợp tác. Kế tiếp, người bệnh cần phải nhịn ăn, thay trang phục phù hợp và sắp xếp nằm ngửa trên bàn can thiệp, đặt đường truyền tĩnh mạch với dung dịch nước muối sinh lý 0,9%.
Các phương tiện theo dõi nhịp thở, mạch, huyết áp, điện tâm đồ, SpO2 được gắn trên người bệnh và các chỉ số hiện trên màn hình để dễ quan sát. Sau khi vệ sinh vùng bẹn và sinh dục, bác sĩ sẽ phủ khăn lỗ vô khuẩn tại vùng chuẩn bị can thiệp. Trong trường hợp người bệnh quá kích thích và hợp tác kém thì cần cân nhắc chỉ định thuốc an thần để quá trình dễ thực hiện.
Tại vị trí can thiệp, bác sĩ sẽ tiến hành gây tê tại chỗ trên động mạch đùi phải. Khi thuốc tê có tác dụng, bác sĩ sẽ chọc kim và luồn ống nong vào lòng động mạch. Dưới màn hình chụp số hóa xóa nền và thuốc cản quang, bác sĩ điều chỉnh và đưa ống thông tới vị trí chia nhánh từ động mạch chủ bụng của động mạch thận bên tổn thương hệ tuần hoàn động mạch nội sọ. Ống thông Cobra được sử dụng để tìm kiếm đoạn hẹp có chỉ định can thiệp.
Khi tiếp cận được vị trí và xác định được các đặc điểm cần thiết của đoạn động mạch thận bị hẹp trên chụp DSA, bác sĩ sẽ tiến hành đặt ống thông dẫn đường vào gốc động mạch mạc thận tổn thương. Kế tiếp, vi ống thông và dây dẫn siêu nhỏ sẽ được luồn qua chỗ hẹp, đến các động mạch liên thùy. Tiếp theo, bóng nong chỗ hẹp sẽ được từ từ bơm căng phồng lên, lòng mạch được mở rộng. Sau đó, khi bóng được làm xẹp, một khung giá đỡ bằng kim loại sẽ được đưa lên qua chỗ hẹp, bung khung giá đỡ tương ứng với vị trí hẹp.
Cuối cùng, bác sĩ sẽ nhận định kết quả đã đạt yêu cầu hay chưa là dựa vào hình ảnh chụp DSA vị trí khung giá đỡ tại đoạn động mạch thận bị hẹp, khung mở hoàn toàn và cho phép lòng mạch được tái thông tốt. Nếu độ dày mảng bám lớn, có thể cho phép lòng mạch còn hẹp không hoàn toàn với mức độ hẹp là không quá 30%. Bên cạnh đó, vị trí giá đỡ lòng mạch có đầu xa nằm dưới vị trí hẹp tắc tối thiểu 1cm, đầu gần lồi vào lòng động mạch chủ nhưng không quá 3mm. Đồng thời, bác sĩ cũng sẽ kiểm tra đoạn mạch trước, trong và sau đoạn tái thông lưu thông bình thường, không có dấu hiệu huyết khối hay bóc tách thành mạch. Khảo sát tương tự như vậy trên chụp chọn lọc động mạch mạc thân tạng, mạc treo tràng trên, mạc treo tràng dưới bằng ống thông Cobra (YASHIRO, liver, RH.. . )
Khi các yêu cầu trên đều được đảm bảo, những dụng cụ can thiệp sẽ được rút ra ngoài. Vị trí động mạch chọc dò sẽ được ép bằng tay trong vòng 15 phút, bang ép cố định trong 24h hoặc sử dụng vật liệu đóng mạch và băng ép trong vòng 6h. Trong khoảng thời gian này, người bệnh chỉ được cử động hạn chế tại giường.
4. Các biến chứng có thể gặp trong chụp số hóa xóa nền và nong, đặt giá đỡ động mạch thận
Cũng giống như bất kỳ thủ thuật can thiệp nội sọ nào, việc chụp số hóa xóa nền và nong đặt khung giá đỡ hẹp động mạch thận cũng có thể ẩn chứa các rủi ro nhất định, bao gồm:
- Thủng động mạch
- Di lệch khung giá đỡ
- Tổn thương niêm mạc gây ra bóc tách động mạch
- Xuất huyết ổ bụng
- Huyết khối gây nhồi máu thận, mạc treo
- Các biến chứng đối với gây tê hay sử dụng thuốc cản quang
- Nguy cơ phơi nhiễm phóng xạ khi chụp DSA.
Tóm lại, khi hẹp động mạch thận mức độ nặng có triệu chứng, việc tái thông là quan trọng, vừa giúp kiểm soát huyết động, vừa bảo tồn được chức năng thận. Trong đó, chụp số hóa xóa nền và nong, đặt giá đỡ động mạch thận là phương pháp được ưu tiên chọn lựa hơn so với phẫu thuật mổ bắc cầu, có tính can thiệp tối thiểu nhưng vẫn đảm bảo hiệu quả điều trị.
Ths.Bs Lê Xuân Thiệp có thế mạnh trong thực hiện các kỹ thuật cộng hưởng từ, cắt lớp vi tính nâng cao và khó như: Chụp cắt lớp vi tính mạch vành, chức năng tim, Cộng hưởng từ mạch não, tưới máu não và các tạng,..
Nếu nhận thấy các vấn đề bất thường về sức khỏe bạn nên thăm khám và tư vấn với các bác sĩ chuyên khoa
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
