Ảnh hưởng của liên cầu khuẩn nhóm B (GBS) đối với trẻ sơ sinh

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Ân - Bác sĩ Nhi - Sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long. Bác sĩ là người rất tâm huyết với công tác chăm sóc sức khỏe cho trẻ em và có kinh nghiệm điều trị thành công nhiều ca bệnh khó ở trẻ sơ sinh.

Liên cầu khuẩn nhóm B là nhóm vi khuẩn các thai phụ có thể mắc phải. Đây là bệnh lý nguy hiểm, có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng huyết, viêm phổi, viêm màng não hay thậm chí là gây tử vong ở trẻ sơ sinh.

Liên cầu khuẩn nhóm B ở phụ nữ mang thai (tên tiếng Anh Group B streptococcus - GBS) là một loại vi khuẩn thường trú ở đường tiêu hóa và đường tiết niệu, đường sinh dục. Loại vi khuẩn này xuất hiện ở 20 - 30% phụ nữ mang thai và thường không gây ra bất kỳ biểu hiện nào.

Nguyên nhân bị nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B: GBS không phải là bệnh lây qua đường tình dục mà là sinh vật hội sinh - sống trong cơ thể. Liên cầu khuẩn nhóm B có nguy hiểm không? Trong hầu hết trường hợp, GBS không gây hại cho phụ nữ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, GBS gây viêm nhiễm cổ tử cung hoặc viêm đường niệu ở các sản phụ. Đặc biệt, vì liên cầu khuẩn nhóm B tồn tại trong âm đạo nên nó có thể lây nhiễm cho trẻ sơ sinh trong quá trình chuyển dạ và gây ra một số bệnh nguy hiểm.

Một số dấu hiệu cảnh báo thai phụ bị nhiễm liên cầu nhóm B trong thai kỳ gồm:

• Chuyển dạ sớm (trước 37 tuần thai).
• Ối vỡ sớm trước 37 tuần mà không có dấu hiệu chuyển dạ.
• Ối vỡ sớm 18 - 24 tiếng trước khi chuyển dạ.
• Sốt cao trên 37,8°C trong quá trình chuyển dạ.
• Đã từng nhiễm GBS trong lần mang thai trước đó.
• Phát hiện GBS trong nước tiểu trong thời gian mang thai.
• Tiền sử sinh trước đây trẻ bị nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B.

Liên cầu khuẩn nhóm B thai kỳ có thể gây hại cho thai nhi như: Dẫn tới chuyển dạ sinh non, vỡ màng ối non, viêm màng ối. Với thai phụ, GBS cũng có thể gây nhiễm trùng tiểu, viêm đài bể thận, viêm xương tủy, viêm nội mạc tử cung và viêm vú sau sinh.

Ở trẻ sơ sinh, liên cầu khuẩn nhóm B được xem là tác nhân hàng đầu gây nhiễm trùng. Nhóm vi khuẩn này có thể gây ra 2 bệnh cảnh lâm sàng ở trẻ sơ sinh gồm:

• Nhiễm trùng sơ sinh sớm: Xảy ra trong 7 ngày đầu sau sinh, thường trong vòng 24 - 48 giờ sau sinh. Triệu chứng khởi phát sớm ở trẻ gồm: Ngưng thở, lơ mơ, hạ huyết áp, suy hô hấp và có tỷ lệ tử vong cao do viêm phổi, nhiễm trùng huyết và viêm màng não.
• Nhiễm trùng sơ sinh muộn: Xảy ra ở những trẻ từ 7 - 90 ngày tuổi. Vi khuẩn liên cầu nhóm B có thể lây từ mẹ sang con trong quá trình chuyển dạ hoặc tiếp xúc sau này, do sữa mẹ bị nhiễm GBS hoặc mẹ bị viêm tuyến vú do GBS. Thể bệnh thường gặp nhất khi nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B là viêm màng não ở trẻ sơ sinh. Trẻ bị viêm màng não có thể gặp phải những hậu quả nghiêm trọng và lâu dài như: Điếc, chậm phát triển trí tuệ, vận động và tâm thần,...

Để tầm soát liên cầu khuẩn nhóm B, nên thực hiện xét nghiệm GBS ở bà bầu. Xét nghiệm được thực hiện khi thai nhi được 35 - 37 tuần tuổi, thực hiện bằng cách lấy dịch âm đạo và hậu môn đưa đi xét nghiệm.

Sau khi được xác định nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B, thai phụ cần tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ để tránh gây lây nhiễm cho thai nhi. Về biện pháp phòng tránh, bác sĩ thường chỉ định truyền kháng sinh đường tĩnh mạch từ khi bắt đầu chuyển dạ hoặc từ khi vỡ ối cho tới khi bé chào đời để giảm nguy cơ vi khuẩn lây truyền từ mẹ sang con. Lý tưởng nhất là truyền kháng sinh ít nhất 4 tiếng trước khi trẻ chào đời.

Hầu hết quá trình nhiễm khuẩn liên cầu nhóm B diễn ra trong tuần đầu tiên trẻ chào đời. Nếu trẻ có các triệu chứng như kém ăn, buồn ngủ, hay càu nhàu, thở nhanh và thân nhiệt tăng thì phụ huynh cần nhanh chóng đưa trẻ đi khám để được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.