Siêu âm nội soi là gì?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS, BS. Đặng Mạnh Cường - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có trên 18 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực siêu âm – chẩn đoán hình ảnh.

Siêu âm nội soi là một thành tựu nổi bật của y khoa trong lĩnh vực nội soi đường tiêu hóa. Đây là kỹ thuật tiên tiến, hiện đại và có vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán giai đoạn của các khối u đường tiêu hóa.

Siêu âm nội soi chính là sự kết hợp giữa kỹ thuật nội soi và siêu âm. Đây là phương pháp tiên tiến và hiện đại, sử dụng dây nội soi có gắn đầu dò siêu âm giúp chẩn đoán và can thiệp những tổn thương về đường tiêu hóa, mật, tụy, các tổn thương niêm mạc và ngoài niêm mạc ống tiêu hóa. Đặc biệt, kỹ thuật này có ý nghĩa rất lớn trong việc chẩn đoán ung thư ở giai đoạn sớm (phát hiện khối u ở giai đoạn sớm giúp điều trị khỏi lên đến 98-100%) hay phát hiện những khối u nằm sâu trong ổ bụng với mức độ xâm lấn tối thiểu.

So với các phương tiện chẩn đoán hình ảnh khác như CT đa dãy hay MRI thì siêu âm nội soi được đánh giá cao hơn. Hơn nữa, sự kết hợp siêu âm nội soi với chọc hút sinh thiết kim nhỏ cho phép đánh giá sự liên quan với các hạch lân cận so với các khối u, phát hiện sự xâm lấn của khối u ra các cơ quan xung quanh.

Siêu âm nội soi có vai trò và ý nghĩa lớn trong chẩn đoán bệnh lý thực quản, giúp đánh giá giai đoạn sớm cho ung thư thực quản, sự xâm lấn của khối u tới các lớp của thực quản, đồng thời phát hiện di căn hạch gần, di căn hạch trung thất.

Đối với việc chẩn đoán bệnh lý ở dạ dày thì siêu âm nội soi giúp chẩn đoán phân biệt giai đoạn sớm trong ung thư dạ dày, các u dưới niêm mạc dạ dày, giúp phát hiện di căn hạch gần và các hạch lân cận so với khối u, phát hiện sự xâm lấn của khối u ra cơ quan xung quanh, di căn gan lách.

Hiện nay, trong chuyên ngành nội soi tiêu hóa với việc ứng dụng siêu âm nội soi trong chẩn đoán và điều trị kết hợp với một số thiết bị công nghệ hiện đại, đó là:

• Đầu dò radial: Thiết bị này cho được hình ảnh 360 độ xung quanh chiếc đầu dò theo mặt phẳng vuông góc với trục ống soi. Đầu dò radial được dùng trong khảo sát các tổn thương ở đường tiêu hóa (thực quản, dạ dày, tá tràng) và vùng mật tụy, các tổn thương ở đại trực tràng. Sử dụng đầu dò radial có thể cùng một lúc cho hình ảnh nội soi và hình ảnh siêu âm.
• Đầu dò linear: Thiết bị này thu được hình ảnh hình rẻ quạt. Dưới sự hướng dẫn của siêu âm nội soi kết hợp với đầu dò linear có thể cho phép sinh thiết bằng kim nhỏ với các tổn thương đang nghi ngờ.
• Đầu dò miniprobe: Đầu dò miniprobe sử dụng tần số cao 20 - 30 MH, có thể được đưa vào tiếp cận tổn thương thông qua sinh thiết của các máy nội soi. So với đầu dò radial và linear thì đầu đò miniprobe có tần số cao nhất, giúp thu được hình ảnh rõ nét từng lớp của thành ống tiêu hóa. Từ đó giúp bác sĩ đánh giá được giai đoạn ung thư sớm, hỗ trợ hiệu quả trong chỉ định điều trị.

2.1. Chỉ định

• Chẩn đoán những thương tổn và xác định giai đoạn của bệnh lý ác tính.
• Trường hợp cần làm giải phẫu bệnh: Chọc hút kim nhỏ, sinh thiết.
• Can thiệp
• Đặt dẫn lưu nang tụy dạ dày.
• Đặt dẫn lưu ổ áp xe từ ngoài vào đường tiêu hóa.
• Đặt stent đường mật.

2.2. Chống chỉ định

• Người bệnh không hợp tác.
• Trường hợp nghi ngờ có thủng tạng rỗng, rối loạn đông máu, phình động mạch chủ ngực, hẹp thực quản hay các bệnh nhân gặp tình trạng tim phổi cấp tính mà không đáp ứng với thuốc chỉ định.

3.1. Người thực hiện

• Bác sĩ chuyên khoa.
• Kỹ thuật viên gây mê
• Điều dưỡng.

3.2. Phương tiện

• Bộ máy siêu âm nội soi
• Đầu dò nội soi 360° và đầu dò cửa sổ bên.

3.3. Dụng cụ y tế

• Bơm tiêm
• Kim tiêm 18-20G
• Nước muối sinh lý
• Găng tay, mũ, khẩu trang
• Bộ khay quả đậu, kẹp phẫu thuật.
• Bông, gạc
• Dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang.
• Thuốc gây mê - giãn cơ.
• Trường hợp siêu âm can thiệp: Ống thông, dân dẫy, ống dẫn lưu, ống nong.

3.4. Người bệnh

• Trước khi siêu âm nội soi đường tiêu hóa người bệnh cần nhịn ăn ít nhất 8 giờ.
• Người bệnh được giải thích về thủ thuật để phối hợp với thầy thuốc.

3.5. Phiếu xét nghiệm

• Phiếu xét nghiệm như máu chảy máu đông, tỷ lệ Prothrombin, phiếu xét nghiệm chức năng gan thận.
• Kết quả thăm khám hình ảnh của siêu âm, cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ.

• Bệnh nhân được mời vào phòng siêu âm.
• Nằm trên bàn soi dạ dày, tư thế nằm nghiêng.
• Người bệnh được kỹ thuật viên tiến hành gây mê toàn thân, thường gây mê tĩnh mạch.
• Siêu âm nội soi được chia làm 2 loại với mục đích khác nhau, là siêu âm chẩn đoán hoặc siêu âm can thiệp. Cụ thể như sau:

4.1. Đối với siêu âm chẩn đoán

• Tại vùng nghi ngờ tổn thương, bác sĩ tiến hành đưa đầu dò của máy siêu âm nội soi vào trong: Thực quản (trung thất), dạ dày, tá tràng.
• Kết hợp với các kỹ thuật của nội soi để bộc lộ các tổn thương.
• Kết hợp với các phương pháp bơm dịch hoặc hút xẹp ống tiêu hóa để bộc lộ các tổn thương.

4.2. Đối với siêu âm can thiệp

• Tiến hành siêu âm can thiệp sau khi xác định được tổn thương.
• Tìm mặt cắt, đường vào thuận lợi nhất.
• Bác sĩ tiến hành chọc kim.
• Lấy tổ chức để làm giải phẫu bệnh: hút bằng bơm tiêm dưới áp lực chân không
• Đặt ống dẫn lưu: luồn dây dẫn qua kim vào tổn thương.
• Dùng bộ nong để tạo nong đường vào.
• Đặt ống dẫn lưu trên dây dẫn.

• Biến chứng gây mê: cần có bác sĩ bên cạnh để đề phòng và xử trí các tai biến xảy ra.
• Thủng tạng rỗng hoặc chảy máu trong ổ bụng: hội chẩn phẫu thuật viên để điều trị ngoại.

Kết luận, siêu âm nội soi là một bước tiến vượt bậc trong chuyên ngành nội soi tiêu hóa hiện nay. Kỹ thuật hiện đại này đang bổ sung những hạn chế của các phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng khác, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị bệnh chính xác và kịp thời hơn.