Cách nhuộm soi tìm lậu cầu

Bài viết được viết bởi ThS.BS Trần Thị Vượng - Bác sĩ Vi sinh - Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Bệnh lậu là bệnh lây truyền qua đường tình dục phổ biến nhất hiện nay. Tuy nhiên triệu chứng của bệnh lậu thường dễ nhầm với các bệnh lý khác do vậy xét nghiệm nhuộm soi tìm lậu cầu rất có giá trị trong việc chẩn đoán. Vậy cách nhuộm soi tìm lậu cầu như thế nào?

Bệnh lậu gây ra bởi vi khuẩn lậu có tên khoa học là Neisseria gonorrhoeae. Vi khuẩn này có thể xuất hiện ở âm đạo, cổ tử cung, mắt, miệng, hậu môn và đường niệu đạo của nam giới. Bệnh lâu có thể xảy ra ở mọi đối tượng phổ biến nhất là nam nữ trong độ tuổi sinh sản. Bệnh lậu ở nữ giới có thể gây những biến chứng nguy hiểm như: viêm ống dẫn trứng, chửa ngoài dạ con, sảy thai hoặc truyền từ mẹ sang con.

Bệnh lây qua đường sinh dục là chủ yếu, ngoài ra có lậu mắt ở trẻ sơ sinh lây từ mẹ sang con.

Biểu hiện của bệnh lậu thường không rõ ràng nên rất khó nhận biết và dễ nhầm với các bệnh lý đường tiết niệu khác. Sau khi nhiễm vi khuẩn lậu, khoảng 10-20 ngày sau mới xuất hiện các biểu hiện đầu tiên. Biểu hiện cụ thể của bệnh như sau:

• Biểu hiện bệnh lậu ở nam giới như: tiểu đau, tiểu buốt, tiểu nhiều lần, nước tiểu lẫn máu hoặc mủ...Trường hợp nặng hơn, có thể xuất hiện những giọt mủ như màu nhựa chuối ở lỗ niệu đạo, nhất là vào sáng sớm kèm mệt mỏi, sốt nhẹ,..
• Đối với nữ giới mắc bệnh lậu hầu như không có triệu chứng rõ ràng nên thường bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với những bệnh phụ khoa thông thường. Khi bệnh chuyển nặng mới xuất hiện các triệu chứng như: tiểu đau buốt, có mủ màu xanh, vàng chảy ra từ niệu đạo, cổ tử cung, vùng kín có mùi hôi tanh bất thường...

• Nhuộm soi dịch sinh dục là kỹ thuật nhuộm các bệnh phẩm dịch đường sinh dục, niệu đạo sau đó quan sát dưới kính hiển vi phóng đại để đánh giá hình thái, màu sắc, sự xuất hiện 1 số vi khuẩn, tế bào. Trong bệnh lậu, xét nghiệm vi khuẩn lậu này nhằm đánh giá hình thể, kích thước, tính chất bắt màu, cách sắp xếp đặc trưng của vi khuẩn N. gonorrhoeae và các hình ảnh tế bào khác.
• Nhuộm soi từ dịch sinh dục là một kỹ thuật đơn giản và phổ biến trong việc chẩn đoán các bệnh lý viêm nhiễm đường sinh dục trong đó có bệnh lậu. Quy trình dễ làm, thời gian xét nghiệm nhanh chóng và kết quả tin cậy là những gì mà phương pháp này mang lại, giúp gợi ý cho bác sĩ đưa hướng điều trị phù hợp cho bệnh nhân.
• Xét nghiệm này không chỉ tìm lậu cầu mà còn dùng để chẩn đoán các bệnh lý khác như viêm âm đạo, viêm niệu đạo do vi khuẩn, nấm, trùng roi đường sinh dục,...

Nghi ngờ bệnh lậu hoặc các viêm nhiễm sinh dục khác cụ thể:

• Chỉ định khi có biểu hiện nghi ngờ bệnh lậu như: Tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu đau, nóng rát khi đi tiểu ở cả nam và nữ. Ngoài ra nam giới có biểu hiện tăng tiết dịch niệu đạo, có mủ, đôi khi lẫn máu, xuất hiện nhiều vào sáng sớm. Nữ giới tiểu đau buốt, có mủ màu xanh, vàng chảy ra từ niệu đạo, cổ tử cung, vùng kín có mùi hôi tanh bất thường

Ngoài ra còn chỉ định trong các trường hợp khác như:

• Nữ giới ra nhiều khí hư bất thường, mùi khó chịu, vón cục như cặn sữa, màu vàng, xanh hoặc nâu, đôi khi lẫn máu.
• Chu kỳ kinh nguyệt không đều
• Đau rát khi quan hệ tình dục, có thể chảy máu kèm theo.

Chuẩn bị: Bàn phụ khoa, tủ an toàn sinh học cấp 2, kính hiển vi quang học, đèn phụ khoa, bệnh phẩm: mủ hoặc dịch tiết đường sinh dục, hậu môn, họng...thuốc tím, lugol, cồn aceton, dung dịch Fuchsin

Các bước tiến hành:

Bước 1: Lấy bệnh phẩm.

Bệnh phẩm có thể là dịch niệu đạo, dịch âm đạo, dịch họng, dịch gỉ mắt nghi nhiễm lậu cầu. Bệnh phẩm được lấy bằng cách dùng tăm bông vô trùng quệt tại vùng tổn thương nghi lậu: mắt, họng, vùng sinh dục...

Cách lấy bệnh phẩm đường sinh dục như sau:

• Dịch âm đạo. Rửa sạch bộ phận sinh dục ngoài bằng nước, thấm khô. Bác sĩ phụ khoa sẽ tiến hành dùng mỏ vịt đưa vào bên trong âm đạo và dùng tăm bông quệt lấy một lượng khí hư đem đi phân tích.
• Dịch niệu đạo. Vệ sinh bộ phận sinh dục ngoài bằng nước và thấm khô. Hướng dẫn bệnh nhân vuốt nhẹ dương vật dọc theo đường niệu đạo để ra cho được một giọt mủ và thấm giọt mủ lên một que tăm bông vô khuẩn hoặc phết trên một lam kính.

Bước 2: Làm tiêu bản

- Dàn phiến đồ: Dùng tăm bông chứa bếnh phẩm phết thành hình tròn xoáy trôn ốc từ trong ra ngoài, đường kính vòng tròn khoảng 1cm.

- Để khô tự nhiên:

- Cố định tiêu bản: bằng nhiệt độ, thực hiện bằng cách cắt ngang qua ngọn lửa đèn cồn 3 lần.

Bước 3: Tiến hành nhuộm tiêu bản

Làm 1 tiêu bản nhuộm xanhmetylen.

Nhỏ thuốc nhuộm xanhmetylen phủ kín phiến đồ đã dàn lên tiêu bản, để 60 giây. Sau đó rửa nhẹ dưới vòi nước, chờ khô và soi.

Nhuộm xanhmetylen giúp đánh giá tổng quan tiêu bản và số lượng bạch cầu.

Nhuộm gram

• Nhuộm tím Gentian trong vòng 60 giây
• Rửa nhẹ tiêu bản dưới vòi nước chảy
• Nhỏ dung dịch Lugol, khoảng 30 giây. Sau đó, rửa nhẹ tiêu bản dưới vòi nước chảy
• Tiến hành tẩy màu bằng cồn Aceton 25% cho đến khi vừa hết màu tím, thường 10-15 giây . Sau đó rửa nhẹ tiêu bản dưới vòi nước chảy
• Nhuộm tương phản bằng Fuchsin trong vòng 60 giây. Sau đó rửa nhẹ tiêu bản dưới vòi nước chảy.
• Cuối cùng để tiêu bản khô và soi.

Bước 4: Quan sát trên kính hiển vi

Chẩn đoán lậu cầu khuẩn khi có sự xuất hiện vi khuẩn hình hạt cà phê, đứng thành đôi, nằm trong tế bào bạch cầu, đôi lúc nằm ngoài bạch cầu. Tóm lại hình ảnh lậu điển hình là tìm thấy song cầu khuẩn Gram âm, hình hạt cà phê nằm trong tế bào (hay ngoài tế bào) dạng gonocoque. Ngoài ra có thể phát hiện thêm sự hiện diện của tế bào bạch cầu và các vi khuẩn khác.

Nếu nhận thấy các vấn đề bất thường khách hàng nên đến thăm khám và tư vấn với các bác sĩ chuyên khoa.