Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Hải Hà - Trưởng Đơn nguyên vắc xin – Khoa Ngoại trú Nhi - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Ho gà, bạch hầu, uốn ván là ba bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng có thể gây tử vong cho trẻ nhỏ. Tiêm vắc-xin phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván (Tdap) cho mẹ vào tuần thai thứ 27 đến trước 35 tuần của thai kỳ là cách giúp bảo vệ thai nhi và trẻ sau khi ra đời chống lại những bệnh nguy hiểm này ở giai đoạn dưới 2 tháng tuổi - trước khi bé được tiêm vắc-xin 6 trong 1 hoặc 5 trong 1.
1. Bạch hầu, ho gà và uốn ván ở trẻ sơ sinh
Bạch hầu, ho gà, uốn ván là những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm phổ biến, được xem như nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ nhỏ, đặc biệt các bé dưới 1 tuổi. Trong đó, ho gà là một vấn đề cần quan tâm của y tế, ngay cả ở những nước phát triển, với khoảng 50 triệu ca mắc bệnh và và xấp xỉ 300.000 ca tử vong mỗi năm trên toàn thế giới. Những tháng đầu đời là giai đoạn trẻ có nguy cơ mắc bệnh ho gà cao nhất và dễ gặp phải các biến chứng nghiêm trọng, có khả năng đe dọa đến tính mạng. Hầu hết các trường hợp tử vong do ho gà là trẻ dưới 3 tháng tuổi, khi mà trẻ còn quá nhỏ, chưa đủ ngày tuổi để tiêm phòng vắc-xin hoặc tiêm chưa đủ liệu trình.
Theo Thông tư số 38/2017/TT-BYT ngày 17/10/2017 của Bộ Y tế Việt Nam về ban hành danh mục bệnh truyền nhiễm, phạm vi và đối tượng phải sử dụng vắc-xin, sinh phẩm y tế bắt buộc thì vắc-xin phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván nên tiêm tổng tất cả 4 mũi trước 2 tuổi, 3 mũi vào thời điểm trẻ 2, 3, 4 tháng tuổi và nhắc lại lúc trẻ 18 tháng tuổi. Sau đó cần nhắc lại vắc-xin phòng 3 bệnh này vào 2 thời điểm lúc 4 - 6 tuổi và 10-13 tuổi hoặc sớm nhất sau đó nếu chưa được tiêm chủng.
Sau khi tiêm vắc-xin, cơ thể trẻ chưa thể có kháng thể chống bệnh ngay mà cần có 3-4 tuần để cơ thể sinh kháng thể và cơ thể chỉ được bảo vệ tối ưu khi trẻ hoàn thành đủ phác đồ theo đúng lịch tiêm chủng. Do đó, trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tháng tuổi chưa được tiêm chủng sẽ không có khả năng tự chống lại vi khuẩn bạch hầu, ho gà, uốn ván khi những vi khuẩn này xâm nhập cơ thể. Đây là một trong những lý do tại sao trẻ sơ sinh và trẻ dưới 3 tháng tuổi chưa có miễn dịch bảo vệ đầy đủ phải đối mặt với nguy cơ mắc bệnh ho gà cao hơn và dễ diễn biến nặng, thậm chí tử vong.
2. Tiêm vắc-xin phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván cho bà bầu
Tdap là chữ viết tắt tên gọi của một loại vắc-xin được sử dụng để phòng ngừa 3 bệnh nhiễm trùng là bạch hầu, ho gà, uốn ván. Tổ chức y tế thế giới (WHO) và Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh CDC của Mỹ khuyến cáo tất cả phụ nữ mang thai nên tiêm vắc-xin Tdap trong khoảng thời gian từ mang thai từ tuần thứ 27- 35 tuần thai nhằm mục đích truyền kháng thể chống ho gà sang cho thai nhi trong bụng mẹ nhằm chống lại ho gà sớm sơ sinh khi mà trẻ chưa được tiêm vắc-xin bảo vệ.
Mũi tiêm vắc-xin phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván cho bà bầu trong ba tháng cuối của thai kỳ sẽ truyền lượng kháng thể thụ động cao cho thai nhi trước khi sinh. Đây là biện pháp bảo vệ ngắn hạn trong giai đoạn sơ sinh rất hiệu quả, giúp tăng cường khả năng phòng bệnh cho trẻ, đặc biệt là trong 3 tháng đầu đời. Những kháng thể này cũng có thể góp phần hạn chế một số biến chứng nghiêm trọng hơn nếu như bé bị mắc bệnh. Phụ nữ tiêm vắc-xin Tdap trong khi mang thai vào thời gian khuyến nghị được chứng minh đem đến hiệu quả phòng bệnh cao hơn 78% so với chủng ngừa cho trẻ dưới 2 tháng tuổi.
Tại Việt Nam, TS.BS. Dương Thị Hồng, Phó Viện trưởng Viện VSDT TƯ, thực hiện một nghiên cứu đánh giá tính sinh miễn dịch của vắc-xin phòng bạch hầu - ho gà - uốn ván ở phụ nữ mang thai tại tỉnh Hà Nam trong giai đoạn từ tháng 2/2012 - 3/2014. Kết quả cho thấy vắc-xin là an toàn. Tất cả trẻ em sinh ra từ các phụ nữ có thai đều khỏe mạnh và phát triển bình thường. Việc tiêm ngừa mang lại hiệu quả rõ rệt, không chỉ phòng bệnh uốn ván cho mẹ và cho trẻ sơ sinh, mà kết quả nghiên cứu cũng cho thấy rõ tác dụng phòng bệnh ho gà. Nồng độ trung bình kháng thể bảo vệ bà mẹ và của trẻ sơ sinh phòng bệnh ho gà ngay sau sinh ở nhóm các bà mẹ được tiêm Tdap cao hơn rất rõ rệt sau khi tiêm chủng là 6,36 lần. Kháng thể bảo vệ phòng bệnh ho gà ở trẻ sơ sinh có xu hướng cao hơn trong máu bà mẹ tại thời điểm ngay khi trẻ trào đời.
Vắc-xin Tdap rất an toàn cho phụ nữ mang thai và em bé trong bụng. Người mẹ không thể bị nhiễm bệnh từ vắc-xin và cũng không đối mặt nguy cơ gặp biến chứng thai kỳ. Cho đến nay ngành y tế vẫn chưa ghi nhận được bất kỳ phản ứng nghiêm trọng nào ở thai phụ sau tiêm vắc-xin trong vòng một tháng và tới khi sinh.
3. Lưu ý ở phụ nữ mang thai và cho con bú
3.1. Tiêm vắc-xin phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván ở mỗi lần mang thai
Trên thực tế, lượng kháng thể đáp ứng với vắc-xin phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván trong cơ thể con người sẽ giảm dần theo thời gian. Mặc dù xét nghiệm máu có khả năng đo kháng thể chống ho gà trong cơ thể, tuy nhiên không thể biết được mức độ cần thiết đủ để bảo vệ bản thân hoặc thai nhi chống lại bệnh ho gà. Nói cách khác, ngay cả khi phụ nữ đã từng mắc bệnh ho gà trong quá khứ hoặc đã được tiêm vắc-xin trước đó, khả năng miễn dịch không phải là suốt đời. Vì vậy, người mẹ có thể tiêm vắc-xin Tdap nhắc lại trong mỗi lần mang thai để thai nhi nhận được số lượng kháng thể bảo vệ lớn nhất, giúp chống lại những căn bệnh này một cách tối ưu. Tuy nhiên, nếu phụ nữ trước khi mang thai đã được tiêm chủng đầy đủ cũng không nhất thiết phải nhắc lại vắc-xin này mỗi lần mang thai. Hiện tại, tại Việt Nam, có vắc-xin tiêm phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván cho đối tượng từ 4-64 tuổi với 1 liều duy nhất được sản xuất tại Pháp.
3.2. Tiêm vắc-xin phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván bổ sung sau sinh:
Nếu không tiêm vắc-xin Tdap trong khi mang thai và chưa từng được chủng ngừa trước đây, phụ nữ sau sinh cũng có thể tiêm bổ sung vắc-xin này. Phụ nữ đang cho con bú vẫn có thể tiêm Tdap một cách an toàn.
Tuy nhiên, cơ thể người mẹ cần khoảng 3-4 tuần sau khi tiêm vắc xin để hình thành kháng thể. Vì vậy trong thời gian này phụ nữ vẫn có nguy cơ mắc bệnh và lây nhiễm cho trẻ sơ sinh khi chăm sóc các bé. Việc chủng ngừa vắc-xin Tdap sau sinh ở người mẹ không có khả năng truyền kháng thể để tạo miễn dịch cho trẻ sơ sinh. Trẻ vẫn có thể bị lây bệnh từ những người khác, bao gồm anh chị em, ông bà và những người chăm sóc trẻ. Việc đảm bảo chủng ngừa cho tất cả những người sẽ tiếp xúc với trẻ rất tốn kém và khó thực hiện. Do đó tiêm vắc-xin phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván bổ sung sau sinh không được xem là biện pháp tối ưu.
3.3. Chỉ tiêm vắc-xin phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván một lần trong thai kỳ
Nhìn chung, khả năng miễn dịch của loại vắc-xin này không kéo dài như các chuyên gia mong muốn. Vì vậy dù đã chủng ngừa vắc-xin trước đó (khi không có thai) nhưng thời gian chủng ngừa quá xa so với thai kỳ, Tdap vẫn được khuyến nghị dùng lại trong tuần 27 - 35 của thai kỳ để tạo kháng thể bảo vệ tối ưu cho trẻ sơ sinh. Nhưng nếu Tdap được chỉ định dùng sớm hơn trong thai kỳ vì vết thương hoặc đang bùng phát dịch bệnh trong cộng đồng, hoặc phụ nữ trước khi mang thai vừa tiêm Tdap để phòng bệnh thì không nhất thiết phải tiêm vắc-xin này khi đang mang vào ba tháng cuối.
Nhìn chung, tiêm vắc-xin phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván cho bà bầu đem đến hiệu quả rõ rệt, giúp phòng ngừa và giảm tỷ lệ mắc ba căn bệnh nguy hiểm này cho người mẹ và trẻ sơ sinh. Vắc-xin phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván cũng được đánh giá là rất an toàn, tất cả trẻ em sinh ra từ người mẹ đã được chủng ngừa đều khỏe mạnh và phát triển bình thường.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là đơn vị tiêm chủng uy tín, chất lượng cao. Không chỉ riêng vắc-xin phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, Vinmec còn cung cấp đa dạng các loại vắc-xin khác. Tất cả đều được nhập tại các đơn vị lớn trên thế giới, được bảo quản trên dây chuyền lạnh, theo đúng yêu cầu của Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Trước khi tiêm, bệnh nhân sẽ được khám sàng lọc bởi các bác sĩ, chuyên gia y tế giàu kinh nghiệm, chuyên môn cao và theo dõi sát sao 30 phút sau tiêm.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: Cdc.gov, acog.org
