Quy trình gây mê mask thanh quản phẫu thuật đặt khung định vị não

Bài viết được tư vấn chuyên môn Bác sĩ chuyên khoa I Trần Thị Ngát - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác sĩ Ngát có kinh nghiệm trên 15 năm làm bác sĩ Gây mê hồi sức.

Đặt khung định vị não đã được ứng dụng tính hiệu quả trong điều trị u não bằng phẫu thuật. Theo đó, quy trình gây mê mask thanh quản phẫu thuật đặt khung định vị não cần được tuân thủ nhằm đảm bảo tính an toàn cho cuộc mổ trong những trường hợp có u não và đặt nội khí quản khó.

Gây mê mask thanh quản là một phương thức an thần theo đường toàn thân với việc kiểm soát chủ động chức năng hô hấp nhân tạo là bằng mask thanh quản. So với cách thức gây mê truyền thống là sử dụng ống nội khí quản, chỉ định này sẽ được lựa chọn trong các trường hợp đặt nội khí quản khó. Hơn nữa, nếu người bệnh đã có thể đặt được ống thở vẫn có nguy cơ chèn ép, bít tắc ống do các mô xung quanh thì gây mê mask thanh quản sẽ là lựa chọn thay thế phù hợp.

Theo đó, khi bệnh nhân được gây mê mask thanh quản phẫu thuật đặt khung định vị não, vị trí và kích thước khối u sẽ dễ dàng định vị và xác định. Đây chính là ưu điểm của các trường hợp điều trị u não được đặt khung định vị não, đường mổ được thực hiện với mức độ sang chấn là tối thiểu và phần mô bệnh của u não được đảm bảo cắt lọc triệt để.

Tuy nhiên, một số cản trở khi thực hiện gây mê mask thanh quản phẫu thuật đặt khung định vị não là chỉ áp dụng trong các cuộc phẫu thuật chương trình, không thuận lợi khi dạ dày đầy do người bệnh chưa nhịn ăn đủ thời gian hay có các tổn thương vùng hàm mặt phức tạp do chấn thương hoặc nhiễm trùng. Ngoài ra, gây mê mask thanh quản phẫu thuật đặt khung định vị não cũng đòi hỏi các điều kiện cơ bản cho các can thiệp ngoại khoa nói chung như nhân lực chuyên nghiệp hay các phương tiện gây mê, hồi sức thiết yếu.

Về nhân lực:

Bác sĩ, kỹ thuật viên hay điều dưỡng viên chuyên khoa gây mê hồi sức.

Về phương tiện:

Nguồn cung cấp khí oxy nguyên chất

• Hệ thống máy gây mê kèm chức năng kiểm soát hô hấp nhân tạo có điều khiển
• Máy theo dõi chức năng sống dựa trên các thông số như điện tim, huyết áp động mạch, SpO2, EtCO2, nhịp thở, nhiệt độ
• Các phương tiện để thực hiện hồi sức tích cực như máy phá rung tim, máy hút
• Mask thanh quản các cỡ
• Các dụng cụ hỗ trợ đặt mask thanh quản như ống hút, mặt nạ (mask), bóng bóp, canul miệng hầu.
• Các phương tiện dự phòng để đặt nội khí quản: ống nội khí quản các kích cỡ và đèn soi thanh quản.
• Thuốc tê tác dụng tại chỗ như Lidocain 10% dạng xịt.
• Thuốc giãn phế quản tại chỗ tác dụng nhanh như Salbutamol dạng xịt.

Về người bệnh:

• Được thăm khám gây mê thường quy trước mổ phát hiện và phòng ngừa các nguy cơ đối với cuộc mổ.
• Khám chuyên khoa và điều trị ổn định các bệnh lý nội khoa mãn tính đi kèm, nhất là các bệnh lý tim mạch, bệnh phổi mạn.
• Bệnh nhân và thân nhân được giải thích về quy trình gây mê mask thanh quản phẫu thuật đặt khung định vị não, bao gồm cả nguy cơ và biến chứng có liên quan có thể xảy ra.
• Người bệnh được giải thích và hướng dẫn để cùng hợp tác các bước trong quy trình chuẩn bị tiền phẫu, tiền mê.
• Đánh giá đặt mask thanh quản khó và xây dựng phương án dự phòng.
• Xem xét chỉ định thuốc an thần vào đêm trước mổ nếu người bệnh lo âu, căng thẳng.

Về thủ tục hành chính:

• Bộ hồ sơ bệnh án theo quy định của Bộ y tế
• Các xét nghiệm tiền phẫu theo quy định
• Giấy cam kết đồng thuận thực hiện phẫu thuật do người bệnh hay thân nhân, người đại diện ký xác nhận.

• Người bệnh được điều chỉnh với tư thế nằm ngửa và được thở oxy nồng độ 100% và lưu lượng dòng là từ 3 đến 6 lít/phút phút hoặc thở CPAP trước khi khởi mê ít nhất 5 phút đến khi nồng độ oxy trong khí thở ra đạt ít nhất 90%.
• trước khi thực hiện khởi mê ít nhất 5 phút.
• Lắp đặt điện cực của máy theo dõi chỉ số sinh hiệu
• Thiết lập các đường truyền có hiệu quả với kim lớn và giữ mạch bằng cách truyền dung dịch muối sinh lý tốc độ chậm.
• Thực hiện tiền mê nếu cần
• Các thuốc sử dụng trong kỹ thuật khởi mê:
• Thuốc ngủ: Thuốc mê tĩnh mạch (propofol, etomidate, ketamin...), thuốc mê bay hơi (sevofluran...).
• Thuốc giảm đau: fentanyl, sufentanil, morphin...
• Thuốc giãn cơ: (succinylcholin, rocuronium, vecuronium...).
• Tiến hành đặt mask thanh quản:
• Điều kiện là khi người bệnh đã ngủ đủ sâu, đủ độ giãn cơ.

Kỹ thuật đặt mask thanh quản:

• Đặt đầu người bệnh ở tư thế trung gian hoặc hơi ngửa
• Cầm mask thanh quản như cầm bút, ngón tay trỏ đặt vào chỗ nối giữa mask thanh quản và phần ống
• Một tay mở miệng người bệnh
• Tay kia đưa mask thanh quản qua các cung răng vào gốc lưỡi, tỳ mặt sau mask vào khẩu cái cứng, đẩy mask trượt dọc theo khẩu cái cứng để vào vùng hạ hầu
• Dừng lại khi gặp lực cản
• Bơm cuff theo đúng thể tích được hướng dẫn trên mask thanh quản
• Kiểm tra độ kín của mask thanh quản (không có dò khí, thông khí dễ dàng)
• Kiểm tra vị trí đúng của mask thanh quản bằng nghe phổi và kết quả EtCO2
• Cố định bằng băng dính.

Kỹ thuật duy trì mê:

• Duy trì mê bằng thuốc mê tĩnh mạch hoặc thuốc mê bay hơi, thuốc giảm đau thuốc giãn cơ nếu cần.
• Kiểm soát hô hấp bằng máy hoặc bóp tay.
• Theo dõi độ sâu của gây mê dựa vào nhịp tim, huyết áp, vã mồ hôi, chảy nước mắt (PRST); MAC, BIS và Entropy (nếu có)...
• Theo dõi các dấu hiệu sinh tồn: nhịp tim, huyết áp, SpO2, EtCO2, thân nhiệt.
• Đề phòng sai vị trí, tụt, gập, tắc mask thanh quản.

Tiêu chuẩn rút mask thanh quản:

• Người bệnh tỉnh, làm theo lệnh.
• Nâng đầu trên 5 giây, TOF >0,9 nếu sử dụng thuốc giãn cơ.
• Tự thở đều, tần số thở trong giới hạn bình thường.
• Mạch, huyết áp ổn định.
• Thân nhiệt > 35oC.
• Không có biến chứng của gây mê và phẫu thuật.

Theo dõi và phát hiện sớm các tai biến có thể xảy ra và cách xử trí:

Trào ngược dịch dạ dày vào đường thở: Do tác dụng của thuốc gây mê toàn thân làm giảm phản xạ vùng hầu họng, dịch tiêu hóa sẽ dễ trào ngược vào trong trường thở. Lúc này, cần hút sạch lượng dịch ngay khi phát hiện và cho người bệnh nằm đầu thấp, nghiêng đầu hẳn sang một bên. Nếu khó kiểm soát, cần nhanh chóng đặt ống nội khí quản cấp cứu để có thể tiếp cận và hút sạch dịch trong đường thở ở mức độ sâu hơn. Đồng thời, cần chú ý vấn đề phòng ngừa nhiễm trùng phổi sau mổ.

Rối loạn huyết động: Thường gặp các dạng hạ hoặc tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim do tác dụng của thuốc an thần hay bệnh nền. Cách tiếp cận và xử trí sẽ tùy theo triệu chứng và nguyên nhân.

Các biến chứng liên quan đến đặt mask thanh quản: Nặng nhất là phản xạ co thắt đường thở trên và cách xử trí là đặt nội khí quản cấp cứu. Các sang chấn trên đường thở khi đặt dụng cụ gây đau đớn, khàn giọng hay viêm sưng nề có thể cần phải điều trị hay tự thuyên giảm.

Tóm lại, gây mê mask thanh quản phẫu thuật đặt khung định vị não là cách thức tạo thuận lợi cho can thiệp ngoại khoa trên những bệnh nhân có chỉ định mổ u não nhưng gặp khó khăn trong việc đặt nội khí quản. Bên cạnh phương pháp đặt nội khí quản truyền thống, gây mê mask thanh quản vừa giải quyết trở ngại trong kiểm soát đường thở nhưng vẫn đảm bảo điều kiện cho cuộc phẫu thuật được diễn ra thuận lợi.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec với hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế hiện đại cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm trong khám điều trị bệnh, người bệnh hoàn toàn có thể yên tâm thăm khám và điều trị tại Bệnh viện.