Bệnh do Arbovirus gây ra là gì?

Các bệnh do Arbovirus gây ra còn được gọi là các bệnh do vi-rút từ động vật chân đốt rất phổ biến trên toàn thế giới. Có khoảng 17% các bệnh truyền nhiễm đều do Arbovirus gây ra. Con đường lây truyền là từ Arbovirus gây bệnh cho động vật chân đốt như côn trùng, nhện, rết, muỗi và bọ ve truyền sang người, bệnh thường ở mức độ nhẹ nhưng có thể diễn tiến nặng sau đó nếu không được điều trị sớm.

Có hàng trăm loại Arbovirus, nhưng không phải tất cả Arbovirus đều gây bệnh. Theo đó, Arbovirus gây bệnh phải có khả năng sống trong vật trung gian, được truyền qua vết cắn, sau đó nhân lên và gây bệnh cho người. Nhiều Arbovirus tồn tại ở động vật có vú hoặc chim. Khi côn trùng cắn một trong những loài động vật có vú hoặc chim này, côn trùng sẽ bị nhiễm bệnh và sau đó truyền bệnh cho người.

Dù vậy, không phải tất cả các bệnh do côn trùng truyền đều là do Arbovirus gây bệnh. Ví dụ, bệnh sốt rét là một bệnh ký sinh trùng do muỗi truyền. Tương tự, bệnh Lyme là một bệnh do vi khuẩn lây truyền bởi bọ ve đen.

Điều quan trọng là phải nhận biết về Arbovirus gây bệnh, đặc biệt là ở một số địa điểm nhất định và khi đi du lịch xa nơi cư trú.

• Virus West Nile: Bệnh do Arbovirus phổ biến nhất ở Hoa Kỳ và do muỗi Culex đốt. Khoảng 2.000 người bị ảnh hưởng mỗi năm. Hầu hết những người nhiễm virus West Nile không có triệu chứng, nhưng khoảng 1% sẽ phát triển bệnh nặng hơn ở hệ thần kinh.
• Virus Powassan: Bệnh này được truyền bởi bọ ve Ixodes Scapularis được tìm thấy ở vùng Đông Bắc và Trung Bắc Hoa Kỳ. Hầu hết những người bị nhiễm bệnh không có triệu chứng, nhưng những người bị bệnh nặng có thể bị nhiễm trùng não (được gọi là viêm não) hoặc ở các màng xung quanh não và tủy sống (được gọi là viêm màng não). Khoảng 1 trong số 10 người phát triển bệnh nặng do virus Powassan dẫn đến tử vong.
• Bệnh sốt xuất huyết: Gây ra 25.000 ca tử vong mỗi năm, sốt xuất huyết là bệnh do Arbovirus gây ra phổ biến nhất. Bệnh được truyền qua muỗi Aedes và vùng dịch tễ phổ biến hơn ở Châu Á, Nam Mỹ hoặc Châu Phi.
• Bệnh sốt vàng da: Căn bệnh nguy hiểm này do muỗi Aedes ở Nam Mỹ và châu Phi cận Sahara lây truyền. Bệnh có thể gây vàng da, chảy máu và suy thận với tỷ lệ tử vong từ 20% đến 60%.
• Virus Zika: Cũng do muỗi Aedes truyền, virus Zika thường gây sốt nhẹ, phát ban ngứa, đau khớp và viêm mắt (viêm kết mạc). Nếu bạn bị nhiễm bệnh trong khi mang thai, Arbovirus gây bệnh có thể truyền sang con bạn, khiến trẻ có thể bị tổn thương não trong giai đoạn thai nhi. Nhiễm trùng thường xảy ra nhất ở Hoa Kỳ, Nam Mỹ, Đông Nam Á và các đảo Thái Bình Dương.

Do đó, nếu bạn có các triệu chứng của Arbovirus gây bệnh trong khi hoặc ngay sau khi đi du lịch, nhất là khi đến các vùng dịch tễ, bạn nên đi khám ngay lập tức.

Hầu hết các bệnh do Arbovirus gây ra đều có các triệu chứng tương tự nhau. Diễn tiến bệnh thường xuất hiện vài ngày đến hai tuần sau khi bị muỗi hoặc bọ ve nhiễm bệnh cắn.

Hầu hết các bệnh do Arbovirus sẽ bắt đầu bằng tình trạng sốt, tiêu chảy, nôn mửa và đau nhức cơ thể. Bạn cũng có thể nhận thấy phát ban trên da. Bệnh sốt xuất huyết và sốt vàng da cũng có thể gây chảy máu da niêm.

Bạn cũng có thể xuất hiện các triệu chứng như đau đầu, cứng cổ, buồn ngủ quá mức, co giật hoặc lơ mơ. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào trong số này, bác sĩ có thể sẽ muốn kiểm tra bạn xem có bị viêm màng não và viêm não hay không.

Nguy cơ mắc các bệnh do Arbovirus gây ra sẽ phụ thuộc vào lối sống và cơ địa của bạn. Nếu bạn sống ở một khu vực đô thị và hầu hết thời gian ở trong nhà, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ thấp hơn so với việc bạn dành nhiều thời gian ở ngoài trời và đi du lịch nhiều hơn.

Ví dụ: Nếu bạn sống ở các vùng Đông Bắc và Hồ Lớn của Hoa Kỳ, nguy cơ nhiễm virus Powassan của bạn cao hơn. Nếu bạn đi du lịch đến Nam Mỹ, Châu Phi hoặc Châu Á, bạn sẽ có nhiều nguy cơ mắc bệnh sốt xuất huyết hơn.

Bên cạnh đó, các mùa cũng rất quan trọng về khả năng mắc phải Arbovirus gây bệnh. Khoảng 90% trường hợp nhiễm Arbovirus gây bệnh xảy ra từ tháng 4 đến tháng 9 ở Hoa Kỳ.

Đi khám bác sĩ nếu bạn có các triệu chứng nghi ngờ tới bệnh do Arbovirus và nghĩ rằng bạn đã tiếp xúc với côn trùng. Lúc này, bác sĩ sẽ quyết định quy trình thăm khám và làm xét nghiệm tìm bệnh tương ứng. Trong trường hợp mắc bệnh nhẹ, việc kiểm tra trong phòng thí nghiệm tốn kém có thể không đáng giá được chính xác tác nhân Arbovirus gây bệnh.

Đối với bệnh cảnh nặng, khi Arbovirus gây bệnh nhân lên trong máu của bạn trong một thời gian ngắn, các kháng thể đặc hiệu sẽ được tạo ra và tăng khả năng chẩn đoán. Như vậy, bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm máu để xác định bạn có thể bị nhiễm trùng nào. Ngoài ra, nếu bạn bị bệnh nặng hơn, phim chụp não có thể chỉ định nhằm đánh giá nhiễm trùng thần kinh trung ương.

Cho đến nay, các bệnh do Arbovirus gây ra không có thuốc điều trị đặc hiệu. Bác sĩ có thể sẽ kê đơn thuốc như Acetaminophen (Tylenol) để giúp giảm sốt và đau nhức cơ thể. Nếu có các triệu chứng nghiêm trọng, bạn có thể nhập viện để được truyền dịch tĩnh mạch và thuốc để kiểm soát cơn sốt và cơn đau.

Cách để ngăn chặn Arbovirus gây bệnh xâm nhập vào cơ thể chỉ đơn giản là tránh các vật trung gian mang chúng. Các cộng đồng có thể lên kế hoạch để phun thuốc diệt côn trùng, phát quang tại các điểm chăn nuôi và làm giảm các vũng nước đọng trong khu vực, nhất là khi đến thời điểm sinh trưởng trong năm.

Đồng thời, bản thân mỗi người cũng cần phải biết cách bảo vệ cá nhân mình tránh khỏi côn trùng, bao gồm che phủ cơ thể với quần áo dài, đi ủng, phủ lưới trên cửa sổ và cửa ra vào, tránh các khu vực bị côn trùng xâm nhập và bôi các chất đuổi côn trùng như DEET (Diethyltoluamide).

Hiện có một loại vắc xin để bảo vệ chống lại bệnh sốt vàng da và nó được khuyên dùng nếu bạn có kế hoạch đi du lịch đến các quốc gia phổ biến bệnh này, chẳng hạn như Argentina, Brazil, Angola hoặc Cộng hòa Dân chủ Congo. Ngoài ra, các loại vắc xin chống lại nhiều bệnh do Arbovirus khác vẫn đang được nghiên cứu.

Trong tương lai, loài muỗi được chỉnh sửa gen sẽ được thả ra môi trường tự nhiên và các công nghệ tương tự có thể góp phần ngăn ngừa và kiểm soát các bệnh do Arbovirus gây ra.

Tóm lại, Arbovirus gây bệnh sẽ lây truyền sang người qua trung gia các côn trùng chân đốt. Dù các bệnh do Arbovirus gây ra chưa có các điều trị đặc hiệu, hầu hết các trường hợp đều có khả năng hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, một số ít bệnh nhân cũng có thể bị bệnh nặng với tổn thương thần kinh hoặc tử vong. Vì vậy, cần nghiêm túc thực hiện các biện pháp phòng ngừa để có thể làm giảm nguy cơ nhiễm Arbovirus gây bệnh bất cứ khi nào, cả đi du lịch hay ngay tại nhà.

Nguồn tham khảo: health.ny.gov, healthline.com, webmd.com