Xét nghiệm TG - Những điều cần biết

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Trần Quỳnh Trang - Bác sĩ Xét nghiệm Hóa sinh - Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Xét nghiệm Tg và antiTg không dùng để chẩn đoán ung thư tuyến giáp, xét nghiệm này chỉ có giá trị để theo dõi bệnh sau khi điều trị bệnh ung thư tuyến giáp biệt hóa tốt.

Thyroglobulin (TG) là một phân tử glycoprotein được sản xuất duy nhất bởi các tế bào nang tuyến giáp. Chúng được lưu trữ dưới dạng keo trong nang giáp, được i ốt hóa và phân giải thành T4 (Thyroxine) và T3 (Triiodothyronine). Tuyến giáp sản xuất hormone T4 (Thyroxine) và T3 (Triiodothyronine) giúp điều chỉnh cơ thể trong việc sử dụng năng lượng. Nó là một cơ quan nhỏ hình cánh bướm nằm ở phía trước cổ và được cấu tạo bởi các cấu trúc rất nhỏ, hình quả bóng được gọi là nang sản xuất và lưu trữ thyroglobulin.

Thyroglobulin đóng vai trò quyết định trong việc tổng hợp hormone tuyến giáp T3 và T4. Việc sản xuất các hormone này và phóng thích chúng vào máu được kích thích bởi hormone TSH) của tuyến yên.

Thyroglobulin được sản xuất ở tất cả những người khỏe mạnh và bình thường nồng độ của nó trong máu thấp. Nồng độ thyroglobulin tăng ở bệnh nhân không phải ung thư (bệnh Graves, viêm tuyến giáp bán cấp, viêm tuyến giáp Hashimoto) và bệnh nhân ung thư tuyến giáp. Do đó, nó một mặt là dấu hiệu không đặc hiệu của rối loạn chức năng tuyến giáp và mặt khác là dấu hiệu khối u có thể được sử dụng để theo dõi bệnh nhân ung thư tuyến giáp thể nhú và thể nang sau khi chẩn đoán. Chất chỉ điểm khối u là những chất do tế bào ung thư hoặc tế bào bình thường tạo ra để phản ứng với ung thư trong cơ thể.

Xét nghiệm TG có thể được sử dụng cùng với xét nghiệm TSH, trước khi điều trị ung thư tuyến giáp để xác định xem tế bào ung thư có sản xuất thyroglobulin hay không. Xét nghiệm thyroglobulin có thể được chỉ định vào các khoảng thời gian sau điều trị để theo dõi sự tái phát của ung thư. Vì nồng độ thyroglobulin huyết thanh tỷ lệ thuận với thể tích mô tuyến giáp, nên nó có thể được sử dụng để đánh giá mức độ nặng của ung thư khi xuất hiện.

Thyroglobulin trong huyết thanh có thời gian bán hủy là 65h. Nồng độ thyroglobulin huyết thanh tỷ lệ với thể tích mô tuyến giáp trong cơ thể với nồng độ 1 ng/mL trên 1 g khối lượng tuyến giáp. Vì kích thước của tuyến giáp bình thường là 20-25 g, nên phạm vi tham chiếu nói chung phải là khoảng 20 đến 25 ng/mL. Tuy nhiên, nồng độ thyroglobulin huyết thanh còn phụ thuộc vào giới tính và mức độ ăn vào của bệnh nhân. Ở các nước thiếu iốt, phạm vi tham chiếu có thể cao hơn. Điều này là do TSH tăng cao trong huyết thanh khi thiếu iốt, TSH kích thích tế bào nang giáp tổng hợp nhiều thyroglobulin hơn. Ngoài giới tính và lượng iốt, nồng độ thyroglobulin đo được còn bị ảnh hưởng bởi các tự kháng thể chống lại thyroglobulin (anti-TG), hút thuốc lá và tình trạng TSH không liên quan đến lượng iốt. Nồng độ thyroglobulin huyết thanh đo được bị che lấp bởi sự hiện diện của anti-TG trong máu.

Anti-TGAb liên kết với các phân tử Thyroglobulin che đi các biểu mô trên phân tử Thyroglobulin mà các kháng thể của xét nghiệm miễn dịch phóng xạ (RIA: Radio immuno assay) liên kết. Kết quả là mức Thyroglobulin đo được bằng RIA ở những bệnh nhân này, sẽ thấp một cách giả tạo. Anti-TG có thể tăng trong các trường hợp bệnh Hashimoto, bệnh Graves, 20% bệnh nhân ung thư biểu mô tuyến giáp và 10% dân số bình thường không mắc bệnh tuyến giáp nào. Xét nghiệm Thyroglobulin cũng được chỉ định để giúp phân biệt giữa viêm tuyến giáp bán cấp và nhiễm độc giáp, giúp xác định nguyên nhân gây suy giáp bẩm sinh ở trẻ sơ sinh. Nó cũng được chỉ định trong khoảng thời gian bạn đang dùng thuốc kháng giáp (bệnh Graves) để xác định tình trạng đáp ứng điều trị.

Nồng độ Thyroglobulin huyết thanh sau phẫu thuật phản ánh khối lượng tuyến giáp còn sót lại. Trong trường hợp không có bệnh di căn, điều này phản ánh kích thước của tuyến giáp còn sót lại trong quá trình phẫu thuật. Vì Thyroglobulin có thời gian bán hủy gần 3 ngày, nên có thể chỉ ra rằng mức Thyroglobulin phải nhỏ hơn 0,5 ng/mL vào cuối tuần thứ ba sau khi cắt toàn bộ hoặc gần toàn bộ tuyến giáp đối với khối u có kích thước gấp ba lần bình thường. Điều này có thể được sử dụng như một hướng dẫn để bắt đầu điều trị bằng iốt phóng xạ để cắt bỏ phần còn sót lại, khối lượng tuyến giáp còn sót lại là kết quả của phẫu thuật không đủ hoặc bệnh di căn. Tuy nhiên, mặc dù giả thuyết như vậy mang giá trị dự báo dương tính cao, nhưng kết quả âm tính không loại trừ khả năng mắc bệnh còn sót lại một cách đáng tin cậy. Nồng độ Thyroglobulin huyết thanh ở tuần thứ 3 sau phẫu thuật không chỉ phụ thuộc vào khối lượng tuyến giáp còn sót lại mà còn phụ thuộc vào kích thước của tuyến tại thời điểm phẫu thuật cũng như khả năng sản xuất Thyroglobulin của khối u.

Thyroglobulin có thể được tiết ra bởi các tế bào ung thư đã biệt hóa của tuyến giáp. Điều này bao gồm gần 2/3 các trường hợp ung thư tuyến giáp biệt hóa (u nang, tất cả các ung thư biểu mô nhú, các khối u tế bào Hurthle của tuyến giáp), lên đến 50% các ung thư tuyến giáp biệt hóa kém và không sản sinh và một số ung thư tủy. Các mô ung thư có thể được nhuộm bằng các phương pháp hóa mô miễn dịch để chứng minh cụ thể Thyroglobulin. Thyroglobulin đã được chứng minh trong các nang ung thư ở cả tuyến giáp cũng như các chất lắng đọng di căn ở các hạch bạch huyết và các nơi khác.

Việc sử dụng Thyroglobulin như một công cụ sàng lọc và chẩn đoán ung thư tuyến giáp thể biệt hóa là kém (Độ nhạy và độ đặc hiệu tương ứng là 70% và 80% đối với ung thư biểu mô dạng nang) vì cả tuyến giáp lành tính và ác tính đều tiết ra Thyroglobulin. Mức Thyroglobulin tăng cao có thể được nhìn thấy trong các tình trạng lành tính như bệnh Graves và viêm tuyến giáp, cũng như trong ung thư tuyến giáp. Hơn nữa, có một nhóm nhỏ bệnh nhân ung thư tuyến giáp (12%) có nồng độ Thyroglobulin thấp trái ngược với một nhóm thiểu số có nồng độ trong máu rất cao (> 1000 ng/mL). Nồng độ > 5000 ng/mL là dấu hiệu của bệnh di căn.

Những người có nồng độ Thyroglobulin huyết thanh cao sau khi cắt bỏ tuyến giáp có nhiều khả năng tái phát ung thư hơn, giá trị này tỷ lệ thuận với khả năng di căn còn lại. Tuy nhiên, Thyroglobulin huyết thanh cao có thể do bệnh di căn xa hoặc tuyến giáp bị cắt bỏ không hoàn toàn trong quá trình phẫu thuật cắt bỏ tuyến giáp. Holsinger và cộng sự báo cáo rằng 57% bệnh nhân được cho là đã phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến giáp vì ung thư tuyến giáp có mô tuyến giáp còn sót lại khi được kiểm tra bằng xét nghiệm hấp thu iốt phóng xạ sau phẫu thuật. Do đó, phẫu thuật viên phải chắc chắn rằng toàn bộ tuyến giáp đã được cắt bỏ trước khi sử dụng Thyroglobulin như một chỉ điểm tiên lượng. Hoặc nếu không, bệnh nhân phải trải qua quá trình cắt bỏ tàn dư bằng iốt phóng xạ trước khi thử nghiệm Thyroglobulin.

Thyroglobulin đã được sử dụng thường xuyên để theo dõi bệnh tái phát sau khi cắt bỏ tuyến giáp. Không chỉ lần tái phát đầu tiên mà cả những lần tái phát tiếp theo có thể được phát hiện bằng cách theo dõi nồng độ Thyroglobulin huyết thanh. Mức Thyroglobulin phải được thực hiện sau mỗi 6 đến 12 tháng. Tuy nhiên, cần lưu ý một số điểm nhất định khi chỉ sử dụng Thyroglobulin như một chất chỉ điểm khối u để phát hiện sự tái phát.

Giá trị bình thường : 1.4 – 78 ng/mL.

Nồng độ Thyrogobulin tăng trong các trường hợp:

• Ung thư tuyến giáp
• Khối u tuyến giáp lành tính. Hầu hết các khối u tuyến giáp lành tính ( không phải ung thư) đều có khả năng sản xuất thyroglobulin.
• Nhân tuyến giáp: Nhân là những vùng mô hoặc nang dưới da. Hầu hết các nhân là lành tính nhưng có một tỷ lệ nhỏ là ung thư.
• Tuyến giáp kém hoạt động: Hầu hết những người có tuyến giáp hoạt động kém đều có mức TSH cao, làm tăng sản xuất thyroglobulin.
• Bệnh Graves: là một bệnh tự miễn dịch khiến tuyến giáp hoạt động quá mức.
• Thiếu hụt và dư thừa iodine: Sự thiếu hụt iodine khiến cơ thể tiết ra nhiều TSH hơn, tuyến giáp sản xuất nhiều thyroglobulin hơn. Uống quá nhiều iodine cũng có thể làm tăng nồng độ thyroglobulin. Quá nhiều i-ốt làm giảm giải phóng hormone tuyến giáp, làm tăng mức TSH và thyroglobulin.
• Xơ gan, viêm gan hoặc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Trong một nghiên cứu trên 134 người, những người bị xơ gan có nồng độ thyroglobulin cao hơn 84% so với nhóm chứng khỏe mạnh.
• Bệnh to đầu chi: Bệnh to đầu chi là một rối loạn do sản xuất quá mức hormone tăng trưởng từ tuyến yên. Những người mắc chứng to cực có tuyến giáp phì đại tạo ra lượng thyroglobulin cao hơn.
• Thuốc: Các loại thuốc sau đây có thể làm tăng nồng độ thyroglobulin: Thuốc được sử dụng để điều trị tuyến giáp hoạt động quá mức, chẳng hạn như Methimazole (Tapazole) và Carbimazole (Neo-mercazole). Amiodarone (Nexterone, Pacerone), một loại thuốc chứa iốt được sử dụng để điều trị loạn nhịp tim.

Nồng độ Thyroglobulin giảm trong các trường hợp:

• Tổng hợp qua nhiều hormone T4: Nhiễm độc giáp (TF: factitia) là một tình trạng do dùng quá nhiều hormone T4 tổng hợp (levothyroxine). Nồng độ thyroglobulin rất thấp hoặc không thể phát hiện được ở những người bị tình trạng này.
• Cắt bỏ tuyến giáp: Thyroglobulin chỉ được tạo ra trong tuyến giáp hoặc bởi các tế bào ung thư tuyến giáp. Điều này có nghĩa là những người không có tuyến giáp sẽ có mức thyroglobulin không thể phát hiện được.
• Thuốc: Các loại thuốc sau đây có thể làm giảm nồng độ thyroglobulin: Levothyroxine, TSH tổng hợp (Thyrogen), Prednisolone...

Tài liệu tham khảo:

1. Yalcin S, Ulger BV, Parlak O, Ucar AE, Sarikaya SM, Ozer M, Korukluoglu B, Yalcin B, Kusdemir A. The role of preoperative serum thyroglobulin and thyroid auto-antibody levels before histopathological diagnosis of thyroid cancers. Turk J Med Sci. 2011;41:487–493. [Google Scholar]

2. Hocevar M, Auersperg M, Stanovnik L. The dynamics of serum thyroglobulin elimination from the body after thyroid surgery. Eur J Surg Oncol. 1997;23:208–210. [PubMed] [Google Scholar]

3. Giovanella L, Imperiali M, Ferrari A, Palumbo A, Furlani L, Graziani MS, Castello R. Serum thyroglobulin reference values according to NACB criteria in healthy subjects with normal thyroid ultrasound. Clin Chem Lab Med. 2012;50:891–893. [PubMed] [Google Scholar]

4. Ovadia YS, Gefel D, Turkot S, Aharoni D, Fytlovich S, Troen AM. Elevated Serum Thyroglobulin and Low Iodine Intake Are Associated with Nontoxic Nodular Goiter among Adults Living near the Eastern Mediterranean Coast. J Thyroid Res. 2014;2014:913672. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]