Chụp cắt lớp vi tính sọ não tiêm thuốc đối quang chẩn đoán viêm não màng não

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS, BS. Đặng Mạnh Cường - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có trên 18 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực siêu âm – chẩn đoán hình ảnh.

Chụp cắt lớp vi tính sọ não tiêm thuốc đối quang là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh tiên tiến, áp dụng rộng rãi trong chẩn đoán các bệnh lý thần kinh. Trong đó chụp CT sọ não rất hiệu quả trong đánh giá mức độ tăng sinh mạch của các khối u, mức độ của các tổn thương như viêm não, viêm màng não, viêm nhiễm nhu mô não.

Người bệnh viêm màng não trong quá trình chẩn đoán, điều trị bệnh sẽ được chỉ định chụp cắt lớp vi tính sọ não tiêm thuốc đối quang để tăng hiệu quả chẩn đoán, đánh giá mức độ điều trị.

Bệnh viêm màng não là bệnh chứng do viêm lớp màng mỏng bao bọc não và hệ thần kinh cột sống. Nguyên nhân dẫn đến viêm màng não có thể do vi trùng, siêu vi trùng từ nơi khác trong cơ thể lan theo đường máu vào dịch não tủy, hoặc số ít trường hợp do nấm, hay ký sinh trùng, hoặc các phản ứng với hóa chất, bệnh tự miễn nhiễm.

Có đến 25% bệnh nhân bị viêm màng não có triệu chứng tiến triển nhanh chóng trong 24h, số còn lại phát bệnh trong 1-7 ngày. Có thể nhận biết qua các dấu hiệu điển hình như nhức đầu, cổ cứng, sốt ớn lạnh, nôn, sợ ánh sáng, co giật cùng các triệu chứng của viêm đường hô hấp trên. Ngoài ra người bệnh có thể có các triệu chứng không điển hình như yếu khu trú, giảm cảm giác vận động, đau sưng một hoặc nhiều khớp, bị nổi ban trông giống như vết bầm...

Khi có các triệu chứng trên, người bệnh cần được khám tại các cơ sở y tế uy tín và đủ năng lực chuyên môn. Theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, người bệnh sẽ được chỉ định chụp cắt lớp vi tính sọ não tiêm thuốc đối quang để chẩn đoán viêm màng não một cách chính xác và kịp thời.

Một số trường hợp bệnh nhân chống chỉ định với chụp CT sọ não tiêm thuốc đối quang là :

• Trong vùng sọ não được thăm khám có nhiều kim loại gây nhiễu ảnh
• Các trường hợp chống chỉ định khi tiêm thuốc đối quang
• Một số trường hợp chống chỉ định tương đối như phụ nữ có thai, đặc biệt trong 3 tháng đầu của thai kỳ, khi chụp cần phải sử dụng áo chì che kín vùng bụng.

Bác sĩ chuyên khoa và kỹ thuật viên sẽ trực tiếp thực hiện chụp cắt lớp vi tính tiêm thuốc đối quang cho bệnh nhân. Các phương tiện thực hiện kỹ thuật được chuẩn bị đầy đủ gồm mắt chụp cắt lớp vi tính, máy in phim, máy tiêm thuốc cản quang, phim, hệ thống lưu trữ hình ảnh hoạt động bình thường.

Vật tư tiêu hao gồm:

• Bơm kim tiêm 10, 20ml, 50ml
• Kim tiêm luồn 18-21G
• Thuốc đối quang I ốt tan trong nước
• Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc
• Nước cất hoặc nước muối sinh lý
• Găng tay, mũ, khẩu trang phẫu thuật
• Bộ khay quả đậu, kẹp phẫu thuật
• Bông, gạc phẫu thuật
• Hộp thuốc, dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang

Người bệnh chụp cắt lớp vi tính sọ não tiêm thuốc đối quang được giải thích cụ thể về kỹ thuật để phối hợp thực hiện chụp. Người nhà hoặc bệnh nhân ký giấy cam kết thực hiện kỹ thuật. Người bệnh phải tháo bỏ khuyên tai, vòng cổ, cặp tóc trước khi tiến hành chụp. Bên cạnh đó, cần nhịn ăn, uống trước 4h, có thể uống nhưng không quá 50ml nước. Đối với người bệnh quá kích, không nằm yên để chụp cần cho thuốc an thần theo chỉ định của bác sĩ điều trị trước khi chụp.

• Đặt người bệnh nằm ngửa trên bàn chụp
• Di chuyển bàn chụp trong máy với định vị tia sáng cho vùng thăm khám
• Chụp ảnh định vị
• Đặt chương trình chụp sọ não theo hai trình trên lều và dưới lều ( độ dày trên lều 7-8mm, dưới lều 2-3mm) howjc một trình 5mm. Xem xét các tổn thương để quyết định tiêm thuốc theo đường OM
• Đặt trường chụp bao chùm toàn bộ nhu mô não
• Tiến hành tiêm thuốc đối quang tĩnh mạch bằng tay hoặc bằng máy, liều lượng thông thường 1-2ml/kg cân nặng
• Tiến hành cho phát tia X và xử lý hình ảnh thu được trên màn hình tia trạm làm việc, lựa chọn các ảnh cần thiết bộc lộ bệnh lý để in phim.

Nhận định kết quả

• Cắt lớp cân xứng
• Độ tương phản hình ảnh tốt, phù hợp phân biệt được chất trắng, chất xám
• Hiển thị được các thay đổi bất thường về tỷ trọng, hình thái của não, màng não, xương, xoang, phần mềm trước và sau tiêm thuốc đối quang
• Bác sỹ chuyên khoa đọc các tổn thương, mô tả trên máy tính và in kết quả
• Có thể tư vấn chuyên môn cho bệnh nhân và người nhà nếu có yêu cầu

Bệnh nhân có thể sợ hãi, kích động cần được động viên, hoặc dùng an thần. Một số trường hợp tai biến với thuốc cản quang cần được xử trí nhanh chóng theo quy trình.

Việc chụp cắt lớp vi tính sọ não có tiêm thuốc cản quang giúp chẩn đoán hiệu quả và sớm nhất bệnh viêm màng não. Người bệnh khi có triệu chứng bất thường đã được nói ở trên cần đi khám và thực hiện các phương pháp chẩn đoán, điều trị sớm nhất.