Các nguyên nhân gây tắc tia sữa liên tục

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa II Phạm Thị Tuyết Mai - Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Tắc tia sữa liên tục sau sinh có thể gặp khi tình trạng sữa của bà mẹ bị giữ lại bên trong ống dẫn sữa ở bầu ngực. Hiện tượng này khá phổ biến đối với các trường hợp sau sinh nhưng cũng có thể khiến cho việc trẻ bú cũng như hút sữa gặp tình trạng khó khăn, thậm chí gây đau cho cả trẻ và người mẹ. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu hơn về các nguyên nhân gây ra tình trạng tắc tia sữa và cách khắc phục.

Trong suốt thai kỳ, tuyến sữa của người mẹ đã được khởi động để thực hiện chức năng tiết sữa sau sinh nhằm đảm bảo cung cấp dưỡng chất cho trẻ. Sữa sẽ được sản xuất từ các nang sữa và theo ống dẫn sữa đổ về các xoang chứa sữa ở phía sau quầng vú. Khi trẻ bú hoặc tác động kích thích vào bầu vú sẽ giúp cho sữa theo đường dẫn chảy ra ngoài. Tuy nhiên, nếu sữa bị tắc thì tại chỗ tắc sẽ hình thành hòn cục do sữa bị đông kết lại, nhưng sữa vẫn tiếp tục được tạo ra khiến cho đường ống dẫn sữa bị tắc và căng giãn gây nên tình trạng chèn ép ống dẫn sữa.

Tắc tia sữa liên tục sau sinh thường xảy ra với tình trạng sữa mẹ bị ứ đọng và bị giữ lại trong các ống dẫn sữa mà không thể đẩy ra ngoài được. Hiện tượng này sẽ khiến cho việc bú của trẻ gặp nhiều khó khăn, thậm chí còn gây đau đớn cho người mẹ. Tắc tia sữa liên tục sau sinh cần được phát hiện và điều trị kịp thời nhằm đảm bảo sức khỏe của mẹ để không ảnh hưởng tới việc nuôi con bằng sữa mẹ.

Mặc dù tình trạng tắc tia sữa sau sinh khá phổ biến, nhưng tắc tia sữa liên tục không phải là vấn đề bình thường, có thể gây nhiều nguy cơ biến chứng cho người mẹ. Những bà mẹ bị tắc tia sữa nếu không được điều trị sớm có thể dẫn tới tình trạng áp xe vú, hoặc viêm tuyến vú... Tình trạng kéo dài có thể gây ra u xơ tuyến vú gây nguy hiểm cho bà mẹ.

Trong trường hợp bà mẹ bị áp xe vú có thể khiến mưng mủ ở tuyến vú và gây đau tức dữ dội. Tình trạng này thường xảy ra với những bà mẹ bị tắc tia sữa có thời gian nhiều hơn một tuần và không được điều trị khỏi. Nếu bà mẹ để tình trạng tắc tia sữa liên tục và kéo dài có thế dẫn tới mất sữa. Hơn nữa, tình trạng này cũng khiến cho bà mẹ luôn cảm thấy đau đớn, stress kéo dài... ảnh hưởng đến quá trình nuôi dưỡng và chăm sóc con. Thậm chí, có nhiều bà mẹ còn cảm thấy bị trầm cảm sau sinh khi không thể điều trị dứt điểm tình trạng tắc tia sữa liên tục. Cho nên, nếu phát hiện có các dấu hiệu tắc tia sữa, bà mẹ cần tìm mọi biện pháp để khắc phục hoặc đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Thời gian xảy ra tắc tia sữa có thể từ 2 đến 3 ngày sau khi sinh, khi đó bầu vú của bà mẹ sẽ căng cứng, nặng và có cảm giác nóng rát, thậm chí bà mẹ còn thể bị sốt, nhiễm trùng nếu tình trạng này kéo dài. Ở thời điểm này sữa tiết ra với cảm giác nổi cục gây ra hiện tượng căng sữa. Nếu bà mẹ không được can thiệp sớm có thể dẫn đến tắc tia sữa.

Tắc tia sữa có thể mang lại từ nhiều nguyên nhân. Tuy nhiên, để thuận lợi trong việc chẩn đoán và điều trị, có thể chia thành hai nhóm nguyên nhân tắc tia sữa chính: sữa bị dư thừa do tồn đọng trong ống dẫn sữa và tình trạng kéo dài dẫn tới tắc tia sữa, và tắc tia sữa nội tại.

• Sữa mẹ trong trường hợp dư thừa cũng gây nên tình trạng tắc tia sữa do em bé không bú hết hoặc người mẹ không hút phần sữa thừa sau khi trẻ bú no. Với tình trạng dư thừa sữa dẫn đến sữa tồn đọng lại trong bầu sữa cũng như ống dẫn sữa gây ra nguyên nhân tắc tia sữa liên tục.
• Ít hút sữa ra ngoài hoặc không hút hết sữa thừa cũng có thể gây nên tình trạng tắc tia sữa. Hoặc lực hút của máy hút sữa quá yếu không thể hút hết sữa ra ngoài làm cho sữa dư thừa vẫn còn đọng lại trong đường dẫn sữa.
• Trẻ ngậm ti khi bú mẹ không đúng cách, có thể khiến cho trẻ bú không đủ lượng sữa theo nhu cầu cũng như dư thừa lượng sữa được sản xuất ra. Chính vì vậy, khiến cho sữa tồn đọng lại trong bầu ngực lâu dần dẫn đến nguyên nhân thường xuyên tắc tia sữa.
• Mẹ không thường xuyên cho trẻ bú khiến cho sữa bị ứ đọng trong bầu sữa. Có thể do một nguyên nhân nào đó khiến cho mẹ không cho trẻ bú thường xuyên hoặc không hút sữa ra hết.
• Sữa mẹ được hình thành từ tháng thứ 6 của chu kỳ mang thai nên sau khi trẻ được sinh ra, sữa đã được sản xuất khá nhiều trong bầu ngực. Tuy nhiên, sữa chưa thể tự chảy ra ngoài cho bé bú được. Nếu không kích thích để sữa tiết ra ngoài, sẽ gây nên tình trạng ứ đọng sữa bên trong bầu sữa khiến cho vú căng cứng và đau, hoặc bà mẹ có thể bị sốt nhẹ.
• Với việc sử dụng áo ngực quá chật hoặc mặc áo quá bó hoặc mang địu nặng có thể gây áp lực lên ngực dẫn đến tình trạng tắc tia sữa. Hơn nữa, nếu bà mẹ nằm sấp khi ngủ hoặc tập luyện các bài tập ngực cũng có thể gây nên tình trạng tương tự.
• Ngoài những những nguyên nhân gây tắc tia sữa trên, có thể phải kể đến tình trạng stress ở bà mẹ sau sinh do sự thay đổi về cơ thể cũng như các hoạt động trong cuộc sống. Nên việc sản xuất sữa còn phụ thuộc vào tâm trạng của bà mẹ. Nếu bà mẹ luôn ở trạng thái căng thẳng có thể sẽ làm chậm quá trình sản sinh hormone oxytocin giúp tiết sữa ra ngoài. Vì vậy, để hạn chế tình trạng tắc sữa hoặc thậm chí mất sữa, bà mẹ nên cố gắng thư giãn để tâm trạng luôn được thoải mái tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình sản xuất và tiết sữa giúp nuôi dưỡng trẻ tốt nhất.

Tuỳ vào từng trường hợp cụ thể sẽ có phương pháp trị liệu giúp giảm thiểu tình trạng ứ đọng sữa gây nên viêm tắc sữa. Các liệu pháp vật lý trị liệu cho thấy có thể làm tan nhanh chóng các vị trí sữa bị đông kết hoặc vón cục. Đồng thời cũng không gây sang chấn tổn thương các tuyến sựa bị viêm hay hệ thống ống dẫn sữa. Hơn nữa, phương pháp này cũng không cần sử dụng thuốc giảm đau và kháng viêm toàn thân. Đặc biệt khi thực hiện điều trị thì bà mẹ vẫn có thể cho trẻ bú bình thường.

Một số phương pháp vật lý trị liệu có thể áp dụng cho trường hợp tắc tia sữa liên tục sau sinh:

• Phương pháp trị liệu bằng nhiệt có tác dụng giảm đau cũng như giảm co thắt các tổ chức, đồng thời tăng cường quá trình chống viêm và tăng tái sinh tổ chức và nhanh liền các vết thương
• Phương pháp siêu âm có tác dụng giúp giảm đau, làm mềm các tổ chức đồng thời tăng các phản ứng sinh học và tăng quá trình chuyển hoá lên tổ chức giúp cho quá trình tái tạo tổ chức được diễn ra một cách nhanh chóng.
• Phương pháp sử dụng laser giúp làm giảm phù nề tổ chức, chống viêm giảm đau đồng thời tăng các hoạt tính nguyên bào sợi giúp cho quá trình tổng hợp collagen và tái tạo các tổ chức mô.

Một số cách khác có thể áp dụng tại nhà cho tình trạng tắc tia sữa liên tục sau sinh.

• Nếu bầu vú không quá đau có thể cho trẻ bú bên ngực đau trước, bởi vì lúc này trẻ sẽ bú bằng lực mạnh nhất để hút sữa nhờ đó giúp thông các tia sữa bị tắc.
• Sử dụng túi chườm nóng quanh bầu ngực giúp sữa chảy đều hơn
• Bà mẹ thường xuyên thay đổi tư thế cho trẻ bú chẳng hạn như ngồi, nằm, ôm... sẽ giúp cho sữa trong các ống dẫn sữa được hút ra ngoài dễ dàng hơn
• Xoa bóp vùng ngực đau thường xuyên có thể giúp thông các tuyến sữa. Bà mẹ nên thực hiện thường xuyên và có thể kết hợp với cả chườm ấm trước khi cho trẻ bú để khai thông tuyến sữa, đồng thời hỗ trợ giảm đau và sưng vú.

Một vài kinh nghiêm dân gian sử dụng trong hỗ trợ tình trạng tắc tia sữa liên tục.

• Thông tắc tia sữa liên tục bằng lá đinh lăng. Theo mẹo dân gian đinh lăng có thể được sử dụng ở các trạng thái khác nhau giúp cải thiện tình trạng tắc tuyến sữa của bà mẹ sau sinh. Sử dụng khoảng 100 gam lá đinh lăng tươi kết hợp với 50 gam lá diếp cá, mang đi rửa sạch và để ráo nước. Sau đó, cho vào cối giã nát và đắp lên ngực. Khi thực hiện việc này, bà mẹ sẽ cảm thấy dễ chịu và bớt căng tức bầu ngực. Hoặc có thể sử dụng 150 gam lá đinh lăng rửa sạch và cho vào đun với 250ml nước để chắt lấy nước uống. Bà mẹ nên uống trong khoảng 3 ngày để cải thiện tình trạng tắc tia sữa.

Hoặc có thể sử dụng lá đinh lăng nấu cháo giò heo. Kết hợp chân giò hầm với đu đủ hoặc các loại đậu cùng với lá đinh lăng tạo thành món ăn lợi sữa. Đinh lăng 150 gam tươi hoặc 30 gam khô được rửa sạch và nấu sôi với nước, sau đó bỏ lá chắt lấy nước. Chân giò cũng là sạch và cắt khúc vừa ăn. Sau đó cho vào nước đinh lăng lọc được cùng với 150 gam gạo nấu cháo cùng với chân giò. Sử dụng món cháo này trong khoảng từ 2 đến 3 ngày để hỗ trợ tắc tia sữa.

Hoặc sử dụng lá đinh lăng để hầm với sườn non hoặc thịt viên. Bạn có thể thay thế chân giò bằng sườn non hoặc thịt viên để tăng tính đa dạng cho món ăn giúp cải thiện tình trạng tắc tia sữa. Hơn nữa, món ăn này cũng giúp bồi bổ sức khỏe, thải độc cho cơ thể. Để thực hiện được món ăn này, đầu tiên cần ướp thịt xay với hành tím đập dập, cùng chút nước mắm và hạt nêm. Sau đó phi thơm hành để xào thịt và đổ nước vào đun sôi. Khi thịt chín nổi lên trên mặt thì cho lá đinh lăng vào và nêm vừa ăn.

• Bắp cải có thể được dùng như một phương pháp chườm ấm hiệu quả đối với tình trạng tắc tia sữa. Sử dụng lá bắp cải rửa sạch, rồi ngâm với nước muối pha loãng. Sau đó trụng lá bắp cải vào trong nước đun sôi và lấy lá bắp cải ra chườm lên phần bầu ngực đang bị đau để cải thiện tình trạng căng tức ngực cũng như tắc tia sữa.
• Sử dụng xôi nếp và men rượu bọc trong khăn mỏng và mềm sau đó đắp lên bầu vú bị tắc tia sữa.
• Mít - trái cây khá phổ biến và có nhiều lợi ích đối với sức khỏe. Hơn nữa lá mít còn được sử dụng để cải thiện tình trạng tắc tia sữa. Bạn có thể lấy một nắm lá mít bánh tẻ, rửa sạch và lau khô. Sau đó hơ lá mít trên lửa để cho lá mít nóng rồi đặt lên bầu vú bị tắc và day nhẹ nhàng theo chiều kim đồng hồ từ trong hướng ra phía ngoài. Thực hiện hành động này khoảng 2 đến 2 ngày liên tục.
• Sử dụng một nắm nhỏ lá bồ công anh khô khoảng 10 gam mang đi rửa sạch và đun cùng với 500ml nước để uống. Nếu sử dụng lá tươi thì cần hàm lượng khoảng 50 gam và làm tương tự. Sử dụng nước uống này trong khoảng 3 ngày và mỗi ngày hai lần để cải thiện tình trạng tắc tia sữa. Ngoài ra, có thể sử dụng lá bồ công anh xanh nhuyễn và sử dụng bã để đắp lên bầu vú bị đau.

Hoặc có thể sử dụng lá bồ công anh để nấu cháo cùng gạo tẻ. Sử dụng món ăn này ngày hai lần để có hiệu quả với tình trạng tắc tia sữa.

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị tắc tia sữa