Hệ nội tiết của cơ thể

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Vũ Thị Duyên - Bác sĩ Thận - Nội tiết - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng. Bác sĩ đã có hơn 11 năm kinh nghiệm trong khám chữa bệnh nội khoa chung đặc biệt có thế mạnh trong khám và điều trị chuyên ngành thận - Nội tiết.

Hệ thống nội tiết của cơ thể có nhiệm vụ sản xuất ra các hormone nội tiết có vai trò cực kỳ quan trọng giúp kiểm soát nhiều chức năng quan trọng của cơ thể nhất là chức năng chuyển hóa năng lượng. Khi hệ thống nội tiết bị rối loạn sẽ dẫn tới nhiều bệnh lý như đái tháo đường, cường giáp, suy giáp, suy tuyến yên, suy tuyến thượng thận ... Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các bộ phận của hệ thống nội tiết qua bài viết dưới đây.

Hệ thống nội tiết là một mạng lưới các tuyến nội tiết trong cơ thể tiết ra các hormone nội tiết để kiểm soát nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể đặc biệt là quá trình chuyển hóa năng lượng.

Nếu hệ thống nội tiết hoạt động không tốt và bị rối loạn có thể gặp các vấn đề về phát triển của cơ thể như: Trong giai đoạn dậy thì, mang thai hoặc kiểm soát căng thẳng, dễ bị tăng cân, yếu xương hoặc thiếu năng lượng do lượng đường trong máu quá nhiều thay vì di chuyển tới các tế bào cần năng lượng.

• Sản sinh ra các hormone giúp kiểm soát cảm xúc, sự tăng trưởng - phát triển, trao đổi chất và chức năng sinh sản của cơ thể.
• Kiểm soát cách thức hormone được giải phóng.
• Đưa các hormone vào máu để chúng di chuyển tới các bộ phận khác điều hòa hoạt động của các cơ quan.

Mạng lưới các tuyến nội tiết tạo nên một hệ thống nội tiết của cơ thể hoàn chỉnh và liên quan mật thiết chặt chẽ với nhau. Bao gồm: Vùng dưới đồi, tuyến yên và tuyến tùng nằm trong não, tuyến giáp và tuyến cận giáp nằm trong cổ, tuyến ức, tuyến thượng thận nằm trên thận và tuyến tụy nằm sau dạ dày. Buồng trứng (ở phụ nữ) và tinh hoàn (ở đàn ông) thì nằm trong vùng xương chậu.

Cụ thể các bộ phận trong hệ thống nội tiết và vai trò của chúng như sau:

• Vùng dưới đồi: Cơ quan này giúp liên kết hệ thống nội tiết với hệ thần kinh. Nhiệm vụ chính của nó là thông báo cho tuyến yên bắt đầu hoặc ngừng sản xuất hormone.
• Tuyến yên: Đây là tuyến chủ đạo của hệ thống nội tiết. Nó sử dụng thông tin nhận được từ não để phát tín hiệu cho các tuyến khác cần phải làm gì. Tuyến yên tạo ra nhiều hormone quan trọng cho cơ thể bao gồm hormone tăng trưởng (GH), ACTH, ADH, prolactin (giúp tiết sữa ở nữ giới) và hormone luteinizing giúp quản lý nồng độ estrogen ở nữ và testosterone ở nam.
• Tuyến tùng: Tạo ra một loại chất hóa học gọi là melatonin giúp cơ thể sẵn sàng cho giấc ngủ.

• Tuyến giáp: Tuyến này tạo ra hormone tuyến giáp có tác dụng kiểm soát sự trao đổi chất của cơ thể. Nếu hormone tuyến giáp không được tạo ra đủ (một tình trạng gọi là suy giáp) sẽ dẫn đến mọi hoạt động bên trong cơ thể bị chậm lại: nhịp tim chậm hơn, táo bón xuất hiện, cân nặng tăng. Ngược lại, nếu hormone tuyến này được tạo ra quá nhiều (cường giáp), mọi hoạt động sẽ nhanh hơn: tim đập nhanh, tiêu chảy, sụt cân không chủ đích.
• Tuyến cận giáp: Đây là bộ 4 tuyến nhỏ phía sau tuyến giáp, đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe của xương. Chúng kiểm soát mức độ canxi và phốt pho trong cơ thể.
• Tuyến ức: Tuyến này tạo ra các tế bào bạch cầu gọi là tế bào lympho T chống nhiễm trùng, rất quan trọng đối với hệ miễn dịch của trẻ. Tuyến ức sẽ bắt đầu co lại sau tuổi dậy thì.
• Tuyến thượng thận: Được biết đến nhiều nhất với việc tạo ra hormone adrenaline (hay epinephrine), hai tuyến này còn tạo ra một loại hormone gọi là corticosteroid. Chúng ảnh hưởng tới sự trao đổi chất và chức năng tình dục của cơ thể.
• Tuyến tụy: Cơ quan này là một bộ phận của cả hệ thống nội tiết và tiêu hóa. Nó giúp cho các enzym tiêu hóa phá vỡ cấu trúc thức ăn; bên cạnh đó nó cũng giúp tạo ra hormone insulin và glucagon, giúp duy trì lượng đường phù hợp trong máu và tế bào. Nếu không tạo ra insulin, khi đó cơ thể sẽ mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 với lượng đường trong máu cao một cách nguy hiểm; còn nếu insulin được tạo ra nhưng không đủ sẽ dẫn tới bệnh tiểu đường tuýp 2.

• Buồng trứng: Ở nữ giới, buồng trứng tạo ra estrogen và progesterone. Những hormone này giúp phát triển ngực khi bước vào tuổi dậy thì, điều hòa chu kỳ kinh nguyệt và hỗ trợ thai kỳ.
• Tinh hoàn: Ở nam giới, tinh hoàn tạo ra testosterone, giúp mọc râu ở mặt và lông ở các bộ phận trên cơ thể khi bước vào tuổi dậy thì. Nó cũng đóng vai trò tạo ra tinh trùng.

Khi cơ thể già đi sẽ bắt đầu xuất hiện những thay đổi liên quan tới hệ thống nội tiết. Quá trình trao đổi chất có xu hướng chậm lại, vì vậy bạn dễ bị tăng cân dù việc ăn uống hoặc vận động không thay đổi. Sự thay đổi nội tiết tố cũng giải thích một phần tại sao bạn dễ mắc các bệnh về tim, loãng xương, tiểu đường tuýp 2...

Bên cạnh vấn đề tuổi tác thì căng thẳng, nhiễm trùng và một số hóa chất cũng có thể gây rối loạn hệ thống nội tiết. Ngoài ra, di truyền hay thói quen, lối sống cũng làm tăng khả năng mắc các bệnh rối loạn nội tiết như suy giáp, tiểu đường hoặc loãng xương.

Nguồn tham khảo: webmd.com