Sàng lọc ung thư đại trực tràng là làm những gì?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Lê Thiện Quang - Bác sĩ Nội ung bướu -Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng

Ung thư đại trực tràng là một trong những loại ung thư phổ biến nhất hiện nay, gây ra hàng trăm nghìn trường hợp tử vong mỗi năm và xu hướng ngày càng gia tăng. Ung thư đại trực tràng hoàn toàn có thể được được chữa khỏi nếu được phát hiện sớm, hiện nay có nhiều phương pháp sàng lọc ung thư đại trực tràng rất hiệu quả đang được áp dụng, từ các phương pháp không xâm lấn đến các phương pháp xâm lấn. Chúng ta hãy xem sàng lọc ung thư đại trực tràng là làm những gì?

Ung thư đại trực tràng là ung thư khởi phát ở đại tràng hoặc trực tràng, có thể gọi là ung thư đại tràng hay ung thư trực tràng tùy thuộc vào vị trí khối u.

Ung thư đại trực tràng là một trong những ung thư phổ biến nhất trên thế giới. Hiện nay trên thế giới có khoảng 1,8 triệu trường hợp mắc mới và hơn 800 nghìn trường hợp tử vong mỗi năm. Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 8.000 người mắc mới ung thư đại trực tràng được phát hiện.

Giống như hầu hết các loại ung thư khác, ung thư đại trực tràng thường không biểu hiện các triệu chứng đặc hiệu ở giai đoạn sớm, các triệu chứng rất không đặc hiệu và dễ nhầm với các bệnh lý đường tiêu hóa thông thường khác.

Các biểu hiện sớm của ung thư đại trực tràng như:

-Rối loạn tiêu hóa:

• Không điển hình lẫn với các triệu chứng bệnh khác: ợ hơi, chậm tiêu, chướng bụng, đau bụng nhẹ, rối loạn đi ngoài: hay mót ỉa, táo bón, khó rặn...
• Các triệu chứng kéo dài, kém đáp ứng với điều trị.

-Các rối loạn bài tiết phân:

• Táo bón hay đi phân lỏng bất thường, kéo dài
• Phân không thành khuôn
• Có máu trong phân

-Biểu hiện toàn thân: Mệt mỏi, gầy sút cân không giải thích được

-Giai đoạn muộn: Sờ thấy khối u, hạch ở nhiều nơi, hay biểu hiện của di căn.

Đa số các trường hợp ung thư đại trực tràng đều bắt nguồn từ các polyp đại trực tràng, thời gian trung bình để polyp tiến triển thành ung thư là khoảng 5 đến 15 năm.

Ung thư đại trực tràng nếu được phát hiện sớm tỉ lệ chữa khỏi lên đến 90%, phát hiện ở giai đoạn càng sớm cơ hội chữa khỏi bệnh càng cao.

Chính vì các triệu chứng lâm sàng không rõ ràng và không điển hình nên việc sàng lọc để phát hiện sớm ung thư đại trực tràng hết sức quan trọng để bảo vệ sức khỏe.

Khi bạn có các biểu hiện nghi ngờ, hay có một hoặc nhiều các yếu tố nguy cơ kể trên, thì nên tiến hành sàng lọc.

Các công việc khi sàng lọc:

3.1. Khám và khai thác tiền sử, bệnh sử

Bác sĩ sẽ khai thác tiền sử, bệnh sử của bạn, nếu bạn có càng nhiều yếu tố nguy cơ của bệnh, hay có các biểu hiện gợi ý của bệnh như đã nêu ở trên thì nguy cơ càng cao.

Thăm khám lâm sàng: Đánh giá tình trạng sức khỏe chung, khám phát hiện các dấu hiệu nghi ngờ như: khối ở bụng, khối ở hậu môn trực tràng, hạch ở các vị trí cơ thể...

3.2. Xét nghiệm máu ẩn trong phân ( FOBT)

Cơ sở của xét nghiệm: Bình thường trong phân không có máu, khi trong phân có máu thì đó là những gợi ý chỉ dấu bất thường, có thể là ung thư, khối polyp hay loét viêm nhiễm ở đường ruột. Khi có ung thư ở đại trực tràng, do đặc điểm ung thư là tăng sinh mạch rất nhiều, các mạch máu dễ bị tổn thương khi có phân đi qua, do đó có thể có máu lẫn trong phân. Máu trong phân nhiều có thể phát hiện qua mắt thường.Tuy nhiên, trường hợp máu trong phân nhỏ rất khó để phát hiện. Chình vì vậy, việc nếu có máu trong phân thì việc xét nghiệm sẽ có độ nhạy cao, có giá trị gợi ý để làm các thăm dò khác sâu hơn.

Xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân giúp sàng lọc và phát hiện sớm ung thư đại trực tràng

Ý nghĩa kết quả xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân:

• Âm tính: Không có máu trong phân, nguy cơ bị ung thư đại trực tràng rất thấp, không cần phải làm các thăm dò khác, nên xét nghiệm lại sau mỗi 2 năm.
• Dương tính: Có máu trong phân, có vấn đề ở ruột, đặc biệt là ở đại trực tràng như ( ung thư, polyp, viêm loét ruột, trĩ...), nguy cơ có thể bị ung thư đại trực tràng cũng cao hơn, do đó cần làm các thăm khác như nội soi đại trực tràng để chẩn đoán.

Xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân miễn dịch hóa học ( iFOBT )

• Nguyên lý: xác định protein hemoglobin người có trong tế bào hồng cầu.
• Ưu điểm: Độ nhạy, độ đặc hiệu cao, ít có phản ứng với máu chảy từ đường tiêu hóa cao như dạ dày, tá tràng (giúp phân biệt tốt máu chảy từ đại trực tràng và các vị trí ở đường tiêu hóa cao), không phải kiêng thức ăn, vitamin khi làm test, chỉ cần lấy 1 mẫu.
• Nhược điểm: Chi phí cao hơn

3.3. Xét nghiệm DNA trong phân

• Tìm kiếm một số đoạn bất thường của DNA của ung thư hay tế bào polyp ở trong phân
• Ung thư đại trực tràng hay tế bào polyp thường có DNA đột biến ở một số gen, các tế bào đột biến này thường có trong phân ở người bị ung thư. Nếu kết quả là dương tính khi tìm thấy DNA đột biến thì nên tiến hành nội soi đại trực tràng để chẩn đoán.
• Xét nghiệm này nên làm mỗi 3 năm 1 lần.

3.4. Nội soi đại trực tràng

Nội soi đại trực tràng định kỳ ở những người từ 50 tuổi là biện pháp hiệu quả giúp phòng ngừa phát hiện sớm ung thư.

• Mục đích: Quan sát toàn bộ khung đại tràng và trực tràng thông qua ống nội soi có camera, tiến hành sinh thiết lấy bệnh phẩm nếu có nghi ngờ, hoặc tiến hành điều trị loại bỏ polyp khi có chỉ định
• Chuẩn bị trước khi nội soi: Trước khi nội soi đại trực tràng thì yêu cầu đại trực tràng phải sạch, không có phân để thuận lợi trong việc quan sát. Trước khi nội soi một ngày bạn được yêu cầu ăn nhẹ, được làm sạch đại tràng bằng các biện pháp khác nhau như dùng thuốc, thụt qua đường hậu môn, thụt nước.
• Tiến hành trong nội soi: Bệnh nhân có thể lựa chọn nội soi gây mê hoặc nội soi không gây mê. Dùng ống nội soi ống mềm kích thước khoảng bằng đầu ngón tay, có gắn camera, đi từ đường hậu môn đưa lên trực tràng, toàn bộ đại tràng của bệnh nhân, quan sát được toàn bộ mặt trong của đại tràng, trực tràng và hậu môn để chẩn đoán và thực hiện các thủ thuật nếu cần thiết, quá trình có thể mất từ 10 đến hơn 30 phút.
• Ưu điểm: Cho phép quan sát toàn bộ mặt trong của hậu môn, trực tràng, đại tràng, giúp chẩn đoán tốt. Có thể thực hiện sinh thiết lấy bệnh phẩm hoặc điều trị đốt, cắt bỏ polyp khi có chỉ định, một phương pháp vừa giúp chẩn đoán vừa điều trị. Thời gian tiến hành khá nhanh, ít gây biến chứng, có thể thực hiện nhiều lần
• Nhược điểm: Bệnh nhân có thể cảm nhận một vài khó chịu như chướng hơi, đầy bụng. Có thể gây tổn thương đường tiêu hóa của bệnh nhân, đòi hỏi trang thiết bị y tế hiện đại và đội ngũ bác sĩ kỹ thuật viên chuyên nghiệp.

3.5. Chụp cắt lớp vi tính đại trực tràng

• Mục đích: Chụp cắt lớp vi tính đại trực tràng và tiểu khung cho phép quan sát các tổ chức bất thường, khối u, ung thư ở đại trực tràng, đánh giá tình trạng xâm lấn khối ung so với xung quanh, đánh giá tình trạng hạch ổ bụng nếu nghi ngờ di căn.
• Chuẩn bị: Cần chắc chắn bệnh nhân không có tiền sử dị ứng với thuốc cản quang, không có các chống chỉ định tia xạ (có thai..). Đảm bảo đại tràng và trực tràng trống để cho hình ảnh đẹp, tránh nhiễu.
• Tiến hành: Chụp cắt lớp vi tính đại trực tràng được tiến hành trong phòng chụp chuyên dụng.Trong quá trình chụp bệnh nhân có thể được bơm hơi vào trong đại tràng, trực tràng để cho hình ảnh rõ nét hơn. Bệnh nhân có thể được yêu cầu nằm ngửa, nghiêng, hay nằm úp trong quá trình chụp, quá trình chụp mất khoảng 10 phút.
• Ưu điểm: Không xâm lấn, không cần gây mê, áp dụng cho những người không thể nội soi, sợ nội soi.
• Nhược điểm: Không thể đánh giá chi tiết trong lòng đại trực tràng như nội soi, không sinh thiết hay thực hiện các thủ thuật điều trị, có nguy cơ nhiễm xạ, dị ứng thuốc cản quang,

Bệnh ung thư đại trực tràng hoàn toàn có thể điều trị khỏi nếu được phát hiện sớm, do đó việc sàng lọc phát hiện sớm ung thư đại trực tràng hết sức quan trọng. Khi có yếu tố nguy cơ hoặc các biểu hiện nghi ngờ bạn nên đến các bệnh viện, trung tâm y tế chuyên sâu để khám sàng lọc giúp phát hiện sớm ung thư đại trực tràng.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là chuỗi bệnh viện lớn, là bệnh viện đa khoa đầu tiên tại Việt Nam đạt tiêu chuẩn y tế toàn cầu. Hiện Vinmec là cơ sở y tế đi đầu trong lĩnh vực tầm soát và phát hiện ung thư đại trực tràng.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện đảm bảo trang thiết bị hiện đại, đội ngũ bác sĩ, nhân viên giỏi, giàu kinh nghiệm với các giáo sư, bác sĩ hàng đầu trong và ngoài nước, hệ thống phòng bệnh, xét nghiệm tiên tiến cho phép thực hiện các kỹ thuật sàng lọc ung thư đại trực tràng tiên tiến nhất.