Điều gì xảy ra trong khi siêu âm?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Khổng Tiến Đạt, Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long. Bác sĩ có hơn 14 năm làm việc trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh.

Siêu âm là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, sử dụng phổ biến trong điều trị, được đánh giá là an toàn và không gây đau cho bệnh nhân. Siêu âm diễn ra bằng cách sử dụng một dụng cụ gọi là đầu dò, kết hợp với gel đặt trực tiếp lên da phát ra sóng âm có tần số cao truyền vào cơ thể. Sau đó đầu dò thu lại các âm thanh phản xạ, gửi về bộ xử lý trung tâm hay còn gọi là CPU. Tại đây sau quá trình xử lý và phân tích, các hình ảnh về cơ quan, nội tạng bên trong cơ thể sẽ được chuyển đến màn hình.

Siêu âm không sử dụng các bức xạ ion hóa như chụp X-quang hay chụp cắt lớp vi tính. Hình ảnh thu được từ siêu âm là hình ảnh thời gian thực nên có thể cho thấy cấu trúc và chuyển động của các cơ quan trong cơ thể như tim hay chuyển động của máu trong lòng mạch.

Hiện nay siêu âm đã phát triển và hình thành nhiều kỹ thuật mới hiện đại như siêu âm màu, siêu âm 3D định dạng dữ liệu sóng âm để hiển thị hình ảnh 3D hay siêu âm 4D ngoài định dạng hình ảnh 3D còn có thể mô tả những cơ quan, nội tạng hay thai nhi dưới dạng các video sinh động và chân thực nhất.

Kiểm tra hình ảnh siêu âm có thể giúp chẩn đoán một số bệnh và đánh giá tổn thương của các cơ quan bên trong cơ thể. Một số triệu chứng có thể được chỉ định phải siêu âm như:

• Đau
• Sưng
• Nhiễm trùng

Siêu âm cũng là phương pháp hữu ích để kiểm tra các cơ quan bao gồm:

• Tim và các mạch máu
• Gan
• Túi mật
• Lách
• Tụy
• Bàng quang
• Một số cơ quan sinh sản của nữ giới như tử cung, buồng trứng, ...
• Thai nhi
• Mắt
• Tuyến giáp và tuyến cận giáp
• Tinh hoàn (đối với nam giới)
• Não, hông và cột sống ở trẻ sơ sinh. Siêu âm không có hiệu quả đối với não người trưởng thành.

Ngoài ra siêu âm cũng có thể được sử dụng trong một số các thủ thuật khác mà điển hình là sinh thiết tế bào. Đầu dò siêu âm sẽ được gắn vào đầu ống nội soi để giúp xác định và lấy chính xác các tế bào tại nơi cần sinh thiết.

Hình ảnh siêu âm Doppler có thể giúp các bác sỹ quan sát và đánh giá:

• Sự tắc nghẽn lưu lượng máu do xuất hiện cục máu đông
• Khối u hoặc các dị tật mạch máu bẩm sinh
• Đánh giá lưu lượng máu cung cấp đến các cơ quan khác nhau như tinh hoàn đối với nam hoặc buồng trứng đối với nữ. Tăng lưu lượng máu bất thường có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng

Hình ảnh siêu âm trên thực tế dựa trên nguyên tắc tương tự radar được sử dụng trong quân đội. Khi sóng âm va vào một vật thể, chúng dội lại. Bằng cách hấp thu và đo các sóng dội lại, máy có thể xác định khoảng cách cũng như kích thước, hình dạng và tính nhất quán của các vật thể.

Trong y học siêu âm được sử dụng để phát hiện những thay đổi về cấu trúc và chức năng của các cơ quan, mô và mạch máu hoặc tìm thấy những khối u bất thường có nguy cơ dẫn đến ung thư

Vậy quá trình siêu âm diễn ra như thế nào? Quy trình siêu âm dưới đây sẽ trả lời cho câu hỏi này:

• Người bệnh trước khi siêu âm sẽ được yêu cầu cởi bỏ quần áo và trang sức đeo trên người hay ít nhất là để lộ ra khu vực cần siêu âm. Một loại gel sẽ được thoa đều vào khu vực đó
• Đầu dò sẽ được các kỹ thuật viên nhẹ nhàng di chuyển trên da. Khi các đầu dò tiếp xúc với da, chúng gửi đi xung sóng âm tần số cao, sóng âm tiếp xúc với các cơ quan và nội tạng trong cơ thể rồi phản xạ ngược trở lại, các đầu dò có nhiệm vụ thu nhận hết âm phản xạ này, gửi cho bộ xử lý trung tâm. Tại đây, dựa vào cường độ sóng, thời gian âm phản xạ trở lại máy sẽ phân tích và đưa ra hình ảnh của các cơ quan, nội tạng đó được hiển thị trên màn hình. Đối với siêu âm Doppler, sự chuyển động của các tế bào máu gây ra sự thay đổi của cường độ sóng phản xạ qua đó hiển thị hình ảnh dòng máu chảy trong lòng mạch

• Thông thường quá trình siêu âm diễn ra trong khoảng 30 phút đến 1 giờ tùy thuộc vào việc hình ảnh thu được đủ rõ ràng để chẩn đoán hay chưa.
• Trong quá trình siêu âm, nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào như cảm thấy đau hoặc khó chịu nên trao đổi ngay với kỹ thuật viên.
• Những kỹ thuật viên có thể giải thích một số thắc mắc của người bệnh liên quan đến hình ảnh siêu âm, tuy nhiên kết quả siêu âm chính thức sẽ được gửi cho bác sĩ điều trị trong tối đa 24 giờ.

Siêu âm là một trong những kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh phổ biến nhất. Là phương pháp không xâm lấn, không sử dụng các ion bức xạ có hại nên siêu âm hoàn toàn an toàn với cơ thể, kể cả bà mẹ đang mang thai và thai nhi.

Ngoài ra quy trình siêu âm cũng được thực hiện đơn giản và ít tốn thời gian. Tất cả các bước từ chuẩn bị bệnh nhân đến di chuyển đầu dò siêu âm để thu được hình ảnh rõ ràng nhất phục vụ cho quá trình chẩn đoán chỉ mất khoảng từ 30 phút đến một giờ. Kết quả siêu âm cũng sẽ được gửi đến bác sĩ điều trị trong thời gian nhanh nhất.

Bài viết tham khảo nguồn: radiologyinfo.org, healthline.com, cancerresearchuk.org, themedicalchambers.com