Phân biệt biếng ăn sinh lý - biếng ăn bệnh lý

Biếng ăn là chứng rối loạn dinh dưỡng thường gặp ở trẻ do nhiều nguyên nhân gây ra: thay đổi sinh lý, tâm lý không thoải mái hoặc mắc một số bệnh nhiễm khuẩn,...

1. Dấu hiệu nhận biết trẻ biếng ăn

Trẻ được coi là biếng ăn khi có trên 2 biểu hiện dưới đây:

• Không chịu ăn hết khẩu phần hoặc bữa ăn thường kéo dài hơn 30 phút.
• Ăn ít hơn 1⁄2 khẩu phần ăn theo tuổi.
• Ngậm thức ăn trong miệng lâu không chịu nuốt.
• Từ chối không ăn, chạy trốn hoặc khóc lóc khi thấy thức ăn.
• Có phản ứng buồn nôn khi nhìn thấy thức ăn.
• Không tăng cân liên tục trong 3 tháng liền.

2. Phân biệt biếng ăn sinh lý và biếng ăn bệnh lý

Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng biếng ăn ở trẻ em, phổ biến nhất là nguyên nhân sinh lý và nguyên nhân bệnh lý. Cụ thể là:

2.1. Biếng ăn sinh lý

• Do thiếu chất từ khi là bào thai: người mẹ khi mang thai bị thiếu các chất như canxi, sắt, kẽm, các loại vitamin cần thiết,... sẽ khiến thai nhi bị thiếu chất và suy dinh dưỡng.

Kết quả là trẻ sinh non tháng, lười bú mẹ trong những tháng đầu sau sinh. Những trẻ sinh đủ ngày, đủ cân cũng có thể lười bú mẹ, bỏ bú mẹ hoặc khi đang ăn sữa ngoài bình thường đột nhiên giảm lượng ăn hoặc bỏ hẳn sữa ngoài.

• Do thay đổi sinh lý: khi bước vào những giai đoạn như biết lật, biết ngồi, biết bò, biết đi, mọc răng, học nói,... trẻ thường biếng ăn. Ngay cả khi khỏe mạnh, trẻ cũng có những giai đoạn ăn ít hẳn trong vài ngày hoặc vài tuần mà vẫn vui chơi bình thường.

Đó là những giai đoạn trẻ mải khám phá khả năng của cơ thể, học và luyện tập những kỹ năng mới nên không chú tâm tới việc ăn uống. Giai đoạn này thường gặp ở trẻ 3 – 4 tháng, 9 - 12 tháng, 16 – 18 tháng,... Sau đó, trẻ sẽ quay lại ăn uống bình thường.

=>> Để biết cách cho trẻ ăn uống đúng cách cha mẹ nên tham khảo tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa nhi về 8 cột mốc quan trọng trong hành trình ăn uống của trẻ

2.2. Biếng ăn bệnh lý

• Trẻ gặp khó khăn khi nhai và nuốt: khi bị viêm amidan, mọc răng, nấm lưỡi, áp xe lợi hoặc viêm tuyến nước bọt, trẻ rất ngại nhai, nuốt, dẫn tới chán ăn.
• Rối loạn tiêu hóa: các triệu chứng của rối loạn tiêu hóa như đau bụng, tiêu chảy, nôn trớ hay táo bón,... đều khiến bé lười ăn, chậm lớn. Đó là dấu hiệu của tình trạng rối loạn co bóp, tiết dịch trong dạ dày hoặc loạn khuẩn đường ruột.

• Nhiễm trùng: so với người lớn, hệ miễn dịch của trẻ rất non nớt nên chưa có nhiều cơ chế bảo vệ trước các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus. Vì vậy, các bé dễ bị ho, sốt, mệt mỏi,... do nhiễm trùng đường hô hấp (viêm phổi) hoặc hệ tiêu hóa (viêm dạ dày, viêm ruột,...). Khi trẻ bị nhiễm khuẩn, hàm lượng các vitamin và khoáng chất bị mất đi rất lớn, đặc biệt là vitamin A, vitamin nhóm B, vitamin C, sắt, kẽm, magie,... làm trẻ lười ăn hoặc không muốn ăn. Bên cạnh đó, trẻ bị nhiễm khuẩn thường dùng kháng sinh, dễ dẫn đến loạn khuẩn đường ruột, gây chướng bụng, khó tiêu và chán ăn.
• Nhiễm ký sinh trùng: giun, sán cũng gây biếng ăn ở trẻ.

3. Cách khắc phục biếng ăn sinh lý, biếng ăn bệnh lý

3.1. Với biếng ăn sinh lý

Trong giai đoạn trẻ đang làm quen với những kỹ năng mới, phụ huynh nên bình tĩnh theo dõi xem trẻ có phải mắc chứng biếng ăn sinh lý hay không. Biểu hiện của tình trạng này là trẻ không bệnh, vẫn chơi đùa tốt nhưng ăn ít. Để giúp bé ăn được nhiều hơn, phụ huynh có thể cho trẻ ăn từng chút một với nhiều món ăn trong bữa chính.

Nếu trẻ ăn ít trong các bữa chính thì cha mẹ có thể cho bé ăn thành nhiều bữa trong ngày. Đồng thời, phụ huynh cũng nên cho trẻ ăn những thức ăn trẻ yêu thích, lạ miệng, dễ nuốt,... trong thời điểm này.

Do biếng ăn sinh lý là điều tất yếu nên các bậc phụ huynh chú ý một số sai lầm thường gặp khi cho bé ăn như ép trẻ ăn quá mức vì có thể gây sợ hãi và biến chuyển thành biếng ăn tâm lý, rất có hại sau này. Tuy nhiên, nếu sau 2 – 3 tuần mà tình trạng biếng ăn của trẻ không chuyển biến tích cực hơn, trẻ bị sụt cân hoặc đứng cân trong một tháng thì cha mẹ nên đưa bé đi khám ở chuyên khoa nhi hoặc dinh dưỡng để được tư vấn, hỗ trợ kịp thời.

3.2. Với biếng ăn bệnh lý

Khi mắc bệnh, trẻ thường mệt mỏi dẫn tới chán ăn, lười ăn. Lượng thực phẩm nạp vào cơ thể ít đi dẫn tới sự thiếu hụt về dinh dưỡng, khiến bé mệt mỏi và chán ăn hơn. Vì vậy, phụ huynh cần chú trọng tới việc đảm bảo nguồn dinh dưỡng hợp lý trong khẩu phần ăn hằng ngày của trẻ để phục hồi thể lực và tăng sức đề kháng cho bé. Một số lưu ý quan trọng các bậc cha mẹ nên thực hiện là:

• Chế biến và trình bày món ăn hấp dẫn hơn để thu hút trẻ và kích thích sự ngon miệng của trẻ.
• Thiết lập khẩu phần ăn cho bé cần cân bằng 4 nhóm chất: đạm, đường bột, chất béo, vitamin và khoáng chất.
• Trong thời gian điều trị các bệnh nhiễm khuẩn, cần bổ sung đầy đủ vitamin A, vitamin nhóm B, vitamin C và các khoáng chất như magie, kẽm cho trẻ.
• Không lạm dụng kháng sinh vì dễ gây mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, khiến bé bị chướng bụng, khó tiêu và chán ăn.
• Giảm đau khi trẻ mọc răng hoặc viêm loét vùng miệng.
• Tạo không khí bữa ăn vui vẻ, thoải mái để trẻ ăn ngon miệng hơn.

Biếng ăn ở trẻ do rất nhiều nguyên nhân gây ra, theo đó các bậc cha mẹ cần phân biệt biếng ăn sinh lý và biếng ăn bệnh lý để tìm cách giúp trẻ ăn ngon tăng cân hoặc thăm khám sớm cho trẻ. Đối với những trẻ biếng ăn bệnh lý, các bậc cha mẹ cần phải đến các cơ sở y tế để được các bác sĩ dinh dưỡng tư vấn về chế độ ăn uống, dinh dưỡng phù hợp cho từng trẻ, và điều quan trọng là trong bữa ăn phải tạo ra một không khí vui vẻ thoải mái giúp trẻ ăn ngon miệng. Không nên “đè” trẻ ra bắt ăn, không nên mắng mỏ, doạ dẫm mà phải tìm hiểu nguyên nhân biếng ăn để khắc phục.

Nếu tình trạng trẻ biếng ăn kéo dài, cha mẹ nên bổ sung cho trẻ các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Đồng thời, các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng. Cha mẹ có thể cũng có thể áp dụng việc bổ sung chất qua đường ăn uống và các thực phẩm chức năng có nguồn gốc từ tự nhiên để bé dễ hấp thụ. Điều quan trọng nhất là việc cải thiện triệu chứng cho bé phải diễn ra trong thời gian dài. Việc kết hợp nhiều loại thực phẩm chức năng cùng lúc hoặc thay đổi liên tục nhiều loại trong thời gian ngắn có thể khiến hệ tiêu hóa của bé không kịp thích nghi và hoàn toàn không tốt. Vì vậy, cha mẹ phải thực sự kiên trì đồng hành cùng con và thường xuyên truy cập website vinmec.com để cập nhật những thông tin chăm sóc cho bé hữu ích nhé.