Siêu âm mạch máu có đau không?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Công Trình - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh.

Nếu không được chẩn đoán và phát hiện kịp thời, các bệnh lý liên quan đến tuần hoàn, tĩnh mạch dễ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, khó điều trị. Một trong những kỹ thuật hiện đại giúp nhanh chóng phát hiện ra những bất thường trong tuần hoàn là siêu âm Doppler mạch máu.

Theo nguyên lý của hiệu ứng Doppler, khi một chùm sóng siêu âm được phát đi gặp 1 vật thì sẽ có hiện tượng phản hồi âm. Tần số của chùm sóng siêu âm phản hồi về sẽ thay đổi so với tần số của chùm sóng phát đi nếu khoảng cách tương đối giữa nguồn phát và vật thay đổi, tần số tăng nếu nếu khoảng cách giảm và ngược lại.

Siêu âm Doppler mạch máu là phương pháp sử dụng sóng âm để kiểm tra và đánh giá hệ thống tuần hoàn của cơ thể. Quá trình siêu âm giúp mô phỏng lại hình ảnh, cấu trúc, kích thước cũng như hoạt động lưu thông của động mạch, tĩnh mạch để từ đó xác định tắc nghẽn và phát hiện vị trí của các cục máu đông nếu có.

Các kỹ thuật siêu âm Doppler mạch máu:

• Siêu âm Doppler liên tục: Doppler liên tục với đầu dò có 2 tinh thể, phát sóng và nhận sóng phản hồi liên tục giúp đo được vận tốc dòng máu rất lớn. Tuy nhiên lại không ghi lại được tốc độ tại 1 điểm xác định mà chỉ ghi lại được tốc độ trung bình của nhiều điểm chuyển động mà chùm sóng âm phát ra gặp trên đường đi.
• Siêu âm Doppler xung: Với đầu dò 1 tinh thể vừa có chức năng phát và nhận sóng phản hồi. Sóng âm được chuyển phát đi theo từng chuỗi xung dọc theo hướng quét của đầu dò nhưng chỉ những xung phản hồi từ vị trí đặt cửa sổ là được ghi nhận và xử lý. Tín hiệu Doppler xung nhận được được thể hiện dưới dạng âm thanh, dạng phổ và màu. Tần số Doppler khác nhau là do các hồng cầu chuyển động với vận tốc khác nhau tạo thành, do đó phổ Doppler giúp nhận biết được vận tốc của dòng chảy.
• Siêu âm Doppler màu: Là hình ảnh của Doppler xung được mã hóa màu sắc phủ lên hình siêu âm 2 chiều.
• Siêu âm Doppler năng lượng: Chỉ khảo sát mức độ tín hiệu Doppler mà không quan tâm đến hướng dòng chảy. Có độ nhạy cao hơn so với Doppler màu trong phát hiện có dòng chảy, nhưng lại dễ có xảo ảnh do chuyển động.

Siêu âm Doppler mạch máu là phương pháp thăm dò không chảy máu rất có giá trị, không những giúp đánh giá các tổn thương mạch máu về hình thái giải phẫu, mà còn giúp kiểm tra dòng chảy của máu trong các mô và cơ quan. Từ đó phát hiện ra những bất thường như tắc nghẽn động mạch, tĩnh mạch, xơ vữa mạch máu, máu đông... Siêu âm mạch máu không chỉ đánh giá được mức độ, nguy cơ của các bệnh về tim mạch mà còn giúp đánh giá được hiệu quả của các quá trình trị liệu trước đó.

Cụ thể, siêu âm mạch máu thường được thực hiện để:

• Đánh giá tình trạng lưu thông máu đến các cơ quan và các mô trong cơ thể.
• Phát hiện và xác định vị trí tắc nghẽn, những mảng bám bất thường và hỗ trợ cho kế hoạch điều trị.
• Phát hiện cục máu đông tồn tại trong mạch máu.
• Đánh giá khả năng thực hiện kỹ thuật nong mạch vành của bệnh nhân có bệnh lý liên quan.
• Đánh giá hiệu quả của phẫu thuật ghép mạch máu hay bắc cầu mạch máu.
• Phát hiện bệnh lý phình động mạch, xơ cứng động mạch.
• Phát hiện và đánh giá mức độ giãn tĩnh mạch, suy tĩnh mạch sâu, huyết khối tĩnh mạch sâu.

Yêu cầu đặt ra là bác sĩ thực hiện siêu âm mạch máu cần phải nắm vững các nguyên lý, kỹ thuật siêu âm đồng thời phải có kiến thức chắc về bệnh lý tuần hoàn, mạch máu.

Bệnh nhân chuẩn bị:

• Mặc trang phục rộng rãi thoải mái, gỡ bỏ trang sức để tiện cho việc siêu âm.
• Được giới thiệu về quy trình và mục đích của siêu âm mạch máu.
• Hạn chế chuyển động liên tiếp trong quá trình siêu âm.

Kỹ thuật viên thực hiện:

• 1 bác sĩ chuyên khoa đã được đào tạo về siêu âm mạch máu.

Phương tiện sử dụng:

• Đầu dò siêu âm các loại: 1 đầu dò phẳng (tần số 7,5-12,5 MHz), 1 đầu dò quạt (tần số 3,5-5 MHz), đầu dò dạng bút chì, đầu dò đặc biệt (nếu cần).
• Máy siêu âm Doppler mạch máu với đầy đủ các chế độ siêu âm xung, siêu âm màu, siêu âm năng lượng.

Quy trình siêu âm mạch máu diễn ra rất đơn giản:

• Người bệnh sẽ được hướng dẫn nằm nghiêng hoặc nằm úp mặt trên một mặt phẳng.
• Sau đó người bệnh được bôi gel nước lên các vị trí cần siêu âm, bác sĩ sẽ di chuyển đầu dò trong khu vực này để thu được các hình ảnh chụp cần thiết.
• Sau khi đã hoàn thành siêu âm, bệnh nhân thay quần áo và chờ đợi bác sĩ xem xét hình ảnh thu được.
• Toàn bộ quá trình siêu âm mạch máu thường diễn ra trong 15-45 phút.

Siêu âm mạch máu là kỹ thuật xét nghiệm không sử dụng bức xạ ion hóa, giúp cung cấp hình ảnh chi tiết về các mô mềm thậm chí không thể hiển thị trên ảnh chụp X-quang. Siêu âm Doppler mạch máu không gây đau và cũng không gây ra bất cứ ảnh hưởng xấu nào tới sức khỏe người bệnh.