Trẻ thay răng sữa: Có nên tự nhổ cho trẻ?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Đặng Tiến Đạt - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Hiện tượng thay răng sữa là những điều hoàn toàn tự nhiên gặp ở mọi đứa trẻ kể từ lúc được 5 tuổi. Các răng sữa sẽ lần lượt rụng đi để nhường chỗ cho răng vĩnh viễn. Việc này đôi khi vô cùng đơn giản nhưng có khi lại là nỗi đáng sợ cho không ít trẻ nhưng không phải cha mẹ nào cũng biết cách ứng phó.

Răng sữa là những chiếc răng đầu tiên của trẻ, bắt đầu mọc khi trẻ được 6 tháng tuổi. Khi đến tuổi thay, răng sẽ tự động rụng hoặc lung lay theo một quy luật tương tự nhau, lần lượt từng chiếc. Lúc này, dưới mỗi chân răng sữa sẽ có một mầm răng vĩnh viễn mọc thẳng lên làm tiêu chân răng sữa. Vì vậy, thân răng sữa phía trên sẽ tự rụng ra để nhường chỗ cho răng vĩnh viễn mọc lên.

Các mốc thời điểm thay răng sữa:

• Răng cửa giữa: 5 - 7 tuổi.
• Răng cửa bên: 7 - 8 tuổi.
• Răng hàm sữa thứ nhất: 9 - 10 tuổi.
• Răng nanh sữa: 10 - 11 tuổi.
• Răng hàm sữa thứ hai: 11 - 12 tuổi.

Thông thường, các răng sữa sẽ tự rụng và nhường chỗ cho răng vĩnh viễn mọc lên. Tuy nhiên, có không ít các trường hợp, răng sữa khi đã đến tuổi thay mà vẫn không tự lung lay và tự rụng đi được trong khi răng vĩnh viễn đã bắt đầu xuất hiện thì đòi hỏi cần có sự trợ giúp từ bên ngoài. Nếu không sớm can thiệp, sự hiện diện kéo dài của răng sữa sẽ khiến cho răng vĩnh viễn mọc sai lệch, hàm răng của bé sau này khó có thể đều và đẹp được.

Sự tác động từ bên ngoài đôi khi cũng rất đơn giản, cha mẹ có thể tự thực hiện cho trẻ tại nhà. Tuy nhiên, nếu không thực hiện đúng cách hay thao tác không trọn vẹn, người lớn vô tình lại gây tổn thương cho con trẻ. Các biến chứng thường gặp ở những trẻ “được” nhổ răng tại nhà là viêm nha chu do không đảm bảo vệ sinh, do chân răng không được lấy ra trọn vẹn, gây nhiễm trùng hay thậm chí là áp xe lan rộng một vùng hàm mặt; động tác thô bạo đôi khi khiến trẻ quấy khóc, vô tình nuốt phải răng nhổ ra hay khiến cho chảy máu nhiều, chảy máu khó cầm, gây ra tâm lý hoảng sợ cho các lần thay răng tiếp theo,... Ngoài ra, ở một số trẻ có cơ địa suy giảm miễn dịch, bệnh lý tim bẩm sinh, đái tháo đường type 1,... việc tự ý nhổ răng tại nhà là tuyệt đối không được làm. Bởi nhiễm trùng nếu có xảy ra trên nhóm đối tượng này sẽ có mức độ vô cùng nặng nề hay thậm chí dẫn đến nhiễm trùng máu, sốc nhiễm trùng, suy đa cơ quan và nguy hiểm đến tính mạng. Chính vì thế, nếu cha mẹ có con đã được chẩn đoán các bệnh lý nêu trên thì khi thay răng nên đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa để được chỉ định kháng sinh dự phòng và lập kế hoạch thời điểm can thiệp thích hơn.

Tuy nhiên, nhìn chung cho đa số các trường hợp, nếu răng sữa không tự rụng thì cha mẹ nên đưa trẻ đến phòng khám nha khoa và xem xét phương pháp can thiệp phù hợp cho từng trẻ, từng vị trí răng. Đồng thời, bác sĩ sẽ có sẵn các thuốc hỗ trợ giảm đau và cầm máu cấp thời cho trẻ. Hơn thế nữa, việc đến bác sĩ nha khoa thường xuyên sẽ luyện tập cho trẻ có thói quen răng miệng lành mạnh sau này, bác sĩ có cơ hội thăm khám toàn diện, chuẩn bị cho trẻ một hàm răng khỏe mạnh về sau.

Trong các trường hợp trẻ hoàn toàn khỏe mạnh, không có bệnh lý đặc biệt đi kèm và răng sữa đã lung lay nhiều, cha mẹ có thể hỗ trợ bé tại nhà khi nắm vững các kiến thức sau đây:

• Rửa tay bằng nước và xà phòng, lau khô với khăn sạch trước khi đụng chạm vào răng của con.
• Khuyến khích con tự làm lung lay chiếc răng bằng lưỡi hay bằng tay sạch để chân răng tự bật gốc ra ngoài. Trẻ chủ động tự biết cách làm cho phù hợp với bản thân mình thì sẽ an toàn hơn, thoải mái hơn.
• Nếu thất bại, hãy giải thích cho trẻ hiểu và hợp tác. Tuyệt đối không làm trẻ hoảng sợ với các động tác thô bạo.
• Cầm thân răng với một miếng gạc sạch và dùng một lực xoắn vặn nhỏ, răng sẽ rơi ra.
• Cho trẻ cắn một viên gòn tại vị trí răng rụng để cầm máu liên tục trong 5 đến 10 phút.
• Sau khi máu đã cầm, kiểm tra nướu tại vị trí cũ để đảm bảo không còn dấu tích nào của chân răng cũ còn sót lại.

Trong trường hợp thấy còn mẩu chân răng sót lại trong nướu hay phải dùng lực mạnh, trẻ đau đớn nhiều nhưng răng không tự rụng được thì hãy đưa bé đến bác sĩ để được can thiệp. Mọi sự cố gắng trong tình trạng này sẽ càng khiến vấn đề tồi tệ thêm

Để chuẩn bị cho con một hàm răng đẹp, cha mẹ cần phải hành động ngay từ ngày con mọc những chiếc răng đầu tiên. Đến khi con thay răng sữa để chuyển sang sử dụng răng vĩnh viễn, cha mẹ còn cần phải tích cực hơn vì những chiếc răng mới được thay này sẽ là hành trang theo trẻ đến suốt cuộc đời. Để được như vậy, cha mẹ cần tuân thủ các nguyên tắc sau đây:

• Hãy là một hình mẫu lý tưởng cho con: Trẻ em thích bắt chước những người xung quanh. Vì vậy, hãy trở thành một hình mẫu tốt và thể hiện thói quen chăm sóc sức khỏe răng miệng đúng cách cho con mỗi ngày.
• Chỉ dạy con: Trước khi con đến sinh nhật tròn 3 tuổi, cha mẹ phải dạy cho con thuần thục kỹ năng đánh răng cùng kem đánh răng chuyên biệt cho trẻ em. Bé tự lấy mẩu kem cỡ bằng hạt gạo và đánh răng, sau đó nhổ ra ngoài, súc miệng lại bằng nước sạch. Trẻ phải hiểu được rằng toàn bộ quá trình này là nhổ ra mà không được nuốt vào. Khi răng đã mọc chạm vào nhau, cha mẹ hướng dẫn trẻ dùng chỉ nha khoa và súc miệng bằng nước súc miệng hàng ngày.
• Khám răng định kì: Hãy giữ một thói quen thường xuyên đến thăm nha sĩ hai lần một năm. Bằng cách thực hiện đều đặn, con trẻ sẽ thấy đây là các hoạt động quen thuộc và không còn cảm giác sợ hãi. Theo đó, bé nên có cuộc hẹn khám răng đầu tiên trong vòng sáu tháng kể từ sinh nhật đầu tiên và sau đó cũng mỗi sáu tháng.

• Chế độ ăn tốt cho răng: Giải thích cho trẻ hiểu mối nguy hiểm đến răng miệng, dễ gây đau răng, sâu răng khi dùng nhiều bánh kẹo, thức ăn ngọt, nước ngọt. Không ăn vào buổi tối và luôn đánh răng sau khi ăn các loại thực phẩm này. Khuyến khích trẻ uống sữa, ăn phomai, sữa chua hay sản phẩm từ sữa nói chung do có chứa hàm lượng canxi cao, giúp răng chắc khỏe.
• Thường xuyên động viên, khuyến khích trẻ: Khen ngợi trẻ mỗi ngày nếu cha mẹ thấy trẻ tự giác súc miệng, đánh răng đúng giờ và ý thức không ăn đồ ngọt mà không cần cha mẹ nhắc nhở. Phần thưởng cho trẻ sẽ là được tự do chọn lựa kiểu dáng bàn chải đánh răng, loại kem đánh răng của riêng mình. Những điều này sẽ giúp trẻ hào hứng hơn với những thói quen nha khoa mới hình thành.

Tóm lại, giữ gìn cho con một hàm răng khỏe mạnh cũng là một mục tiêu trong việc nuôi dạy con toàn diện. Trong đó, việc nhổ răng sữa cho bé cũng cần có những kiến thức nhất định, vừa đạt được mục tiêu nêu trên, vừa tránh cho trẻ các biến chứng nguy hiểm cũng như giúp cho con những tháng ngày thay răng, khám phá những chiếc răng mới với nhiều điều thú vị.

Để bảo vệ sức khỏe răng miệng cho trẻ, cha mẹ có thể đưa trẻ đến khám răng định kỳ tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec. Tại Vinmec, khoa Răng Hàm Mặt được phân loại thành nhiều chuyên khoa khác nhau như: Nha khoa Phục hình, Chấn thương chỉnh hình hàm mặt, Nha khoa tổng quát, Nha khoa thẩm mỹ, Nội nha...

Nếu có nhu cầu tư vấn và thăm khám tại các Bệnh viện thuộc hệ thống Y tế trên toàn quốc, Quý khách vui lòng đặt lịch trên website để được phục vụ.