Chẩn đoán – Phân giai đoạn đa u tủy

Bài viết được viết bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Minh Thuyên - Bác sĩ Giải phẫu bệnh, Khoa giải phẫu bệnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Chẩn đoán giải phẫu bệnh của đa u tủy trên mô sinh thiết rất khó và phức tạp vì tổn thương rất đa dạng, cần kết hợp giữa hình ảnh mô bệnh học và đủ marker hóa mô miễn dịch để chẩn đoán xác định hình thái tổn thương, tỉ lệ và hình thái tương bào, tỉ lệ tương bào trong tủy xương cũng như xác định tương bào ác tính hay tương bào hoạt hóa.

Bệnh đa u tủy thường được chẩn đoán dựa trên các xét nghiệm, các triệu chứng của bệnh nhân và khám lâm sàng. Chẩn đoán đa u tủy đòi hỏi cả HAI tiêu chẩn sau:

Một khối u tương bào (được khẳng định bằng kết quả sinh thiết) HOẶC ít nhất 10% tương bào trong tủy xương và ít nhất một trong những điều kiện sau đây:

• Nồng độ canxi trong máu cao
• Chức năng thận kém
• Số lượng hồng cầu thấp (thiếu máu)
• Hình ảnh hốc trong xương từ khối u được xác định bởi các xét nghiệm hình ảnh (X-quang, CT, MRI, PET scan)
• Có >= 60% tương bào trong tủy xương

Vì vậy chẩn đoán giải phẫu bệnh rất quan trọng trong bệnh lý đa u tủy, là tiêu chuẩn chính trong chẩn đoán bệnh.

Chẩn đoán giải phẫu bệnh dựa trên mô sinh thiết tủy:

Hình thái tổn thương giải phẫu bệnh của đa u tủy rất đa dạng: có thể có một hoặc nhiều hình thái tổn thương trên cùng một lam sinh thiết: lan tỏa, mô kẽ, nốt, cụm nhỏ, và hỗn hợp.

● Hình thái lan tỏa (diffuse pattern): tương bào tập hợp thành đám lớn, lan tỏa hết xoang tủy, tỉ lệ tế bào máu bình thường (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu) còn lại rất ít.

● Hình thái mô kẽ (interstitial pattern): tương bào rải rác xen lẫn giữa các tế bào tạo máu bình thường, số lượng tương bào không nhiều hơn tế bào tạo máu bình thường.

● Hình thái nốt (nodal pattern): tương bào tập hợp thành nốt có giới hạn khá rõ nằm trong khoang tủy (rất ít tế bào tạo máu bình thường trong nốt tương bào), không chiếm hết xoang tủy, xung quanh nốt tương bào không có hoặc có rất ít tương bào.

● Hình thái cụm nhỏ (small cluster pattern): tập hợp vài tương bào kết thành cụm nhỏ trong xoang tủy giữa các tế bào tạo máu bình thường

● Hình thái hỗn hợp: có thể là lan tỏa-mô kẽ; nốt-mô kẽ; lan tỏa-nốt; tập hợp tương bào tạo nên hình thái của dạng này ở vị trí này, vừa có đặc điểm của dạng kia ở vị trí khác trên cùng một mẫu sinh thiết

Sau khi bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh ung thư, các bác sĩ sẽ cố gắng tìm hiểu xem nó đã lan rộng chưa, và nếu có thì bao xa. Quá trình này được gọi là phân giai đoạn. Nó giúp xác định mức độ nghiêm trọng của ung thư và cách điều trị tốt nhất. Các bác sĩ cũng sử dụng giai đoạn ung thư khi nói về các thống kê tỷ lệ sống còn của bệnh.

2.1 Các hệ thống phân giai đoạn

Hệ thống phân giai đoạn Quốc tế (International staging system-ISS)

Hệ thống này (ISS) hiện được sử dụng phổ biến để phân loại đa u tủy. ISS dựa trên dữ liệu được thu thập từ những người mắc bệnh đa u tủy từ khắp nơi trên thế giới. Hệ thống chia làm 3 giai đoạn dựa vào đo albumin và nồng độ β2-Microglobulin trong huyết thanh.

●Giai đoạn I:

- β2-Microglobulin máu <3,5 mg / L

VÀ

- Albumin máu >= 3.5 g / dL

Giai đoạn II:

- β2-Microglobulin: 3,5 mg / L - 5,5 mg / dL

VÀ/HOẶC

- Albumin <3,5 g / dL

●Giai đoạn III:

- β2-Microglobulin > 5,5 mg / L

2.2 Hệ thống phân giai đoạn Quốc tế sửa đổi (The Revised International Staging System - R-ISS)

Hệ thống ISS gần đây đã được sửa đổi thành hệ thống phân giai đoạn Quốc tế sửa đổi (R-ISS).

Hệ thống này chẩn đoán đa u tủy dựa trên 4 yếu tố:

• Lượng albumin huyết thanh
• Lượng β2-Microglobulin huyết thanh
• Lượng LDH huyết thanh
• Các bất thường gen đặc hiệu của ung thư (di truyền tế bào)

● Giai đoạn I

- Beta-2 microglobulin máu < 3.5 (mg / L)

VÀ

• Albumin >= 3.5 (g / dL)

VÀ

• Di truyền tế bào thuộc nhóm “không có nguy cơ cao”

VÀ

• LDH bình thường

Giai đoạn II

Không nằm trong giai đoạn I hay III

● Giai đoạn III

- Beta-2 microglobulin >= 5.5 (mg / L)

VÀ

• Di truyền tế bào thuộc nhóm “nguy cơ cao”

VÀ / HOẶC

• LDH cao

▫ Di truyền tế bào: xét nghiệm tủy xương để tìm các nhiễm sắc thể trong các tế bào ung thư còn được gọi là di truyền tế bào. Một số thay đổi nhiễm sắc thể nhất định có thể có tiên lượng xấu hơn.

✓Nhóm “nguy cơ cao” có các thay đổi sau:

• Mất một đoạn nhiễm sắc thể 17
• Chuyển đoạn của nhiễm sắc thể 4 và 14
• Chuyển đoạn của nhiễm sắc thể 14 và 16

✓Nhóm “nguy cơ trung bình” hoặc “không có nguy cơ cao” có các bất thường nhiễm sắc thể khác

Giai đoạn ung thư có thể phức tạp, vì vậy hãy yêu cầu bác sĩ giải thích cho bạn theo cách bạn có thể hiểu.

Bệnh trở lại sau một thời gian kiểm soát sau khi điều trị được gọi là đa u tủy tái phát. Nếu có tái phát, ung thư có thể cần phải được đánh giá lại giai đoạn bằng cách sử dụng một trong các hệ thống ở trên.

3.1 Tiên lượng

Các yếu tố khác ảnh hưởng đến sự sống còn bao gồm:

✓Chức năng thận

Mức độ creatinine trong máu cho biết chức năng thận như thế nào. Thận loại bỏ hóa chất này khỏi cơ thể. Khi chúng bị phá hủy bởi immunoglobulin đơn dòng, nồng độ creatinine trong máu tăng lên, dự đoán một tiên lượng xấu hơn.

✓Tuổi

Tuổi tác cũng quan trọng. Trong các nghiên cứu của hệ thống phân giai đoạn quốc tế, người già bị u tủy không sống lâu.

✓Sức khỏe tổng quát

Sức khỏe tổng thể có thể ảnh hưởng đến tiên lượng của người bị u tủy. Sức khỏe được kiểm soát kém, chẳng hạn bệnh tiểu đường hoặc bệnh tim, có thể có tiên lượng xấu hơn.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ đầu ngành, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.

Bài viết tham khảo nguồn: Hiệp hội ung thư Hoa Kỳ