Thời gian vàng để cấp cứu bệnh nhân bị sốc phản vệ

Cấp cứu bệnh nhân sốc phản vệ là một tình huống y khoa khẩn cấp, đòi hỏi phản ứng nhanh và chính xác để bảo toàn tính mạng. Sốc phản vệ là phản ứng quá mức của hệ miễn dịch đối với các tác nhân dị ứng, gây tụt huyết áp, suy hô hấp và có nguy cơ tử vong cao. Việc phát hiện sớm và xử trí kịp thời là yếu tố quyết định trong cứu sống bệnh nhân.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Văn Đĩnh - Trưởng Đơn nguyên Hô hấp - Hen - Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

1. Nguyên nhân sốc phản vệ

Nguyên nhân sốc phản vệ thường xảy ra khi cơ thể tiếp xúc lại với một chất mà trước đó đã gây dị ứng. Sau khi tiếp xúc với các chất lạ, hệ thống miễn dịch sẽ sản sinh kháng thể nhằm bảo vệ cơ thể khỏi những tác nhân này. Thông thường, các kháng thể không gây ra phản ứng bất thường. Tuy nhiên, trong trường hợp sốc phản vệ, hệ miễn dịch phản ứng quá mức, dẫn đến phản ứng dị ứng toàn thân nghiêm trọng.

Các chất gây ra phản ứng dị ứng được gọi là chất gây dị ứng. Ở một số người nhạy cảm, chỉ cần tiếp xúc với một lượng rất nhỏ chất gây dị ứng cũng có thể gây ra các triệu chứng nặng nề.

Những chất gây dị ứng phổ biến bao gồm:

• Thuốc: Kháng sinh, aspirin, thuốc giảm đau...
• Thực phẩm: Sữa, trứng, cá, lúa mì, đậu phộng...
• Vết đốt côn trùng: Ong, kiến lửa...
• Mủ cao su, bụi bẩn, phấn hoa, lông động vật… 

2. Phải làm gì khi bị sốc phản vệ?

Theo phác đồ cấp cứu sốc phản vệ của Bộ Y tế, việc phát hiện và xử trí kịp thời là vô cùng quan trọng để giảm thiểu biến chứng và bảo vệ tính mạng bệnh nhân. Tất cả các trường hợp sốc phản vệ cần phải được nhận diện sớm, xử lý khẩn cấp ngay tại chỗ và theo dõi liên tục ít nhất 24 giờ.

Các bước cấp cứu:

• Ngừng tiếp xúc với dị nguyên: Cần loại bỏ ngay yếu tố gây dị ứng.
• Tiêm adrenalin (epinephrine): Sử dụng adrenalin ngay lập tức để giảm các triệu chứng.
• Đảm bảo tuần hoàn: Theo dõi và duy trì tuần hoàn máu cho bệnh nhân. Nếu bệnh nhân ngừng tuần hoàn, cần thực hiện ép tim ngoài lồng ngực hoặc bóp bóng cứu hô hấp.
• Xử lý khó thở: Nếu bệnh nhân gặp khó thở do thanh quản bị co thắt, cần tiến hành đặt nội khí quản hoặc mở khí quản khẩn cấp.
• Vị trí bệnh nhân: Đặt bệnh nhân nằm ngửa, đầu thấp, nếu bệnh nhân có dấu hiệu nôn, nghiêng người sang trái để tránh nguy cơ tắc nghẽn đường thở.
• Cung cấp oxy: Thở oxy qua mặt nạ hở, với lưu lượng 6-8 lít/phút cho người lớn và 1-5 lít/phút cho trẻ em.
• Thiết lập đường truyền tĩnh mạch: Cắm đường truyền tĩnh mạch và truyền dung dịch NaCl 0,9% với tốc độ nhanh 1-2 lít trong 1 giờ đầu đối với người lớn và 500 ml đối với trẻ em.
• Gọi hỗ trợ: Nếu cần thiết, gọi sự hỗ trợ từ Khoa Cấp cứu hoặc Hồi sức tích cực.

Các thuốc hỗ trợ khác:

• Dimedrol: Tiêm 10 mg (2 ống cho người lớn, 1 ống cho trẻ em) tiêm bắp hoặc tĩnh mạch. Có thể tiêm nhắc lại sau mỗi 4-6 giờ.
• Methylprednisolon: Tiêm 40 mg (2 lọ cho người lớn, 1 lọ cho trẻ em) bắp hoặc tĩnh mạch. Có thể tiêm nhắc lại sau mỗi 4-6 giờ.

3. Tại sao cần cấp cứu bệnh nhân sốc phản vệ ngay lập tức?

Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng, ảnh hưởng toàn bộ cơ thể và được xem là tình trạng cấp cứu y khoa nguy hiểm. Phản ứng này có thể xảy ra bất ngờ, thường trong vòng vài giây đến vài phút sau khi tiếp xúc với dị nguyên. Khi tiếp xúc, dị nguyên kích hoạt hệ miễn dịch gây ra phản ứng mạnh mẽ, dẫn đến tình trạng sốc và có thể gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Sốc phản vệ có thể biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào từng trường hợp. Phản ứng này thường bao gồm các triệu chứng điển hình của dị ứng và trong một số trường hợp, nhiều triệu chứng có thể xuất hiện đồng thời. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Ngứa da hoặc nổi mẩn đỏ.
• Ngứa miệng, họng, khó nuốt hoặc sưng môi và lưỡi.
• Chảy nước mũi, hắt hơi.
• Ho, khò khè.
• Nôn nhiều.
• Chuột rút hoặc tiêu chảy.

Một số triệu chứng nặng của tình trạng này đòi hỏi cấp cứu ngay lập tức gồm:

• Khó thở hoặc cảm giác ngột ngạt.
• Chóng mặt.
• Huyết áp tụt thấp.
• Đau ngực hoặc cảm giác tức ngực.
• Mạch nhanh và yếu.
• Rối loạn ý thức hoặc lú lẫn.

Các triệu chứng của sốc phản vệ có thể tiến triển rất nhanh và trở nên nghiêm trọng, đe dọa đến tính mạng. Vì vậy, việc can thiệp y khoa cần được thực hiện ngay lập tức. Các dấu hiệu cảnh báo cơn sốc phản vệ thường bao gồm:

• Các triệu chứng xuất hiện trong vài phút sau khi người bệnh tiếp xúc với hoặc sử dụng các chất gây dị ứng.
• Nhiều biểu hiện xảy ra đồng thời, chẳng hạn như phát ban, sưng nề hoặc nôn ói.
• Cơn phản vệ ban đầu có thể thuyên giảm sau điều trị, nhưng nguy cơ tái phát vẫn tồn tại trong khoảng thời gian từ 8 đến 72 giờ (được gọi là pha 2 của sốc phản vệ).

Điều này có nghĩa là dù người bệnh đã được xử trí và điều trị hiệu quả, vẫn cần tiếp tục theo dõi sát để phát hiện và xử lý kịp thời nếu các triệu chứng tái xuất hiện. 

4. Quy trình cấp cứu bệnh nhân sốc phản vệ đúng kỹ thuật

Các bác sĩ nhận định rằng, "thời gian vàng" để cấp cứu bệnh nhân sốc phản vệ chỉ trong 30 phút đầu tiên. Nếu không can thiệp kịp thời, tình trạng có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm, đe dọa tính mạng của người bệnh.

Đầu tiên, cần đảm bảo rằng bệnh nhân cảm thấy thoải mái. Hãy nâng cao chân người bệnh để hỗ trợ lưu thông máu. Nếu bệnh nhân ngừng thở, cần thực hiện ngay các biện pháp cấp cứu hô hấp tuần hoàn và các hỗ trợ ban đầu khác cho đến khi có sự trợ giúp chuyên môn.

Trong trường hợp dị ứng nghiêm trọng, bệnh nhân sẽ được tiêm epinephrine bằng ống tiêm tự động. Đây là phương pháp có thể giúp giảm các triệu chứng của phản ứng dị ứng.

Epinephrine (hay còn gọi là adrenaline) là một loại thuốc thường được sử dụng để điều trị sốc phản vệ. Thuốc được tiêm qua ống tiêm tự động, có kim tiêm chứa một liều adrenalin và thường được tiêm vào cơ bắp ở bên ngoài đùi.

Sau khi tiêm, triệu chứng của tình trạng này sẽ cải thiện nhanh chóng. Nếu không, có thể cần phải tiêm thêm một lần nữa. Dù sao, bệnh nhân vẫn cần được đưa đến cơ sở y tế để tiếp tục điều trị.

Tóm lại, bệnh nhân bị sốc phản vệ cần được cấp cứu ngay lập tức, càng sớm càng tốt để giảm thiểu nguy cơ biến chứng và bảo vệ tính mạng.

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp những thông tin hữu ích về nguyên nhân cũng như cấp cứu bệnh nhân sốc phản vệ. Nếu gặp trường hợp có dấu hiệu nghi ngờ bị sốc phản vệ, hãy đến cơ sở y tế ngay lập tức để được cấp cứu kịp thời và xử trí đúng cách. 

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.