Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Đỗ Nguyễn Thùy Đoan Trang - Trưởng nhóm Tuần hoàn ngoài cơ thể - Trung tâm Tim mạch - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Kháng insulin và tăng insulin máu bù thường xảy ra ở bệnh nhân tăng huyết áp cơ bản không được điều trị. Sự tồn tại chung của đề kháng insulin và tăng huyết áp có thể được xem như mối quan hệ nguyên nhân kết quả (kháng insulin là nguyên nhân gây tăng huyết áp hoặc ngược lại) hoặc là mối liên hệ không do mãn kinh.
1. Kháng insulin và bệnh cao huyết áp được hiểu là gì?
Kháng insulin và tăng huyết áp được coi là những “căn bệnh của nền văn minh” với thức ăn dồi dào và cuộc sống ít vận động.
Xu hướng đề kháng insulin và tăng huyết áp của con người, ít nhất là một phần trong lịch sử tiến hóa của chúng ta. Sự thích nghi với lối sống cổ xưa được đặc trưng bởi nguồn cung cấp thực phẩm ít natri, ít calo và căng thẳng về thể chất đối với phản ứng chấn thương đã thúc đẩy sự tiến hóa của chúng ta để định hình và bảo tồn một kiểu gen tiết kiệm, vốn ưa thích tiết kiệm năng lượng và bảo tồn natri.
Khi nền văn minh của chúng ta phát triển, lối sống ít vận động và chế độ ăn uống giàu natri và năng lượng, kiểu gen tiết kiệm không còn là lợi thế nữa và có thể không thích hợp với kiểu hình bệnh tật, chẳng hạn như tăng huyết áp, béo phì và hội chứng kháng insulin.
2. Mối liên quan giữa bệnh cao huyết áp và kháng insulin
Độ nhạy cảm của mô giảm đối với insulin là một đặc điểm của các tình trạng bệnh lý khác nhau được gọi là hội chứng kháng insulin, còn được gọi là hội chứng rối loạn chuyển hóa
Hội chứng rối loạn chuyển hóa không phải là một bệnh đơn lẻ, mà là một nhóm các triệu chứng phức tạp bao gồm vòng eo lớn, tăng huyết áp, tăng đường huyết, rối loạn lipid máu và kháng insulin, tất cả đều liên quan đến tăng nguy cơ béo phì và bệnh tiểu đường loại 2. Vì bệnh nhân mắc hội chứng rối loạn chuyển hóa thường mắc các bệnh tim mạch, nên hội chứng rối loạn chuyển hóa và các bệnh tim mạch có chung các con đường bao gồm tăng stress oxy hóa, rối loạn chuyển hóa glucose, chuyển hóa lipid, viêm mức độ thấp, tăng đông máu và tổn thương nội mô.
Kháng insulin và tăng huyết áp là các thành phần của hội chứng chuyển hóa và thường cùng tồn tại. Ngoài tác dụng trao đổi chất, insulin còn gây giãn mạch bằng cách kích thích sản xuất nitric oxide (NO) trong nội mô và điều chỉnh cân bằng nội môi natri bằng cách tăng cường tái hấp thu natri ở thận do đó góp phần điều hòa huyết áp.
Các nghiên cứu gần đây đã chứng minh rằng kháng insulin có thể phát triển không chỉ ở các mô phản ứng với insulin cổ điển mà còn ở các mô tim mạch nơi insulin tham gia vào sự phát triển của các bệnh tim mạch và tăng huyết áp. Kháng insulin đã trở thành một cái tên xấu và được coi là có hại: thường liên quan đến hội chứng rối loạn chuyển hóa và tăng huyết áp làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 và các bệnh tim mạch.
Tuy nhiên, trong lịch sử tiến hóa của loài người, kháng insulin có thể là một phần thiết yếu của cân bằng nội môi bình thường để tạo điều kiện chuyển hướng các chất dinh dưỡng đến các cơ quan chính và một cơ chế thích ứng sinh lý để thúc đẩy sự tồn tại của tổ tiên chúng ta trong những thời điểm điều kiện quan trọng; chẳng hạn như nạn đói, nhiễm trùng, chấn thương và căng thẳng. Cơ chế tương tự có thể được kích hoạt không thích hợp trên cơ sở mãn tính trong môi trường hiện tại, dẫn đến biểu hiện của tăng huyết áp, kháng insulin hoặc hội chứng rối loạn chuyển hóa.
3. Kháng insulin và tăng huyết áp có liên quan đến lối sống không lành mạnh và tình trạng viêm mức độ thấp toàn thân
Kháng insulin và tăng huyết áp được coi là những căn bệnh của phương Tây. Rõ ràng là hầu hết, nếu không muốn nói là tất cả, các bệnh mãn tính điển hình của phương Tây đều tìm thấy nguyên nhân chủ yếu do lối sống không lành mạnh và tình trạng viêm mức độ thấp toàn thân là một mẫu số chung . Tổ tiên của chúng ta (người nguyên thủy) đã phải thực hiện các hoạt động thể chất đáng kể để kiếm thức ăn và phải thích nghi với thời kỳ đói kém kéo dài, vốn ưu tiên tích trữ chất béo, một dấu vết mà con người hiện đại kế thừa.
Hơn nữa, lối sống hiện đại của chúng ta, đặc trưng bởi chế độ ăn phương Tây giàu năng lượng và natri, cuộc sống ít vận động và căng thẳng về mặt tâm lý xã hội, và sự cân bằng năng lượng tích cực. Về lâu dài, sự cân bằng năng lượng tích cực này tạo ra nhu cầu dự trữ chất béo dư thừa. Khi vượt quá khả năng lưu trữ lipid an toàn trong mô mỡ, lipid sẽ tràn sang mô không phải mỡ, làm tăng nguy cơ viêm mức độ thấp toàn thân mãn tính và sau đó là đề kháng insulin, tăng huyết áp và hội chứng rối loạn chuyển hóa.
Béo phì ở người có thể được coi là một triệu chứng của sự mất cân bằng năng lượng: lượng calo nạp vượt quá mức tiêu hao năng lượng. Cơ thể người có nguồn dự trữ nhiên liệu phong phú trong mô mỡ, có thể đáp ứng nhu cầu năng lượng cho những giai đoạn đáng kể. Tế bào mỡ vừa là kho dự trữ tĩnh cho calo dưới dạng triglycerid vừa là cơ quan nội tiết tiết ra nhiều yếu tố nội tiết, bao gồm chất trung gian lipid, kinase, cytokine và chemokine tiền viêm. Các phân tử này tham gia vào việc điều chỉnh chuyển hóa năng lượng, lưu trữ lipid và các phản ứng viêm. Ngoài ra, lượng chất dinh dưỡng dư thừa có thể gây ra stress oxy hóa trong mô mỡ. Ngược lại, stress oxy hóa gây ra những ảnh hưởng đáng kể đến sinh học mô mỡ và có thể dẫn đến rối loạn điều hòa chức năng tế bào mỡ, biểu hiện là sự biệt hóa của tế bào mỡ bị ức chế, tăng cường sự thâm nhập của tế bào miễn dịch vào tế bào mỡ và tăng tiết cytokine gây viêm.
Tình trạng viêm do béo phì có liên quan đến tăng thâm nhập đại thực bào mô mỡ. Tương tự như phản ứng gây bệnh đối với vi khuẩn xâm nhập, chất dinh dưỡng dư thừa được tìm thấy trong vi môi trường mỡ béo phì có thể dẫn đến kích hoạt tiền viêm và chuyển kiểu hình của đại thực bào.
Tăng huyết áp cũng liên quan đến tăng phản ứng viêm toàn thân và mạch máu và stress oxy hóa, có thể góp phần gây rối loạn chức năng mạch máu.
4. Tập thể dục và dùng các thực phẩm bổ sung
Ngoài chế độ ăn uống của người bệnh tăng huyết áp kháng insulin thì cần phải có phương pháp tập thể dục hàng ngày. Vì tập thể dục hàng ngày sẽ làm cho độ nhạy của tế bào với insulin sẽ tăng lên, kiểm soát được cân nặng của mình và làm cho các hormone không bị cản trở. Tập thể dục còn mang lại được lợi ích về sinh lý giúp điều hòa được huyết áp.
Thiết lập một chương trình bổ sung vitamin, chất dinh dưỡng phù hợp và chất lượng. Uống vitamin tổng hợp kết hợp với các loại thuốc bổ có nhiều khoáng chất như magie, canxi, chất chống oxy hóa.
Nếu có nhu cầu tư vấn và thăm khám tại các Bệnh viện Vinmec thuộc hệ thống Y tế trên toàn quốc, Quý khách vui lòng đặt lịch trên website để được phục vụ.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
