Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Ngọc - Bác sĩ Nội tổng quát - Nội tiết - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Nước tiểu bình thường trong, không màu hoặc có màu vàng. Màu sắc nước tiểu thay đổi hay nước tiểu sẫm màu do nhiều sinh lý, bệnh lý hoặc do dùng một số loại thuốc nào đó.
1. Nước tiểu sẫm màu là như thế nào?
Nước tiểu bình thường có màu vàng nhạt đến màu hổ phách đậm nhờ urochrome và độ pha loãng hay đậm đặc của nước tiểu. Các sắc tố và các hợp chất khác nhau có trong thực phẩm và các loại thuốc nhất định có thể thay đổi màu sắc của nước tiểu.
Màu nước tiểu có màu hồng hoặc đỏ có thể do thận có vấn đề hoặc đang viêm nhiễm tiết niệu gây đái máu; Nước tiểu có màu nâu đen hoặc màu trà có thể là do các bệnh về gan... Những trường hợp thay đổi về màu nước tiểu không bình thường đều là những dấu hiệu nguy hiểm về sức khỏe. Màu nước tiểu bất thường có thể là một dấu hiệu của bệnh lý. Nếu màu sắc nước tiểu đỏ đậm hay màu nâu là một đặc điểm nhận diện của porphyria, một rối loạn di truyền hiếm gặp của các tế bào hồng cầu.
2. Nguyên nhân gây nước tiểu sậm màu
Có nhiều nguyên nhân làm nước tiểu trở nên sẫm màu:
- Alcapton niệu: Đây là một căn bệnh di truyền hiếm gặp do sự tích tụ acid homogentisic trong cơ thể. Cơ thể không có khả năng chuyển đổi tyrosine (là một amino acid) thành dẫn chất, cuối cùng dẫn đến chứng alcapton niệu làm nước tiểu sẫm màu nguyên nhân là vì cơ thể thiếu một enzym quan trọng.
- Thiếu máu: Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng thiếu máu khác nhau. Cụ thể, trong trường hợp thiếu máu tán huyết nguyên nhân do sự phân hủy của các tế bào hồng cầu. Điều này có thể dẫn đến sự thay đổi màu nước tiểu thành màu đỏ hoặc màu tối với các dấu vết của máu trong các mẫu nước tiểu.
- Bệnh Porphyria: Một rối loạn liên quan đến bệnh máu di truyền hiếm gặp gây ra một khiếm khuyết trong tổng hợp hemoglobin. Các triệu chứng của tình trạng này thường bao gồm những triệu chứng sau: đau bụng, nhạy cảm với ánh sáng, có thể co giật và rối loạn tâm thần.
- Nhiễm trùng đường tiết niệu: Nhiễm trùng đường tiết niệu có thể làm cho nước tiểu chuyển màu sắc bất thường, có thể trông nước tiểu sẫm màu hơn. Nhiễm trùng đường tiết niệu có nguyên nhân do nhiễm vi khuẩn hoặc nhiễm nấm và thường gặp ở phụ nữ nhiều hơn nam giới.
- Bệnh lý gan: Nếu nước tiểu sẫm màu đậm và da hoặc mắt có màu vàng, đó là biểu hiện bệnh lý của gan như bệnh viêm gan do virus, viêm gan do rượu, xơ gan... Xơ gan là bệnh lý về gan mật trong đó mô sẹo bắt đầu chiếm lấy nhu mô gan lành, khiến gan không thể hoạt động bình thường.
- Mất nước: Khi cung cấp đầy đủ nước cho cơ thể, nước tiểu có màu vàng nhạt hay thậm chí trong đến gần như không màu. Cơ thể càng mất nước nhiều, màu sắc nước tiểu càng đậm màu. Dấu hiệu của sự mất nước nghiêm trọng bao gồm cảm thấy cơ thể mệt mỏi, chóng mặt hoặc thậm chí mờ mắt.
- Sỏi mật: Sỏi mật được thường hình thành từ cholesterol trong túi mật. Cùng với nước tiểu sậm màu, bạn cũng có thể bị đau bụng, sốt, ngứa da và vàng da.
- Sự tắc nghẽn ống dẫn mật: Các ống dẫn mật mang mật đổ vào ruột để hỗ trợ tiêu hóa. Nếu những ống dẫn này bị tắc, nước tiểu của bạn sẽ không chỉ xuất hiện màu tối, mà bạn cũng sẽ gặp phải các vấn đề về tiêu hóa.
- Do nhiệt độ quá cao: Nguyên nhân là do bạn bị tác động nhiệt quá mức (nắng nóng), do tiếp xúc với ánh nắng mặt trời kéo dài hoặc ở môi trường nhiệt độ quá nóng có thể tăng tốc độ mất nước của cơ thể, dẫn đến nước tiểu sẫm màu hoặc các tình trạng khác của cơ thể như ngất xỉu.
- Nhiễm Chlamydia: Chlamydia là một bệnh lây truyền qua đường tình dục cần phải điều trị ngay lập tức nhằm ngăn các biến chứng khác có thể phát sinh, trong đó có nước tiểu sẫm màu.
- Sỏi bàng quang: Sỏi bàng quang có thể gây tổn thương bàng quang hoặc thậm chí dẫn đến tắc nghẽn đường tiết niệu, trong đó có dấu hiệu nước tiểu sậm màu.
- Viêm tụy cấp: Viêm tuyến tụy sẽ dẫn đến tình trạng đau và sưng ở phía trên bên trái của bụng, cùng với buồn nôn, ợ hơi và nước tiểu sậm màu.
- Do thực phẩm: Một số loại thực phẩm sau khi ăn có thể thay đổi màu sắc nước tiểu. Việc bổ sung chất tạo màu như anthocyanin và curcumin trong thực phẩm hàng ngày cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến nước tiểu sậm màu.
- Nguyên nhân do thuốc: Một số hóa chất được tìm thấy trong các loại thuốc thông thường có thể góp phần làm cho nước tiểu sậm màu. Chúng bao gồm iốt, thuốc chống sốt rét, ngộ độc phenol và methocarbamol. Một số vitamin bổ sung cũng có thể dẫn đến nước tiểu sậm màu.
- Nước tiểu sẫm màu vào buổi sáng: Nguyên nhân thường gặp nhất là do cơ thể bạn bị thiếu nước. Trong khi ngủ, cơ thể không được cung cấp chất lỏng, có thể là nguyên nhân làm cho nước tiểu bị đặc hơn. Vì vậy, ở lần đi tiểu đầu tiên vào buổi sáng bạn sẽ thấy màu nước tiểu sẫm hơn và dần dần trở lại bình thường khi đã uống nước trong suốt cả ngày.
- Nước tiểu sẫm màu trong thai kỳ: Trong thai kỳ, nước tiểu sậm màu cũng có thể là kết quả của cơ thể người mẹ bị thiếu nước, đặc biệt là vì phụ nữ mang thai cần nhiều chất lỏng hơn so với phụ nữ không mang thai. Thiếu nước cũng có thể là dấu hiệu của bệnh ốm nghén và nôn nhiều, triệu chứng phổ biến trong thai kỳ.
3. Điều trị chứng nước tiểu sậm màu
Như đã trình bày các nguyên nhân ở trên, nước tiểu sẫm màu là dấu hiệu cảnh báo nhiều vấn đề sức khỏe nguy hiểm. Vậy nên, khi thấy xuất hiện hiện tượng nước tiểu sậm màu, bạn có thể thực hiện các bước sau đây:
- Xem xét lại những loại thực phẩm đã ăn gần đây, loại thuốc nào đang sử dụng trong điều trị bệnh và bạn có thường xuyên uống nước hay không. Thực phẩm hàng ngày, thiếu nước và các thuốc đang sử dụng là 3 nguyên nhân chính thường gặp gây ra tình trạng nước tiểu sậm màu và cũng là các nguyên nhân mà bạn có thể tự giải quyết tương đối dễ dàng.
- Điều trị dấu hiệu nước tiểu sậm màu phụ thuộc vào nguyên nhân. Tất cả các nguyên nhân đều có những cách điều trị cụ thể mà bác sĩ chuyên khoa sẽ chỉ định và giải thích cho bạn.
Để ngăn ngừa tình trạng nước tiểu sậm màu, bạn có thể thực hiện các khuyến cáo sau:
- Bù đủ lượng nước.
- Lối sống lành mạnh và ngăn chặn các nguyên nhân khác có thể góp phần cải thiện tình trạng nước tiểu sậm màu.
- Duy trì chế độ ăn uống tốt, tập thể dục đều đặn hàng ngày đồng thời giảm lượng rượu bia.
Bạn cần đi khám bác sĩ ngay nếu gặp một số tình trạng sau:
- Bạn nên đi khám bác sĩ ngay nếu thấy có máu trong nước tiểu vì đây có thể là dấu hiệu của ung thư hoặc sỏi tiết niệu.
- Nếu bạn uống đủ nước nhưng màu sắc nước tiểu vẫn còn đậm màu, bạn cũng nên đi khám bác sĩ.
- Nếu bạn có cảm giác đau hoặc vàng da đi kèm với nước tiểu sậm màu, bạn phải gặp bác sĩ ngay lập tức.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
