Tiểu không tự chủ là bệnh gì?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Võ Thiện Ngôn - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng

Tiểu không tự chủ là tình trạng rò rỉ nước tiểu ra ngoài một cách không kiểm soát, gây không ít khó chịu và bất tiện trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày. Đây là chứng bệnh gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng hay gặp hơn ở tuổi trung niên hay ở phụ nữ sinh nhiều lần.

Tiểu không tự chủ (hay tiểu không kiểm soát, són tiểu) có thể hiểu đơn giản là sự rò rỉ nước tiểu.

Thông thường, hiện tượng tiểu không tự chủ thường đi kèm các triệu chứng sau đây:

• Thường có cảm giác buồn tiểu khó kiềm chế được
• Đi tiểu tần suất nhiều hơn so với bình thường
• Tiểu đêm: Ban đêm thường phải thức dậy giữa giấc ngủ để đi tiểu
• Đau rát khi đi tiểu
• Rò rỉ nước tiểu trong khi ngủ.

Tiểu không tự chủ có thể được chia thành ba loại chính:

1. Tiểu không tự chủ do gắng sức (hoặc do stress, do áp lực): Tình trạng rò rỉ nước tiểu xảy ra khi ho, cười, hắt hơi hoặc khi vận động, như đi bộ, chạy nhảy hoặc tập thể dục.
2. Són tiểu cấp kỳ: Do bàng quang tăng hoạt, phát tín hiệu thôi thúc đột ngột để đi tiểu, cơ thể khó có thể kiềm chế được. Phụ nữ mắc chứng tiểu không tự chủ loại này có thể không kiềm được nước tiểu trước khi vào nhà vệ sinh. Nếu bàng quang tăng hoạt quá mức, bệnh nhân sẽ thường xuyên gặp cảm giác phải đi tiểu khẩn cấp.
3. Tiểu không kiểm soát dạng kết hợp cả do gắng sức và do bàng quang tăng hoạt.

Một số nguyên nhân sau đây có khả năng gây ra tiểu không tự chủ, bao gồm:

• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Đôi khi gây ra són tiểu và được điều trị bằng kháng sinh.
• Thuốc lợi tiểu, cafein hoặc rượu bia: Tình trạng không kiểm soát được nước tiểu có thể là tác dụng phụ của các chất kích thích cơ thể tiết ra nhiều nước tiểu.
• Rối loạn ở vùng cơ sàn chậu: Sự suy yếu của các cơ và mô ở vùng sàn chậu (thường do mang thai nhiều lần) là nguyên nhân gây ra tình trạng tiêu tiểu không tự chủ và sa trệ vùng chậu.
• Táo bón mãn tính, đặc biệt là ở phụ nữ lớn tuổi.
• Các vấn đề về thần kinh và cơ bắp: Khi tín hiệu thần kinh từ não truyền đến bàng quang và niệu đạo bị cản trở, các cơ tại vùng này trở nên mất kiểm soát, khiến cho nước tiểu bị rò rỉ ra ngoài.
• Các vấn đề về giải phẫu học: Lối thông ra từ bàng quang vào niệu đạo có thể bị tắc nghẽn do sự xuất hiện của sỏi trong bàng quang hoặc khối u bất thường.

Hai bước đầu tiên để đánh giá tình trạng tiểu không tự chủ thường là hỏi tiền sử bệnh và thăm khám lâm sàng:

1. Tiền sử bệnh: Bác sĩ sẽ đề nghị bệnh nhân mô tả kỹ các dấu hiệu gặp phải. Người bệnh có thể phải ghi chú lại thông tin vào một cuốn nhật ký trong vài ngày để bác sĩ dễ dàng kiểm tra.
2. Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ thực hiện thăm khám vùng chậu để xem người bệnh có bị sa các cơ quan ở vùng chậu hay không và để tìm kiếm các vấn đề khác thuộc về giải phẫu. Nghiệm pháp ho có thể được thực hiện để chẩn đoán tình trạng tiểu không tự chủ do gắng sức. Theo đó, bệnh nhân được yêu cầu ho khi đang mắc tiểu để kiểm tra xem nước tiểu có bị rò rỉ lúc đang ho hay không. Ngoài ra, bệnh nhân có thể phải làm pad test để đánh giá lượng nước tiểu rò rỉ. Người bệnh được yêu cầu lót thêm một chiếc tả hút nước được cân từ trước trong một khoảng thời gian và cân lại sau khi làm test. Bằng cách này, bác sĩ sẽ biết được lượng nước tiểu đã rỉ ra là bao nhiêu. Bên cạnh đó, một vài trường hợp cần phải kiểm tra chức năng hỗ trợ của niệu đạo.

Đôi khi bác sĩ phải chỉ định cho bệnh nhân thực hiện xét nghiệm hình ảnh và xét nghiệm chức năng bàng quang nếu cần thêm thông tin.

Đối với việc chữa trị tiểu không tự chủ, trước tiên bác sĩ sẽ đề nghị các phương pháp điều trị không can thiệp phẫu thuật, bao gồm thay đổi lối sống, luyện tập cơ bàng quang, vật lý trị liệu và sử dụng một số thiết bị hỗ trợ bàng quang. Khi điều trị són tiểu cấp kỳ, bệnh nhân có thể phải dùng đến thuốc. Nếu các phương pháp không thể mang lại hiệu quả, bác sĩ sẽ phải cân nhắc đến biện pháp phẫu thuật. Thông thường, bệnh nhân được chỉ định phối hợp nhiều phương pháp khác nhau để đạt được hiệu quả điều trị cao nhất.

6.1. Thay đổi lối sống

Việc thay đổi lối sống có thể giúp giảm tình trạng rò rỉ nước tiểu:

• Giảm cân: Ở phụ nữ thừa cân, nếu giảm đi một lượng cân nặng ngay cả rất nhỏ (dưới 10% tổng trọng lượng cơ thể) cũng có khả năng làm giảm rò rỉ nước tiểu.
• Hạn chế nạp thêm nước: Nếu bị són tiểu vào sáng sớm hoặc ban đêm, người bệnh nên hạn chế uống nước vài giờ trước khi đi ngủ. Không nên nạp vào cơ thể quá 2 lít nước mỗi ngày. Hạn chế rượu, caffeine và các chất kích thích khác.
• Tập luyện cơ bàng quang: Mục tiêu của việc tập luyện cơ bàng quang là giúp kiểm soát việc đi tiểu và tăng khoảng thời gian giữa hai lần đi tiểu liên tiếp lên mức thời gian bình thường (mỗi 3 - 4 giờ trong ngày và mỗi 4 - 8 giờ vào ban đêm).

6.2. Tập thể dục và vật lý trị liệu

Bài tập Kegel có tác dụng tăng cường cơ bắp vùng chậu. Những bài tập như vậy rất hữu ích đối với tất cả triệu chứng của tiểu không tự chủ. Biofeedback (Phản hồi sinh học) là một kỹ thuật giúp bệnh nhân xác định vị trí các cơ một cách chính xác. Trong một loại phản hồi sinh học, các cảm biến được đặt bên trong hoặc bên ngoài âm đạo để đo lực co bóp ở cơ xương chậu. Khi tác động lực đến đúng cơ, bệnh nhân sẽ thấy số đo trên màn hình.

6.3. Sử dụng thiết bị hỗ trợ

Một thiết bị gọi là pessary (vòng nâng) được đưa vào âm đạo để hỗ trợ cho vùng chậu và điều trị són tiểu do gắng sức. Các vòng nâng hoạt động bằng cách nâng bàng quang và niệu đạo lên thông qua sự tác động lên thành âm đạo. Chúng có nhiều hình dạng và kích cỡ. Thông thường, bệnh nhân có thể tự chèn và tháo bỏ thiết bị hỗ trợ loại này. Vòng nâng có tác dụng làm giảm triệu chứng són tiểu mà không cần phải can thiệp quá nhiều. Một thiết bị khác giống như tampon cũng được thiết kế đặc biệt để giúp ngăn chặn sự rò rỉ nước tiểu từ bàng quang.

6.4. Thuốc điều trị són tiểu

Nhiều loại thuốc có tác dụng làm giảm triệu chứng són tiểu cấp kỳ và hạn chế tình trạng bàng quang hoạt động quá mức:

• Thuốc kiểm soát sự co thắt cơ hoặc co thắt bàng quang: Cơ chế kiểm soát của các thuốc này giúp ngăn ngừa tình trạng tiểu không tự chủ, làm giảm triệu chứng khẩn cấp và giảm tần suất xảy ra.
• Mirabegron: Là một loại thuốc giúp giãn cơ bàng quang và cho phép cơ quan này lưu trữ lượng nước tiểu nhiều hơn.
• Tiêm một loại hoạt chất có tên là onabotulinumtoxinA vào cơ bàng quang: Giúp ngăn chặn các cơn co thắt cơ bàng quang dẫn đến rò rỉ nước tiểu không mong muốn. Tác dụng của thuốc kéo dài trong khoảng 3 - 9 tháng.

6.5. Phẫu thuật chữa trị tiểu không tự chủ

Hiện nay đã có nhiều phương pháp phẫu thuật đối với các triệu chứng són tiểu khác nhau. Tuy nhiên, bác sĩ cần phải cân nhắc yếu tố lợi ích và nguy cơ trước khi quyết định để có thể lựa chọn một loại phẫu thuật phù hợp với bệnh nhân.

Tiểu không tự chủ không phải là bệnh lý nguy hiểm nhưng lại ảnh hưởng rất lớn tới chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Hiện nay tuy đã có rất nhiều phương pháp điều trị tiểu không kiểm soát nhưng khả năng khỏi bệnh hoàn toàn chưa cao. Chính vì vậy, cách khống chế bệnh là học cách thích nghi với các triệu chứng, tham khảo thêm ý kiến bác sĩ để có thể kiểm soát triệu chứng són tiểu một cách tốt.

Nguồn tham khảo: Acog.org