Bệnh đỏ da toàn thân: Đặc điểm, phân loại và cách điều trị

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Lê Thị Thu Hằng - Bác sĩ Da Liễu - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Bệnh đỏ da toàn thân bắt đầu xuất hiện với những mảng đỏ, phù, lan rộng ra nhanh chóng, cho đến khi toàn bộ da cơ thể bị tổn thương. Khởi đầu có kèm theo các triệu chứng nhiễm độc của toàn thân.

Đỏ da toàn thân là tình trạng da đỏ bong vảy lan tỏa, chiếm trên 90% diện tích cơ thể nên còn được gọi là hội chứng đỏ da toàn thân bong vảy hoặc viêm da bong vảy.

Ngoài thương tổn da, bệnh còn có những biểu hiện toàn thân. Bệnh tiến triển kéo dài, trường hợp nặng có thể nguy hiểm đến tính mạng.

Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi, gặp nhiều ở tuổi 40-60 hoặc cao hơn.

Bệnh đỏ da toàn thân được chia làm 2 nhóm: Đỏ da toàn thân ở người lớn và đỏ da toàn thân ở trẻ sơ sinh và trẻ em.

• Bệnh vảy nến: Điều trị vảy nến không đúng cách, dễ đưa đến bùng phát bệnh dữ dội, dễ tiến đến vảy nến mủ hoặc đỏ da toàn thân thứ phát.
• Bệnh chàm (viêm da cơ địa dị ứng): Viêm da cơ địa, nếu điều trị không phù hợp dễ đưa đến đỏ da toàn thân. Đỏ da, tróc vảy khô, có thể lichen hóa, da dày toàn bộ, đặc biệt cẳng tay, cẳng chân.
• Đỏ da toàn thân do bị nhiễm liên cầu: Viêm da, đỏ da, vảy mịn.
• Nấm da: Nếu bệnh nhân không điều trị đúng cách hoặc điều trị corticoid bôi. Nấm da có thể lan rộng toàn thân. Bệnh nhân có ngứa, bong vảy, chẩn đoán bằng xét nghiệm vi nấm soi tươi.
• Một số bệnh da khác như: Ghẻ Nauy, viêm da tiếp xúc nặng, hồng ban đa dạng, hội chứng Lyell thường gây đỏ da tróc vảy toàn thân.

Hiện nay, đỏ da toàn thân do thuốc thường hay gặp. Nguyên nhân có thể do việc sử dụng thuốc không đúng cách, đặc biệt các kháng sinh họ Beta Lactam, Streptomycin.... Thuốc chống động kinh, thuốc kháng sốt rét...có thể gây đỏ da toàn thân tróc vảy khô.

Một số bệnh như bệnh Hodgkin: Thường gây đỏ da toàn thân tróc vảy, chiếm tỷ lệ khoảng 25%. U sùi dạng nấm. Hội chứng Sezary.

Liên quan đến các yếu tố về gen, tỷ lệ nam nhiều hơn nữ

• Bệnh leiner: Bệnh chủ yếu gặp ở trẻ em trong giai đoạn đang bú mẹ từ 6 – 20 tuần. Có tình trạng đỏ da tróc vảy, xuất hiện đầu tiên ở vùng da dầu, các nếp rồi lan ra toàn thân. Da đầu luôn bị đóng mảng dày. Có thể có tổn thương móng, hạch to. Trẻ thường bị gầy và tiêu chảy.
• Hội chứng bong vảy da do tụ cầu: Đây là dạng nặng toàn thân của chốc bọng nước do tụ cầu thường xảy ra ở trẻ nhỏ. Bệnh nhi sốt, tiến triển nhanh với những bọng nước, nhanh vỡ, tróc vảy thành những mảng lớn (cuộn như giấy thuốc lá).

• Đỏ da toàn thân bong vảy to dạng vảy nến hoặc bong vảy nhỏ dạng vảy nến.
• Đỏ da toàn thân phù nề mụn nước (thể ướt), bong vảy da xảy ra thứ phát.
• Đỏ da toàn thân ở thể dạng tinh hồng nhiệt.
• Đỏ da toàn thân dạng sẩn: bệnh gặp ở nam giới nhiều tuổi, tổn thương là các mảng sẩn trên nền da đỏ trừ các nếp da lớn.

• Tổn thương da có màu đỏ tươi hoặc thâm tím.
• Phù nề có thể khu trú chi dưới hoặc toàn thân.
• Bội nhiễm sẽ có mủ vảy tiết làm cho bệnh nhân nặng thêm.
• Tăng hoặc giảm sắc tố làm da thâm sạm lại tạo thành những đám loang lổ.
• Da quanh hốc mắt có thể bị viêm đỏ, lộn mi, chảy nước mắt. Ở mặt có thể biến dạng do phù nề hoặc thâm nhiễm làm mất đi các nếp nhăn trên mặt.

Một số trường hợp bệnh nhân chỉ ngứa nhẹ hoặc có cảm giác rấm rứt khó chịu. Nặng hơn có thể có cảm giác da bị bóp chặt, hạn chế cử động.

Bệnh nhân có thể sốt cao hoặc có cảm giác gai lạnh hay rét run do giãn mạch da gây rối loạn điều hòa thân nhiệt, tiêu hao năng lượng quá mức.

• Kết hợp điều trị triệu chứng và điều trị loại bỏ nguyên nhân gây bệnh.
• Điều trị tại chỗ và toàn thân.

Điều trị tại chỗ: Mục đích làm giảm thiểu đi sự kích ứng ở da, giữ ẩm cho da và cải thiện tình trạng viêm:

• Thuốc làm dịu, giữ ẩm da: Urea 10%.
• Thuốc bạt sừng, bong vảy: axit salicylic.
• Thuốc sát khuẩn dung dịch, xanh metylen, eosin 2%.
• Ngâm tắm nước thuốc tím 1/10.000.
• Tắm nước suối khoáng.
• Chiếu tia cực tím.
• Thuốc bôi có corticoid kết hợp với kháng sinh.

• Chống ngứa bằng kháng histamin.
• Corticoid toàn thân và các thuốc ức chế miễn dịch , tùy vào đặc điểm lâm sàng và nguyên nhân gây bệnh. Phải tính liều lượng sử dụng ban đầu hợp lý, hiệu quả, tránh tình trạng phụ thuộc thuốc. Theo dõi chặt chẽ diễn biến của bệnh, khi thuốc có tác dụng, bệnh giảm thì bắt đầu hạ liều dần.
• Bồi phụ nước và điện giải theo điện giải đồ.
• Sử dụng thuốc vitamin hoặc ăn uống thực phẩm chứa nhiều vitamin để nâng cao sức khỏe thể trạng.
• Đề phòng tắc tĩnh mạch, chú ý đề phòng viêm loét do nằm lâu.

Người bệnh nên kiểm tra sức khỏe ít nhất 1 lần/năm để phát hiện bệnh sớm, tránh mọi yếu tố như thuốc, hóa chất có thể gây tổn thương da. Vệ sinh da tốt theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc.

Khi mắc bệnh ngoài da cần phải đến ngay các bác sĩ chuyên khoa, không được tự động bôi thuốc dù bệnh rất nhẹ. Không dùng thuốc bừa bãi kể cả thuốc tại chỗ và toàn thân khi chưa có chỉ định của bác sĩ.