Vì sao có khí trong màng phổi? Chẩn đoán trên X quang có chính xác không?

Bài viết được viết bởi Bác sĩ chuyên khoa II Khổng Tiến Đạt, Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long. Bác sĩ có nhiều kinh nghiệm với hơn 14 năm làm việc trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh.

Khi tràn dịch màng phổi dịch tiết, khoang màng phổi có dịch sẽ gây nên nên hiện tượng dày màng phổi với hình ảnh rõ nét trên phim. Do vậy, X quang là xét nghiệm cận lâm sàng quan trọng nhất trong chẩn đoán bệnh lý phổi.

Màng phổi gồm lá thành và lá tạng, giữa hai lá có khoảng trống. Bình thường trong khoảng trống có một ít dịch sinh lý để làm bôi trơn khi phổi hoạt động làm cho lá thành và lá tạng chuyển động nhịp nhàng. Khi lượng dịch vượt quá chỉ số sinh lý bình thường tức là có sự xuất tiết xuất hiện làm ứ đọng dịch trong khoang màng phổi đến một mức độ nhất định sẽ gây tràn dịch màng phổi.

Có nhiều nguyên nhân khí trong màng phổi, đây có thể là biểu hiện hoặc biến chứng của nhiều loại bệnh khác nhau như:

• Viêm phổi bởi vi khuẩn họ cầu khuẩn, Hemophilus influenzae, St. pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, vi khuẩn lao (Mycobacterium).
• U ác tính hoặc ung thư phổi.
• Một số bệnh như áp-xe dưới cơ hoành, áp-xe gan, xơ gan cổ trướng, viêm tuỵ tạng, viêm màng ngoài tim, suy tim sung huyết.
• Chấn thương lồng ngực
• Bệnh thấp khớp mãn tính hoặc lupus ban đỏ cũng có thể gây nên dày màng phổi.
• Dày màng phổi do ký sinh trùng gây nên như: bệnh lỵ amip, bệnh giun chỉ, bệnh sán lá gan.

X quang là xét nghiệm cận lâm sàng quan trọng nhất trong chẩn đoán bệnh lý phổi. Giá trị của X quang trong chẩn đoán bệnh lý phổi rất cao, chỉ sau chẩn đoán bệnh lý xương.

Khi đọc phim X quang phổi, việc đầu tiên là phải xác định các tổn thương cơ bản ở phổi. Sau đó là phải xác định mối liên quan của tổn thương đó với các cơ quan xung quanh.

Hình ảnh tràn khí màng phổi trên X quang cho thấy:

• Mờ toàn bộ một phế trường. Hình mờ thuần nhất toàn bộ một bên phổi, đẩy các cơ quan liên quan. Khe gian sườn nơi tổn thương giãn rộng, trung thất bị đẩy về bên phổi lành,...
• Đám mờ thuần nhất ở rốn phổi và góc sườn hoành, ranh giới phía trên không rõ, tạo thành đường cong Damoiseau;
• Hình sáng thường ở ngoại vi và trên cao của phế trường, không thấy vân phổi, có giới hạn với nhu mô phổi là đường bờ của phế mạc tạng. Nhu mô phổi bị đẩy về phía rốn phổi.

Ngoài chụp X quang phổi, việc phân tích tỷ mỷ mối liên quan này sẽ tránh những nhầm lẫn trong chẩn đoán các bệnh có liên quan.

• Điều trị tràn khí màng phổi tự phát nguyên phát: Lượng khí màng phổi ít, < 15% thể tích bên tràn khí; chiều ngang khí sát màng phổi < 2cm thì không cần hút dẫn lưu, cho người bệnh thở oxy 2-3 lít / phút trong 2-3 ngày, sau đó chụp lại X quang phổi.
• Chọc hút khí màng phổi đơn thuần: Chỉ định cho những bệnh nhân tràn khí màng phổi tự phát nguyên phát > 15% thể tích bên phổi tràn khí và chiều ngang của dải khí sát màng phổi > 2 cm.
• Tràn khí màng phổi thứ phát sau các thủ thuật: chọc dịch, sinh thiết màng phổi và phổi xuyên thành ngực; lượng khí ít <15% thể tích bên phổi tràn khí thì sử dụng kim nhỏ nối với ba chạc và bơm tiêm 50ml. Sau khi hút khí thì rút kim, nếu hút 4 lít mà khí vẫn ra đều, không có cảm giác khi hết thì chỉ định mở màng phổi.

Tràn khí màng phổi là tình trạng bệnh lý khá phổ biến hiện nay với nhiều nguyên nhân gây bệnh khác nhau. Dựa vào từng nguyên nhân mà các bác sĩ sẽ đưa ra phương án điều trị cấp cứu tràn khí màng phổi tốt cho bệnh nhân.