Chăm sóc sức khỏe khi mang thai không chỉ bảo đảm an toàn cho người phụ nữ mà còn giúp em bé được phát triển khỏe mạnh. Một lối sống lành mạnh và tuân thủ lịch hẹn khám thai là nguyên tắc cơ bản trong chăm sóc sức khỏe khi mang thai.
1. Nguyên tắc chung trong chăm sóc sức khỏe khi mang thai
Các mẹ bầu nên lên lịch hẹn với bác sĩ ngay khi phát hiện ra mình có thai. Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng cách khai thác tiền sử sức khỏe của bạn. Họ cũng sẽ muốn biết về các triệu chứng của bạn. Trong lần thăm khám đầu tiên, thai phụ sẽ được chỉ định xét nghiệm nước tiểu và máu. Xét nghiệm nước tiểu có mục đích kiểm tra vi khuẩn, lượng đường cao (có thể là dấu hiệu của bệnh đái tháo đường) và mức protein cao (dấu hiệu của tiền sản giật, một dạng tăng huyết áp trong thai kỳ). Xét nghiệm máu kiểm tra số lượng tế bào máu, nồng độ hemoglobin, nhóm máu và các bệnh truyền nhiễm khác như giang mai, HIV, viêm gan B và viêm gan C.
Bác sĩ cũng có thể làm các xét nghiệm khác trong lần khám đầu tiên của bạn. Những chỉ định này có thể thay đổi khác nhau dựa trên tiền sử bệnh và các đặc điểm riêng của mỗi thai phụ:
- Xét nghiệm phết tế bào cổ tử cung để tầm soát ung thư cổ tử cung.
- Siêu âm để xem sự phát triển và vị trí của túi thai. Siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh sử dụng sóng âm thanh để tạo ra hình ảnh của em bé trên màn hình video, được chứng minh an toàn cho thai nhi.
Sau lần khám đầu tiên, phụ nữ mang thai sẽ được hẹn tái khám mỗi 4 tuần một lần. Vào tháng thứ 7 và 8 của thai kỳ, lịch khám thai sẽ diễn ra sát hơn, tần suất trung bình thường khoảng 2 tuần một lần. Vào tháng cuối cùng của thai kỳ, việc thăm khám sẽ diễn ra hàng tuần cho đến khi sinh.
Tại mỗi lần khám, bác sĩ sẽ kiểm tra cân nặng, huyết áp và xét nghiệm nước tiểu. Bác sĩ sẽ lắng nghe nhịp tim của thai nhi và đo chiều cao tử cung của bạn sau tuần thứ 20.
Việc tuân thủ lịch hẹn khám thai là việc làm không được bỏ qua khi chăm sóc sức khỏe cho bà bầu. Bác sĩ sẽ phát hiện các bất thường của mẹ và thai nhi nếu có để tư vấn các biện pháp can thiệp phù hợp và kịp thời. Một thai kỳ an toàn cần đảm bảo được sức khỏe cho cả người mẹ và thai nhi.
2. Một số thắc mắc khi chăm sóc sức khỏe bà mẹ mang thai
Tôi nên tăng bao nhiêu cân khi mang thai?
Mục tiêu tăng cân của mỗi người sẽ khác nhau, tùy thuộc vào tình trạng dinh dưỡng, BMI trước khi mang thai của người phụ nữ. Hầu hết phụ nữ sẽ được khuyên tăng cân trung bình khoảng 11 đến 14 kilogram. Nếu bạn bị thiếu cân trước khi mang thai, bạn có thể cần phải tăng nhiều hơn. Ngược lại, nếu bạn thừa cân, bạn có thể cần tăng ít hơn.
Tôi nên ăn gì?
Ăn một chế độ ăn uống cân bằng là một trong những điều tốt nhất dành cho người phụ nữ và thai nhi. Hãy cẩn thận với những thực phẩm và đồ uống sau đây khi mang thai.
- Thịt sống, trứng và cá: Thực phẩm không được nấu chín hoàn toàn có thể làm tăng nguy cơ bị ngộ độc thực phẩm. Không ăn quá 2 hoặc 3 phần cá mỗi tuần, kể cả các loại cá đóng hộp. Không ăn cá mập, cá kiếm, cá thu, hoặc cá ngói vì những loại cá này có hàm lượng thủy ngân cao, có thể gây hại cho thai nhi. Nếu bạn ăn cá ngừ, hãy chắc chắn rằng đó là cá ngừ được nấu chín.
- Trái cây và rau quả: Rửa sạch tất cả các sản phẩm trước khi ăn. Giữ cho thớt và bát đĩa sạch sẽ.
- Bổ sung sữa mỗi ngày để cung cấp đủ canxi cho phụ nữ mang thai và thai nhi. Không uống sữa chưa tiệt trùng hoặc ăn các sản phẩm sữa chưa tiệt trùng. Chúng có thể có vi khuẩn gây nhiễm trùng đường ruột. Điều này cũng có nghĩa là nên hạn chế các loại pho mát.
- Các chất thay thế đường: Một số chất làm ngọt nhân tạo có thể dùng vừa phải. Chúng bao gồm aspartame (tên thương hiệu: Equal hoặc NutraSweet) và sucralose (tên thương hiệu: Splenda). Tuy nhiên, nếu bạn bị phenylceton niệu (PKU), hãy tránh dùng aspartame.
- Không uống nhiều hơn 1 hoặc 2 tách cà phê hoặc đồ uống khác có caffeine mỗi ngày.
Tôi có thể uống thuốc không?
Trong thời gian mang thai, bạn cần gặp bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào. Điều này bao gồm cả các loại thuốc giảm đau và một số loại thuốc mua tự do mà không cần kê đơn. Một số loại thuốc có thể gây dị tật bẩm sinh, đặc biệt nếu dùng trong 3 tháng đầu của thai kỳ.
Tôi có thể uống vitamin không?
Phụ nữ mang thai nên bổ sung ít nhất 400 microgam (mcg) axit folic mỗi ngày. Nó có thể giúp ngăn ngừa các vấn đề về não và cột sống của em bé. Hỏi bác sĩ nếu bạn cần nhiều hơn 400 mcg.
Tốt nhất người phụ nữ nên được bắt đầu uống bổ sung axit folic trước khi mang thai đều đặn mỗi ngày. Không dùng các loại vitamin hoặc chất bổ sung khác mà không có sự chấp thuận của bác sĩ.
Tôi có thể tiếp tục làm việc trong bao lâu?
Thời gian làm việc như thế nào trong thai kỳ khác nhau ở mỗi người phụ nữ. Tính chất công việc và môi trường làm việc mang tính quyết định. Ví dụ, những công việc liên quan đến bức xạ, chì và các vật liệu khác - chẳng hạn như đồng và thủy ngân có thể gây hại cho em bé của bạn. Nếu công việc của bạn cần nhiều sức lực, bạn có thể không có khả năng làm việc trong một thời gian dài. Những công việc trên bàn giấy có thể không gây hại cho thai nhi. Tuy nhiên, bạn không nên đặt máy tính lên bụng. Ngoài ra, sức khỏe tổng thể của bạn cũng đóng một phần quyết định thời gian làm việc.
Tôi có thể tập thể dục không?
Để chăm sóc sức khoẻ bà mẹ mang thai tốt nhất, bạn nên tập thể dục thường xuyên. Thói quen tập thể dục thúc đẩy lối sống lành mạnh và có thể giúp giảm cảm giác khó chịu. Cố gắng tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày và lựa chọn các môn thể thao nhẹ nhàng, ít sang chấn.
Một số phụ nữ nói rằng tập thể dục khi mang thai giúp quá trình chuyển dạ và sinh nở dễ dàng hơn. Đi bộ và bơi lội là những lựa chọn tuyệt vời. Nếu bạn đã có thói quen vận động trước khi mang thai, có lẽ bạn vẫn nên tiếp tục. Ngược lại hãy bắt đầu từ từ. Hãy lắng nghe cơ thể của bạn và đừng quá sức. Uống nhiều nước để tránh bị quá nóng hoặc mất nước, đặc biệt là trong tam cá nguyệt thứ hai. Tốt nhất bạn nên tránh các bài tập có thể khiến bạn bị ngã như bóng đá hoặc bóng rổ. Gọi cho bác sĩ nếu bạn có các triệu chứng khi tập thể dục, chẳng hạn như:
- Mờ mắt
- Chóng mặt
- Tức ngực
- Đau bụng
Tôi có thể quan hệ tình dục được không?
Quan hệ tình dục khi đang mang thai là an toàn. Tuy nhiên, hãy nói chuyện với bác sĩ nếu bạn có lo lắng. Mức độ quan tâm đến vấn đề tình dục của một số phụ nữ sẽ thay đổi khi họ mang thai. Khi tử cung lớn lên, bạn có thể cần thử các tư thế khác nhau, chẳng hạn như nằm nghiêng.
3. Cách chăm sóc sức khỏe khi mang thai giúp thai phụ thoải mái hơn
Cơ thể người phụ nữ phải đối diện với nhiều thay đổi đáng kể trong thai kỳ. Dưới đây là danh sách các vấn đề mà những người phụ nữ thường gặp phải và các biện pháp giúp kiểm soát chúng:
- Ốm nghén: Buồn nôn hoặc nôn có thể xảy ra bất cứ lúc nào, ban ngày hoặc ban đêm. Thai phụ có thể thử ăn nhiều bữa nhỏ; tránh thức ăn nhiều dầu mỡ, cay hoặc có tính axit. Một số phụ nữ dễ cảm thấy buồn nôn hơn khi bụng rỗng. Nên mang theo bánh quy hoặc trái cây tránh trường hợp đói bụng. Nói chuyện với bác sĩ nếu tình trạng ốm nghén khiến bạn giảm cân hoặc ốm nghén kéo dài qua 3 tháng đầu của thai kỳ.
- Mệt mỏi: Mệt mỏi là cảm giác phổ biến khi mang thai. Cố gắng nghỉ ngơi đầy đủ hoặc chợp mắt nếu có thể. Nói chuyện với bác sĩ nếu bạn có các triệu chứng khác ngoài mệt mỏi. Đây có thể là biểu hiện của tình trạng thiếu máu.
- Chuột rút: Lối sống vận động tích cực có thể giúp giảm chuột rút ở chân. Kéo căng bắp chân của bạn bằng cách gập bàn chân về phía đầu gối. Ngoài ra, hãy uống nhiều nước.
- Táo bón: Uống nhiều nước và ăn thực phẩm có nhiều chất xơ, chẳng hạn như trái cây, rau, ngũ cốc là một trong những cách chăm sóc sức khỏe khi mang thai để tránh táo bón. Đừng dùng thuốc nhuận tràng khi chưa có ý kiến của bác sĩ. Thuốc làm mềm phân có thể an toàn hơn thuốc nhuận tràng.
- Bệnh trĩ: Cố gắng tránh bị táo bón, vệ sinh sạch sẽ sau khi đi tiêu. Sử dụng khăn ướt có thể cảm thấy dễ chịu hơn giấy vệ sinh. Tắm nước ấm (ngâm mình trong bồn nước ấm) nếu cần.
- Đi tiểu thường xuyên hơn: Bạn có thể phải đi tiểu thường xuyên hơn khi mang thai. Thay đổi nội tiết tố có thể là một nguyên nhân. Ngoài ra, khi thai nhi lớn lên, bé sẽ gây áp lực lên bàng quang của bạn. Đừng căng thẳng quá nếu gặp phải tình trạng này, vấn đề này không chỉ xảy ra với một mình bạn.
- Suy tĩnh mạch chân: Tránh quần áo ôm sát vào eo hoặc chân. Nghỉ ngơi và gác chân lên cao. Tránh ngồi hoặc đứng yên trong một thời gian dài. Hỏi bác sĩ về các biện pháp hỗ trợ giúp ngăn ngừa hoặc làm dịu chứng giãn tĩnh mạch.
- Tâm trạng thay đổi : Hóc môn của bạn đang tăng lên khi mang thai. Toàn bộ cuộc sống của bạn đang thay đổi. Đừng quá khắt khe với bản thân. Chia sẻ với chồng và người thân của mình ngay lập tức nếu bạn cảm thấy buồn hoặc trầm cảm.
- Ợ nóng: Ăn thường xuyên hơn bằng việc chia thành nhiều bữa nhỏ. Tránh thức ăn cay, nhiều dầu mỡ hoặc thức ăn có tính axit. Không nằm ngay sau khi ăn. Hỏi bác sĩ về việc dùng thuốc kháng axit.
- Nhiễm trùng âm đạo: Lượng dịch tiết ra từ âm đạo của bạn có thể tăng lên khi mang thai. Nhiễm trùng nấm men có thể gây tiết dịch, đây cũng là một tình trạng rất phổ biến. Nói chuyện với bác sĩ nếu bạn thấy bất kỳ dịch tiết bất thường nào tăng lên hoặc có mùi hôi.
- Chảy máu nướu răng: Gặp nha sĩ của bạn để được tư vấn. Đừng tránh thăm khám nha khoa khi đang mang thai..
- Nghẹt mũi: Sự thay đổi nồng độ nội tiết tố nữ estrogen có thể gây ngạt mũi hoặc chảy máu cam.
- Phù: Khi bị phù, cách chăm sóc sức khỏe cho mẹ bầu tốt nhất là nằm duỗi thẳng chân hết mức có thể. Nằm nghiêng bên trái khi ngủ. Tư thế này giúp máu từ chân lưu thông về tim tốt hơn. Không sử dụng thuốc lợi tiểu khi không có chỉ định của bác sĩ.
- Rạn da: Rạn da xuất hiện dưới dạng vết đỏ trên da của bạn. Kem dưỡng da với bơ hạt mỡ có thể giúp giữ ẩm cho da và giảm ngứa, khô da. Bạn cũng có thể có những thay đổi khác trên da như sạm da trên mặt hoặc quanh núm vú. Một số phụ nữ xuất hiện một đường sẫm màu dưới rốn của họ. Cố gắng tránh nắng hoặc sử dụng kem chống nắng để giúp làm mờ các vết này. Hầu hết các vết sẽ mờ dần sau khi sinh con.
4. Những điều cần tránh khi chăm sóc sức khỏe cho bà bầu
Hãy lưu ý để làm theo danh sách các cảnh báo dưới đây để đảm bảo một thai kỳ an toàn và hiệu quả:
- Không hút thuốc hoặc ở gần những người hút thuốc: Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ sảy thai, sinh non, sinh con nhẹ cân và các vấn đề sức khỏe khác.
- Không sử dụng ma túy: Cocain, heroin, cần sa và các loại ma túy khác làm tăng nguy cơ sảy thai, sinh non và dị tật bẩm sinh. Con của bạn có thể sinh ra đã nghiện loại thuốc mà bạn đã lạm dụng. Nó có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cho em bé của bạn.
- Đừng uống rượu: Rượu là nguyên nhân chính gây ra các dị tật bẩm sinh có thể ngăn ngừa được, bao gồm cả chứng rối loạn rượu ở thai nhi.
- Không trực tiếp dọn hộp vệ sinh cho mèo hoặc ăn các loại thịt đỏ sống hay chưa nấu chín: Bạn có thể bị nhiễm toxoplasmosis, một căn bệnh có thể gây dị tật bẩm sinh.
- Không thụt rửa âm đạo: Tình trạng tăng tiết dịch trong thai kỳ không đồng nghĩa với việc cần phải làm sạch âm đạo một cách thái quá. Việc thụt rửa âm đạo có thể phá vỡ hệ khuẩn âm đạo có ích.
Trong trường hợp chảy máu hoặc dịch âm đạo; phù mặt hoặc ngón tay đột ngột và quá mức; đau ngực nghiêm trọng hoặc kéo dài; buồn nôn và nôn liên tục; chóng mặt, nhìn mờ, đau dữ dội ở bụng dưới, ớn lạnh hoặc sốt; thai máy ít; nước tiểu ít hoặc nóng rát khi đi tiểu hay bất kỳ triệu chứng nào khác gây phiền toái thì mẹ bầu nên đến cơ sở y tế để thăm khám.
