Xét nghiệm đường huyết là gì?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Đỗ Thị Hoàng Hà - Bác sĩ Xét nghiệm hóa sinh - Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Glucose (còn được gọi là đường) trong máu là nguồn năng lương chính cho các hoạt động của cơ thể. Thông thường lượng glucose trong máu luôn ở một khoảng hằng định đảm bảo duy trì quá trình hoạt động cũng như chuyển hóa trong cơ thể nhưng cũng có lúc glucose tăng lên bất thường là dấu hiệu thể hiện một tình trạng bệnh lý như đái tháo đường. Chỉ số xét nghiệm đường huyết sẽ giúp đánh giá cụ thể nồng độ đường trong cơ thể cũng như hỗ trợ chẩn đoán các vấn đề về chuyển hóa mà cơ thể có nguy cơ mắc phải.

Xét nghiệm đường huyết là xét nghiệm được thực hiện để đo lượng glucose trong máu của cơ thể, được thực hiện chủ yếu để kiểm tra bệnh đái tháo đường type 1, đái tháo đường type 2 và đái tháo đường thai kỳ. Chỉ số đường huyết bình thường được đánh giá là an toàn cần đảm bảo:

• Từ 73.8-126 mg/dl (4.1 – 7.0 mmol/l) đối với đường huyết khi đói
• Thấp hơn 200 mg/dl ( 11.1 mmol/l) sau khi ăn
• Từ 110-150 mg/dl (6-8,3 mmol/l) trước lúc đi ngủ

Chỉ số glucose trong máu thể hiện qua xét nghiệm đường huyết lúc đói (xét nghiệm được thực hiện sau yêu cầu nhịn ăn ít nhất 8 tiếng) sẽ chịu sự ảnh hưởng của Insulin là một loại hormon tiết ra bởi tế bào beta của tuyến tụy và giải phóng vào máu khi nồng độ glucose tăng cao. Vì một nguyên nhân nào đó mà cơ thể không sản sinh đủ insulin (tế bào beta của tuyến tụy bị phá hủy trong đái tháo đường tuyp I) hoặc cơ thể có hiện tượng kháng lại insulin ( thường gặp trong đái tháo đường tuyp II) sẽ khiến lượng đường máu tăng lên không kiểm soát trong thời gian dài có thể gây các biến chứng về mắt, thận, dây thần kinh và mạch máu.

Trong thực tế, có nhiều loại xét nghiệm đường huyết khác nhau để hỗ trợ bác sĩ trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh lý đái tháo đường gồm có:

• Xét nghiệm đường huyết lúc đói: Được tiến hành khi bệnh nhân đã nhịn ăn ít nhất 8 tiếng và là xét nghiệm đầu tay để chẩn đoán bệnh đái tháo đường
• Xét nghiệm đường huyết 2 giờ sau ăn: Được tiến hành đúng 2 tiếng sau khi ăn. Đây không phải là xét nghiệm chẩn đoán mà là xét nghiệm để kiểm tra xem người bị tiểu đường có dùng đúng lượng insulin cần thiết tương ứng với bữa ăn hay không
• Xét nghiệm đường huyết ngẫu nhiên: Có thể thực hiện bất cứ lúc nào, không liên quan đến bữa ăn. Xét nghiệm có thể được tiến hành vài lần trong ngày và được cho là bất thường nếu có sự biến động lớn giữa các kết quả xét nghiệm trong ngày
• Xét nghiệm dung nạp glucose đường uống: Đây là xét nghiệm dùng để chẩn đoán tiền đái tháo đường , đái tháo đường và cả đái tháo đường thai kỳ. Người bệnh sau khi lấy máu lúc đói sẽ được uống một lượng đường nhất định (75g đường), và được lấy mẫu sau đó 2h ( với người không mang thai) và lần lượt lấy mẫu vào 1h và 2h sau uống đường (đối với thai phụ).
• Xét nghiệm HbA1c máu: Đây là xét nghiệm xác định lượng glucose kết hợp với hồng cầu có thể được dùng để chẩn đoán tiểu đường hoặc đánh giá điều trị đối với người bệnh đang điều trị đái tháo đường, xem bệnh có được kiểm soát tốt hay không

Kết quả của xét nghiệm đường huyết lúc đói có vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán bệnh tiểu đường, cụ thể như sau:

• Người tham gia xét nghiệm bình thường nếu đường huyết dưới 6.0 mmol/l
• Người tham gia có rối loạn đường huyết lúc đói ( hay chính là một dạng của tiền tiểu đường) sẽ có chỉ số đường huyết từ 6.1- 6.9 mmol/l
• Người tham gia mắc bệnh tiểu đường nếu chỉ số xét nghiệm lớn hơn 7.0 mmol/l

Xét nghiệm đường huyết được chia làm 2 dạng là xét nghiệm đường huyết lúc đói và xét nghiệm đường huyết bất kỳ

Đối với xét nghiệm đường huyết lúc đói bệnh nhân cần nhịn ăn trong vòng ít nhất 8 tiếng trước xét nghiệm, chỉ được uống nước lọc. Để tránh phải nhịn đói cả ngày thì bệnh nhân nên xét nghiệm vào buổi sáng. Đối với xét nghiệm đường huyết bất kỳ thì bệnh nhân không cần phải chuẩn bị gì.

Đối với cả hai loại xét nghiệm thì chỉ số xét nghiệm đường huyết có thể bị ảnh hưởng bởi các nhân tố như:

• Stress do phẫu thuật, chấn thương, đột quỵ hoặc đau tim
• Uống đồ uống có cồn, hút thuốc, uống nhiều caffeine
• Một số thuốc ảnh hưởng đến lượng glucose trong máu

Tóm lại, chỉ số xét nghiệm đường huyết sẽ giúp đánh giá cụ thể nồng độ đường trong cơ thể cũng như hỗ trợ chẩn đoán các vấn đề về chuyển hóa mà cơ thể có nguy cơ mắc phải. Do đó, người bệnh nên thực hiện xét nghiệm tại các cơ sở y tế uy tín để có kết quả chính xác.