Corticoid gây suy tuyến thượng thận như thế nào?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Hồng Dương - Bác sĩ Gây mê - Khoa Ngoại tổng hợp & Gây mê - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Corticoid có tác dụng chống viêm, ức chế miễn dịch, được dùng nhiều trong điều trị các bệnh tự miễn. Lạm dụng corticoid do thói quen tự mua, tự uống và tự ngưng thuốc có thể gây ra tình trạng suy tuyến thượng thận.

Tác dụng của thuốc có chứa corticoid - hormon steroid là làm ức chế miễn dịch, chống viêm và thường được dùng trong điều trị trong các bệnh liên quan đến miễn dịch và dị ứng như: viêm khớp dạng thấp, hen suyễn, lupus ban đỏ hệ thống, ...

Trong quá trình dùng thuốc, tùy vào liều lượng sử dụng, thời gian điều trị, đường dùng thuốc (uống, tiêm, hít, xịt, bôi, ...) thành phần tổng hợp của thuốc (corticoid thường được bào chế tổng hợp với nhiều chất khác), tác dụng phụ do corticoid gây ra sẽ khác nhau.

Suy tuyến thượng thận là một trong những tác dụng phụ thường gặp do ngưng thuốc corticoid đột ngột khi đang sử dụng hoặc lạm dụng corticoid. Tình trạng này thường gặp ở phụ nữ, trong độ tuổi từ 25 - 40, do thói quen tự mua thuốc có chứa corticoid về dùng nhưng không đúng cách.

Trong cơ thể, vị trí của tuyến thượng thận là trên 2 quả thận. Đây là tuyến nội tiết gồm phần tủy nằm ở bên trong và phần vỏ nằm ở bên ngoài. Phần tủy có nhiệm vụ tiết các hormon để duy trì, ổn định nhịp tim và huyết áp ở mức bình thường. Phần vỏ có nhiệm vụ tiết hormon corticosteroid để góp phần tham gia vào quá trình kiểm soát trao đổi chất, chức năng miễn dịch, viêm của cơ thể.

Lạm dụng corticoid sẽ gây rối loạn chức năng và ức chế hoạt động của tuyến thượng thận. Khi ngưng thuốc đột ngột, tuyến thượng thận không thể hoạt động trở lại bình thường, giảm chức năng tiết hormon, dẫn đến mất cân bằng các quá trình chuyển hóa trong cơ thể.

Suy tuyến thượng thận do lạm dụng corticoid có những triệu chứng sau:

• Mệt mỏi, yếu cơ, ăn không ngon, sụt cân
• Tiêu chảy, đau bụng, nôn, buồn nôn
• Sốt, đau đầu, tụt huyết áp, tụt đường huyết
• Rối loạn tâm thần, ý thức, có thể hôn mê, lơ mơ

Hiện nay, để điều trị suy tuyến thượng thận do lạm dụng corticoid, người bệnh được chỉ định cai thuốc, đồng thời xét nghiệm máu để theo dõi nồng độ cortisol. Việc cai thuốc nhằm mục tiêu tránh bị suy thượng thận chức năng và các tác dụng phụ khác do thuốc gây ra. Có 2 phương pháp cai thuốc corticoid, đó là:

• Giảm thuốc từ từ về thời gian sử dụng: Người bệnh giảm thuốc từ từ, sau đó, giãn thời gian dùng thuốc và ngưng sử dụng hẳn. Trước khi dừng hẳn, người bệnh cần xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ cortisol và đánh giá chức năng thượng thận.

• Giảm thuốc từ từ về liều dùng: Người bệnh giảm thuốc từ từ, từ liều cao đến liều sinh lý. Khi đến giai đoạn dùng liều sinh lý, người bệnh cần xét nghiệm máu để kiểm tra nồng cortisol và đánh giá suy thượng thận. Nếu đạt mức chuẩn thì có thể ngưng dùng thuốc.

Ngoài suy tuyến thượng thận, lạm dụng corticoid còn gây ra một số tác dụng phụ khác. Do đó, để phòng tránh suy tuyến thượng thận, người bệnh không nên tự ý mua và dùng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ. Nếu phải dùng thuốc, cần tuyệt đối tuân theo hướng dẫn của bác sĩ, tránh lạm dụng hoặc ngưng dùng thuốc đột ngột.