Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Mai Anh - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Nhồi máu não giai đoạn cấp tính là tình trạng cần được cấp cứu khẩn cấp trong 4 - 5 giờ sau khi đột quỵ Đây là bệnh lý hết sức nguy hiểm với nguy cơ dẫn tới tử vong cao. Do vậy việc nhận diện và chẩn đoán sớm nhồi máu não chính là cách tốt nhất để phòng tránh các nguy cơ, biến chứng xảy ra.
1. Tổng quan về nhồi máu não
Theo thống kê, tai biến mạch máu não là một trong 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Tai biến mạch máu não được phân ra làm 2 loại:
- Nhồi máu não (thiếu máu cục bộ) do tắc mạch máu trong não, thường gây ra bởi cục máu đông (tích tụ mảng bám động mạch trong bệnh lý xơ vữa xơ vữa động mạch).
- Do vỡ các mạch máu trong não gây phản ứng co thắt mạch dẫn đến gây thiếu máu nhu mô não. Xuất huyết não
Bệnh nhồi máu não cấp là loại phổ biến nhất của tai biến mạch máu não (chiếm 80%), liên quan đến sự hình thành cục máu đông máu đông trong não gây tắc nghẽn mạch máu. Tổn thương này làm giảm đột ngột hoặc ngừng hoàn toàn việc cung cấp máu và oxy đến não, các tế bào thần kinh bị tổn thương, nếu tổn thương kéo dài sẽ gây ra các di chứng như liệt, nói ngọng, méo miệng, loét do nằm lâu...
Bệnh có nguy cơ cao ở những người cao huyết áp, hút thuốc lá, bệnh tim mạch, tiểu đường, béo phì, sử dụng rượu nặng.
2. Các triệu chứng sớm của nhồi máu não cấp tính
Đột ngột xuất hiện:
- Méo miệng.
- Nói khó.
- Tê cứng chân tay.
- Liệt nửa người
- Có thể mất thị lực.
- Hôn mê.
3. Chẩn đoán nhồi máu não
Chụp CT scan sọ não không tiêm thuốc cản quang: có thể giúp loại trừ xuất huyết não nhưng có thể khó phát hiện nhồi máu nếu tổn thương có kích thước nhỏ và giai đoạn sớm. Nếu có tổn thương một số bệnh nhân cần được chụp thêm mạch não để xác định đoạn mạch máu bị tắc.
Chụp cộng hưởng từ tưới máu là gì?
- Chụp cộng hưởng từ sọ não: Các chuỗi xung cơ bản như T2W, FLAIR, DWI, ADC... là các xung phát hiện sự biến đổi tín hiệu nhu mô não trong vùng bị nhồi máu, giúp phát hiện 80% nhồi máu trong 24h đầu.
- Chụp cộng hưởng từ tưới máu (MRI perfusion) nhằm đánh giá vi tuần hoàn não giúp xác định khả năng sống còn của nhu mô não vùng bị tổn thương.
Trường hợp chỉ định
- Chẩn đoán nhồi máu não giai đoạn cấp tính, tìm kiếm vùng nhu mô não thiếu máu nhưng còn khả năng hồi phục.
- U não.
Trường hợp chống chỉ định
- Người bệnh mang các thiết bị điện tử như: cấy ghép ốc tai, máy điều hòa nhịp tim, thiết bị bơm thuốc tự động dưới da, máy chống rung, Neurostimulator...
- Mang các kẹp phẫu thuật bằng kim loại nội sọ, hốc mắt, mạch máu dưới 6 tháng (Nếu mang trên 6 tháng thì cân nhắc tùy tình trạng của người bệnh).
- Người mắc bệnh nặng cần có thiết bị hồi sức cạnh người
4. Quy trình chụp cộng hưởng từ tưới máu
4.1 Chuẩn bị
Ekip thực hiện:
- Bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh
- Kỹ thuật viên chẩn đoán hình ảnh.
Phương tiện sử dụng:
- Máy chụp mạch cộng hưởng từ 1,5 Tesla trở lên.
- Phim.
- Máy in phim.
- Máy bơm điện chuyên dụng.
- Hệ thống lưu trữ hình ảnh.
Thuốc: thuốc đối quang từ, thuốc an thần, thuốc sát trùng vùng da, niêm mạc.
Vật tư thông thường
Người bệnh cần chuẩn bị:
- Đa số các trường hợp không cần nhịn ăn.
- Chuẩn bị giấy yêu cầu chụp của bác sĩ lâm sàng, có chẩn đoán rõ ràng hoặc có hồ sơ bệnh án đầy đủ (nếu cần).
- Được giải thích trước về thủ thuật để phối hợp tốt với bác sĩ.
- Ký cam kết thực hiện kỹ thuật.
- Thay quần áo của phòng chụp cộng hưởng từ theo hướng dẫn, tháo bỏ các vật dụng chống chỉ định.
4.2 Quy trình thực hiện
Toàn bộ quy trình chụp cộng hưởng từ tưới máu mất khoảng 30 phút lần lượt theo các bước:
Tư thế người bệnh
- Người bệnh được hướng dẫn nằm ngửa trên bàn chụp.
- Lựa chọn và định vị cuộn thu tín hiệu.
- Chuyển bàn chụp vào khoang máy và định vị khu vực chụp.
Kỹ thuật chụp
- Đặt đường truyền tĩnh mạch, nối với máy bơm tiêm điện.
- Tiến hành chụp định vị.
- Chụp các chuỗi xung sọ não thông thường: T1, T2, FLAIR, các chuỗi xung khuếch tán,...
- Chụp tưới máu não: tiêm bolus thuốc đối quang từ (gadolinium) với liều 0.2ml/kg cân nặng với tốc độ 5ml/s sau đó đuổi thuốc bằng nước muối sinh lý 20ml với cùng tốc độ tiêm. Chụp ngay sau khi bắt đầu bơm thuốc với chuỗi xung T2*, trường khảo sát gồm toàn bộ nhu mô não, lặp lại liên tục trong 40-45 giây.
- Tính toán các thông số tưới máu: Thời gian đến bolus, thời gian đạt đỉnh (TTP), thời gian đi qua trung bình biểu kiến (MTT), Thể tích máu não tương đối (CBV), đỉnh cao nhất (MAX), chỉ số lưu thông máu não (CBFI).
- Dựa trên hình ảnh và các thông số của chụp cộng hưởng từ tưới máu, bác sĩ sẽ đánh giá được tổn thương nhu mô não (nếu có), mức độ khuếch tán nhu mô não và khả năng hồi phục của nhu mô não tổn thương, từ đó tư vấn chuyên môn cho người bệnh và người nhà bệnh nhân nếu có yêu cầu.
Lưu ý:
- Trong khi chụp: luôn theo dõi huyết áp, mạch, dấu hiệu thần kinh khu trú.
- Sau khi chụp: người bệnh được yêu cầu chờ 15 phút để theo dõi thêm hoặc chuyển về phòng cấp cứu.
5. Ưu điểm của chụp cộng hưởng từ tưới máu trong chẩn đoán nhồi máu não cấp tính
Việc sử dụng hình ảnh chụp cộng hưởng từ tưới máu để chẩn đoán được coi là giải pháp tiên tiến, hiệu quả nhất so với các kĩ thuật hình ảnh khác hiện nay. Ưu điểm của chụp cộng hưởng từ đối với nhồi máu não giai đoạn cấp tính là có thể chẩn đoán và xác định bệnh sớm, tiên đoán được thời gian xảy ra tai biến và hạn chế tác động lên cơ thể người nhờ sử dụng sóng radio để thu nhận tín hiệu. Với những chuỗi xung giá trị, chụp cộng hưởng từ đặc biệt có lợi thế trong chẩn đoán các nguy cơ nhồi máu não, phát hiện các huyết khối tĩnh mạch não, các vùng não bị hoại tử có khả năng phục hồi hay không phục hồi, xác định xung đột giữa các dây thần kinh và mạch máu não.
