Hãy cùng tìm hiểu cẩm nang đầy đủ về vắc - xin phòng cúm mùa từ những thông tin đăng tải của Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (Centers for Disease Control and Prevention - CDC) qua bài viết dưới đây.
1. Việc sử dụng vắc - xin phòng cúm mùa liệu có thật sự cần thiết hay không?
Cúm mùa là căn bệnh tiềm ẩn nguy cơ phát triển thành mức độ nghiêm trọng, dẫn tới bệnh nhân phải nằm viện điều trị và đôi khi xảy ra tử vong. Mùa cúm mỗi năm là khác nhau, và diễn biến nhiễm cúm trên mỗi người sẽ có sự khác nhau, nhưng có tới hàng triệu người mắc cúm, hàng trăm ngàn bệnh nhân phải nhập viện để điều trị, và có từ vài ngàn tới hàng chục ngàn bệnh nhân tử vong có liên quan tới cúm mỗi năm.
Sử dụng vắc - xin phòng cúm hàng năm là cách hữu hiệu nhất để ngăn ngừa căn bệnh này. Tính hiệu quả và nhiều lợi ích do sử dụng vắc - xin phòng cúm mang lại đã được chứng minh, bao gồm làm giảm nguy cơ mắc bệnh cúm, làm giảm tỷ lệ phải nhập viện và thậm chí làm giảm tỷ lệ tử vong liên quan tới cúm ở trẻ em.
2. Sau khi được sử dụng vắc - xin phòng cúm sẽ hoạt động như thế nào?
Vắc - xin phòng cúm kích thích cơ thể sinh đáp ứng miễn dịch, tạo ra các kháng thể, và đáp ứng miễn dịch đầy đủ sẽ thu được sau thời điểm sử dụng khoảng 2 tuần. Các kháng thể được sinh ra sẽ giúp bảo vệ cơ thể trước sự xâm nhập của loại virus đã được sử dụng để chế tạo vắc - xin.
Vắc - xin phòng cúm mùa được chế tạo để chống lại những loại virus cúm phổ biến nhất trong mùa cúm đó (dựa trên các kết quả nghiên cứu được thực hiện trước đó). Riêng trên thị trường Mỹ, đa số các vắc - xin phòng cúm thuộc loại vắc - xin tứ liên (quadrivalent vaccine), nghĩa là có thể chống lại bốn loại virus cúm khác nhau, bao gồm virus cúm A H1N1, virus cúm A H3N2 và 2 loại virus cúm B.
Bên cạnh loại vắc - xin tứ liên còn có vắc - xin tam liên (trivalent vaccine), chống lại ba loại virus cúm bao gồm virus cúm A H1N1, virus cúm A H3N2 và một loại virus cúm B. Với riêng những người từ 65 tuổi trở lên có hai loại vắc - xin tam liên đặc biệt được chế tạo để tạo đáp ứng miễn dịch mạnh hơn.
3. Trên thị trường Mỹ hiện đang cho phép lưu hành những loại vắc - xin phòng cúm nào?
Hiện nay có rất nhiều các nhà sản xuất vắc - xin khác nhau đưa các loại vắc - xin phòng cúm khác nhau ra lưu hành trên thị trường (các sản phẩm này đều phải đạt tiêu chuẩn chất lượng và được phê chuẩn sử dụng).
Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ khuyến cáo đối với mùa cúm 2019 - 2020 có thể sử dụng bất kì loại vắc - xin phòng cúm nào đã được cấp phép, phù hợp với lứa tuổi. Các loại vắc - xin có thể sử dụng bao gồm vắc - xin phòng cúm bất hoạt (inactivated influenza vaccine - IIV), vắc - xin phòng cúm tái tổ hợp (recombinant influenza vaccine - RIV), hoặc vắc - xin phòng cúm sống giảm độc lực (live attenuated influenza vaccine LAIV). Không khuyến cáo ưu tiên sử dụng, không có đánh giá bất kì loại vắc - xin nào tốt hơn so với những loại còn lại. Vắc - xin tam liên và vắc - xin tứ liên đều có thể được sử dụng.
Các loại vắc - xin phòng cúm tam liên bao gồm:
- Vắc - xin phòng cúm tam liên đường tiêm cùng tá chất (Fluad), được phê chuẩn sử dụng cho những người từ 65 tuổi trở lên.
- Vắc - xin phòng cúm liều cao (Fluzone High - Dose), được phê chuẩn sử dụng cho những người từ 65 tuổi trở lên.
Các loại vắc - xin phòng cúm tứ liên bao gồm:
- Vắc - xin phòng cúm tứ liên đường tiêm liều tiêu chuẩn: được sản xuất bằng cách nuôi cấy virus trong trứng. Các sản phẩm thuộc loại vắc - xin này bao gồm Afluria Quadrivalent, Fluarix Quadrivalent, FluLaval Quadrivalent, và Fluzone Quadrivalent. Liều tiêm phòng cúm sẽ khác nhau phụ thuộc vào các nhóm tuổi khác nhau, với một số loại có thể sử dụng sớm nhất khi trẻ được 6 tháng tuổi. Đa số các mũi tiêm phòng cúm sẽ được tiêm ở khu vực bắp tay.
- Vắc - xin phòng cúm tứ liên đường tiêm dựa trên tế bào (Flucelvax Quadrivalent): có chứa virus được nuôi cấy trong môi trường tế bào, được phê chuẩn sử dụng cho những người từ 4 tuổi trở lên. Đối với mùa cúm này, tất cả 4 loại virus có trong vắc - xin Flucelvax đều được nuôi cấy trong môi trường tế bào, do đó vắc - xin này hoàn toàn không có liên quan tới trứng.
- Vắc - xin phòng cúm tứ liên tái tổ hợp đường tiêm (Flublok Quadrivalent): cũng là một loại vắc - xin không có liên quan tới trứng, được phê chuẩn sử dụng cho những người từ 18 tuổi trở lên.
Mặc dù có rất nhiều loại vắc - xin khác nhau để lựa chọn, nhưng cần ghi nhớ điều quan trọng nhất là tất cả những người từ đủ 6 tháng tuổi trở lên cần phải được sử dụng vắc - xin hàng năm. Bác sĩ sẽ xem xét và chỉ định loại vắc - xin thích hợp đối với mỗi trường hợp cụ thể.
4. Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh có ưu tiên sử dụng loại vắc - xin phòng cúm nào không?
Câu trả lời là không. Với mùa cúm 2019 - 2020, Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ và đơn vị thành viên là Ủy ban cố vấn về thực hành tiêm chủng (Advisory Committee on Immunization Practices - ACIP) khuyến cáo vắc - xin phòng cúm thường niên được sử dụng cho tất cả mọi người từ đủ 6 tháng tuổi trở lên (ngoại trừ một số trường hợp rất hiếm), loại vắc - xin được lựa chọn cần phù hợp với chỉ định, lứa tuổi, và không có loại vắc - xin nào tốt hơn so với những loại khác. Các loại vắc - xin phòng cúm hiện có thể lựa chọn bao gồm vắc - xin phòng cúm bất hoạt, vắc - xin phòng cúm tái tổ hợp, và vắc - xin phòng cúm sống giảm độc lực.
5. Với mùa cúm 2019 - 2020 ai là người nên sử dụng vắc - xin?
Tất cả mọi người từ đủ 6 tháng tuổi trở lên (ngoại trừ một số trường hợp rất hiếm) đều nên sử dụng vắc - xin phòng cúm hàng năm, đặc biệt là với những người thuộc nhóm đối tượng nguy cơ cao dễ xuất hiện các biến chứng liên quan tới cúm.
6. Vậy ai sẽ không nên sử dụng vắc - xin phòng cúm?
Mỗi một loại vắc - xin phòng cúm khác nhau sẽ được phê chuẩn để sử dụng cho những nhóm tuổi khác nhau, không phải loại vắc - xin nào cũng có thể sử dụng cho tất cả mọi người. Các yếu tố để xem xét lựa chọn loại vắc - xin phù hợp bao gồm tuổi của người sử dụng, tình trạng sức khỏe hiện tại, tiền sử bệnh lý và tình trạng dị ứng với vắc - xin phòng cúm cũng như tình trạng dị ứng với bất kì thành phần nào có trong vắc - xin.
Đối với vắc - xin phòng cúm đường tiêm, những người không nên sử dụng bao gồm:
- Trẻ em dưới 6 tháng tuổi, vì chúng còn quá nhỏ để tiêm phòng cúm.
- Những người dị ứng hoặc có tiền sử dị ứng mức độ nặng, đe dọa tính mạng với vắc - xin phòng cúm hoặc với bất kì thành phần nào có trong vắc - xin. Các thành phần có trong vắc - xin có thể bao gồm gelatin, kháng sinh, và các thành phần khác.
Đối với vắc - xin phòng cúm dạng xịt đường hô hấp, những người không nên sử dụng bao gồm:
- Trẻ em dưới 2 tuổi.
- Người trưởng thành từ 50 tuổi trở lên.
- Phụ nữ đang mang thai.
- Những người có tình trạng dị ứng mức độ nặng, đe dọa tính mạng với vắc - xin phòng cúm hoặc với bất kì thành phần nào có trong vắc - xin.
- Trẻ em trong độ tuổi từ 2 tới 17 tuổi mà đang điều trị với aspirin hoặc các thuốc có thành phần chứa salicylate.
- Những người có hệ miễn dịch suy yếu.
- Những người có tiếp xúc gần hoặc chăm sóc cho người bị suy giảm miễn dịch nghiêm trọng cần được ở trong môi trường bảo vệ (nếu đã sử dụng vắc - xin phòng cúm dạng xịt đường hô hấp thì hãy tránh tiếp xúc trong 7 ngày kể từ thời điểm sử dụng).
- Trẻ em trong độ tuổi từ 2 tới 4 tuổi mà mắc hen phế quản, hoặc có tiền sử từng bị khò khè trong 12 tháng trước đó.
- Những người đã sử dụng thuốc kháng virus cúm trong vòng 48 giờ trước đó.
7. Thời điểm nào là thích hợp để sử dụng vắc - xin phòng cúm?
Vắc - xin phòng cúm nên được sử dụng trước thời điểm virus bắt đầu lây lan trong cộng đồng, bởi cơ thể cần khoảng 2 tuần sau khi sử dụng vắc - xin để có thể sản xuất đủ kháng thể bảo vệ. Hãy nhớ sử dụng vắc - xin trước khi mùa cúm bắt đầu (mùa cúm sẽ thay đổi tùy thuộc từng vị trí địa lí), nhưng cũng không nên tiêm trước mùa cúm quá xa bởi điều này có thể làm cho tác dụng bảo vệ của vắc - xin kém đi vào cuối mùa cúm, đặc biệt là ở nhóm người cao tuổi. Với những trẻ cần phải sử dụng hai liều vắc - xin phòng cúm, cha mẹ nên lưu ý tính thời gian sử dụng hợp lí bởi trẻ cần sử dụng đủ hai liều trước mùa cúm, và giãn cách giữa hai liều sẽ cần tối thiểu 4 tuần.
8. Mỗi năm lại phải sử dụng vắc - xin phòng cúm liệu có cần thiết?
Vắc - xin phòng cúm cần phải được sử dụng hàng năm bởi hai lý do:
- Sự bảo vệ của hệ miễn dịch đối với cúm sau khi dùng vắc - xin sẽ suy giảm dần theo thời gian, do đó sử dụng vắc - xin phòng cúm hàng năm sẽ đảm bảo mức độ bảo vệ tối ưu.
- Virus cúm luôn biến đổi, vắc - xin phòng cúm sẽ được cập nhật trước khi mỗi mùa cúm bắt đầu để bảo vệ con người trước các chủng cúm được kết quả nghiên cứu dự báo sẽ là loại hay gặp nhất trong mùa cúm đó.
Để được bảo vệ tốt, những người từ 6 tháng tuổi trở lên cần được sử dụng vắc - xin phòng cúm hàng năm.
9. Có cách nào để vắc - xin phòng cúm có hiệu lực ngay lập tức sau khi sử dụng?
Câu trả lời là không, cơ thể cần khoảng 2 tuần sau khi dùng vắc - xin để tạo đáp ứng miễn dịch đầy đủ chống lại bệnh cúm. Vì thế vắc - xin phòng cúm cần phải được sử dụng trước khi mùa cúm bắt đầu.
10. Hiệu lực của vắc - xin phòng cúm có thay đổi không?
Hiệu lực của vắc - xin phòng cúm có thể khác nhau giữa các mùa cúm, điều này phụ thuộc vào độ tuổi và tình trạng sức khỏe của các cá nhân sử dụng vắc - xin, cũng như sự tương đồng giữa loại virus được sử dụng để chế tạo vắc - xin và loại virus lưu hành trong mùa cúm. Tuy vậy thực tế đã chứng minh vắc - xin phòng cúm đã giúp hàng triệu người tránh bị mắc cúm, tránh hàng chục ngàn ca phải nhập viện và giảm được hàng ngàn trường hợp tử vong trong mỗi mùa cúm.
11. Có khi nào đã sử dụng vắc - xin trước mùa cúm mà vẫn bị mắc cúm trong mùa dịch không?
Điều này vẫn có thể xảy ra. Dù đã sử dụng vắc - xin nhưng vẫn có thể bị mắc cúm bởi những lí do sau đây:
- Đã bị nhiễm virus trong khoảng thời gian ngắn trước khi dùng vắc - xin, hoặc sau khi đã sử dụng vắc - xin nhưng chưa đủ thời gian để vắc - xin phát huy tác dụng bảo vệ.
- Nhiễm loại virus cúm không có trong vắc - xin đã sử dụng (có rất nhiều loại virus cúm khác nhau trong tự nhiên, còn trong vắc - xin chỉ có 3 - 4 loại virus cúm được dự báo là thường gặp nhất trong mùa cúm đó).
- Trường hợp không may nhất là vẫn bị mắc cúm mà tác nhân gây bệnh lại trùng với chủng đã được phòng ngừa. Điều này dù rất hiếm nhưng vẫn có thể xảy ra bởi đáp ứng với vắc - xin ở mỗi người là khác nhau, và với những người cao tuổi hoặc có bệnh lí mạn tính nhất định, đáp ứng với vắc - xin sẽ kém hơn người trưởng thành khỏe mạnh.
Sử dụng vắc - xin phòng cúm tuy không phải luôn luôn hoàn hảo nhưng là phương cách hữu hiệu nhất để phòng bệnh. Vắc - xin phòng cúm qua rất nhiều nghiên cứu đã được chứng minh mang lại hiệu quả giảm tỷ lệ mắc bệnh, giảm nguy cơ cúm tiến triển nặng nếu mắc bệnh, giảm nguy cơ phải nhập viện và điều trị tích cực cũng như làm giảm tỉ lệ tử vong vì cúm.
12. Tác dụng không mong muốn của vắc - xin phòng cúm là gì?
Các tác dụng không mong muốn của vắc - xin phòng cúm đường tiêm bao gồm:
- Sưng, nóng, đỏ tại vị trí tiêm
- Đau đầu nhẹ
- Sốt
- Đau cơ
- Buồn nôn
- Mệt mỏi
Những tác dụng không mong muốn của vắc - xin phòng cúm dạng xịt đường hô hấp bao gồm:
- Ở trẻ em:
- Chảy nước mũi
- Khò khè
- Đau đầu
- Nôn mửa
- Đau cơ
- Sốt nhẹ
- Ở người trưởng thành:
- Chảy nước mũi
- Đau đầu
- Đau họng
- Ho
Các tác dụng không mong muốn (nếu có) thường sớm xuất hiện sau khi sử dụng vắc - xin, thường nhẹ và sẽ tự hết sau vài ngày mà không cần can thiệp. Hãy liên hệ ngay với bác sĩ nếu cảm thấy choáng váng, chóng mặt, hoặc xuất hiện thay đổi thị lực, hoặc có tiếng kêu trong tai. Tỉ lệ xảy ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng, cũng như khả năng gây ra các tổn thương khác (bao gồm cả nguy cơ gây tử vong) của vắc - xin phòng cúm là cực kì hiếm.
Trung tâm vắc-xin - Phòng khám Đa khoa Quốc tế Vinmec Times city và chuối Bệnh viện, phòng khám Đa khoa Quốc tế Vinmec cung cấp dịch vụ tiêm vắc-xin phòng cúm. Để đăng ký tiêm phòng tại Vinmec.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Bài viết tham khảo nguồn: CDC
