Cắt u ác tuyến dưới hàm

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS Vũ Văn Quân - Phó trưởng khoa ngoại - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng. Bác sĩ đã có hơn 10 kinh nghiệm làm việc trong chuyên ngành Ngoại Tiêu Hóa Tổng Hợp.

Các u tuyến dưới hàm dù là u lành hay ác tính đều có thể dẫn đến những nguy cơ nguy hiểm cho sức khỏe. Phẫu thuật cắt u ác tuyến dưới hàm hay còn được gọi là phẫu thuật u tuyến nước bọt hàm dưới là phương pháp điều trị các trường hợp u ác tính tuyến dưới hàm. Phương pháp này được thực hiện bằng cách rạch mổ để loại bỏ, cắt đi các khối u và ngăn chặn sự lây lan sang các bộ phận khác.

U ác tuyến dưới hàm hay còn gọi là u ác tuyến nước bọt là tình trạng tăng trưởng bất thường hiếm gặp ở những tuyến nước bọt. Về vị trí giải phẫu, tuyến nước bọt nằm ở phía sau khoang miệng và có nhiệm vụ tiết nước bọt giúp cơ thể tiêu hóa thức ăn. Khối u tuyến dưới hàm có thể lành tính hoặc u ác tính. 80% khối u nằm ở những tuyến chính là lành tính nhưng nếu ở những phần còn lại, 80% khối u là ác tính.

U tuyến dưới hàm chữa được chỉ khi khối u được tìm thấy và loại bỏ trước khi lan rộng và di căn. Phẫu thuật u tuyến dưới hàm còn được gọi là phẫu thuật u tuyến nước bọt hàm dưới là phương pháp điều trị với việc thực hiện rạch mổ để loại bỏ, cắt đi các khối u và ngăn chặn sự lây lan qua các bộ phận khác. Quá trình điều trị thường dùng là phẫu thuật cắt nhằm mục đích loại bỏ hoàn toàn cả tuyến nước bọt đó cùng vùng lân cận bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, kỹ thuật này dễ để lại những biến chứng nguy hiểm nếu các dây thần kinh quan trọng ở mặt và lưỡi cũng bị cắt bỏ theo.

2.1. Chỉ định

• Các khối u ác tuyến dưới hàm
• Các khối u lành tính tuyến dưới hàm với nhiều ổ hoặc kích thước khối u tuyến dưới hàm lớn.
• Viêm tuyến dưới hàm mạn tính, xơ hóa đã được điều trị nội khoa nhưng không đáp ứng điều trị.

2.2. Chống chỉ định

• Khối u tuyến dưới hàm lan rộng không có khả năng cắt bỏ rộng rãi hoặc không có khả năng vét hạch cổ triệt để hoặc có di căn xa.
• Người bệnh già yếu, suy dinh dưỡng, đang mắc bệnh toàn thân (tim mạch, tiểu đường, hô hấp... chưa điều trị ổn định) không có chỉ định gây mê nội khí quản hoặc nguy cơ vết mổ không liền.

Khi khối u ác tuyến dưới hàm xâm lấn hoặc phá vỡ vỏ tuyến, cần thực hiện phẫu thuật nạo vét vùng dưới hàm thành một khối theo nguyên tắc ung thư phù hợp. Nếu cần thiết có thể phải cắt các cơ và dây thần kinh lân cận như nhánh bờ hàm dưới của dây thần kinh mặt, cơ nhị thân, cơ vai móng hoặc các cơ dưới móng.

Chỉ định vét hạch cổ tận gốc trong những trường hợp xác định u ác tuyến dưới hàm có hạch di căn trên lâm sàng. Nếu khối u ác tuyến dưới hàm xâm lấn tối thiểu, chỉ cần vét hạch cổ biến đổi bảo tồn dây thần kinh IX. Trong trường hợp không sờ thấy hạch cổ trên lâm sàng, chỉ định vét hạch cổ chọn lọc nếu khối u ác tuyến dưới hàm kích thước lớn và có độ mô học cao.

Đối với người bệnh mắc bệnh ung thư biểu mô tuyến dưới hàm giai đoạn muộn, khối u ác tuyến dưới hàm có thể xâm lấn xương hàm hoặc sàn miệng, khó có thể phân biệt được khối u ác tính xuất phát từ sàn miệng hay từ tuyến dưới lưỡi trên lâm sàng. Trong những trường hợp này, thường phải cắt bỏ hoàn toàn tuyến dưới hàm cùng với một đoạn xương hàm dưới và tạo hình bằng một vạt da-cơ-xương mạch máu.

Chảy máu do không kiểm soát được động mạch mặt: Tổn thương động mạch mặt là nguyên nhân chính gây nên chảy máu số lượng nhiều trong phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến dưới hàm. Vì vậy, việc kiểm soát động mạch này đóng vai trò rất quan trọng, đặc biệt là phần động mạch gần chỗ tách ra khỏi động mạch cảnh ngoài do áp lực động mạch ở đây mạnh.

Liệt nhánh thần kinh bờ hàm dưới của dây VII: Trong trường hợp liệt tạm thời do viêm, có thể sử dụng thuốc kháng sinh và thuốc chống viêm để phục hồi dần. Còn nếu trong trường hợp dây thần kinh bị đứt hoàn toàn, có thể phẫu thuật ghép thần kinh tự thân.

Rò dịch từ khoang miệng ra da: Đây là tai biến sau phẫu thuật cắt u ác tuyến dưới hàm hiếm gặp, thường chỉ gặp trong trường hợp u ác tuyến dưới hàm giai đoạn muộn xâm lấn lên sàn miệng, khi phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn tuyến dưới hàm cùng với một đoạn xương hàm. Trong trường hợp này bệnh nhân cần được chăm sóc tại chỗ và dùng thuốc kháng sinh, chống viêm. Trong những trường hợp đường rò không liền, cần phải làm phẫu thuật cắt đường rò.

Hoại tử vạt da-cơ-xương: Cần cắt lọc tổ chức hoại tử, chăm sóc tại chỗ, dùng kháng sinh và thuốc chống viêm. Sau một thời gian, khi vết mổ sạch, tổ chức hạt mọc tốt, có thể đề xuất phẫu thuật tạo hình lại bằng một vạt khác.