Hướng dẫn về lần tắm đầu tiên cho bé

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I, Bác sĩ nội trú Đặng Thị Ngoan - Bác sĩ Nhi - Sơ sinh, Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long

Tắm cho con là công việc được nhiều bậc cha mẹ quý trọng. Đó là thời gian tuyệt vời để gắn kết, giúp thành viên mới nhỏ bé trong gia đình của bạn tận hưởng cảm giác nước ấm trên da của mình. Tuy nhiên, công việc tưởng chừng như đơn giản này lại vẫn khiến cho không ít bậc phụ huynh bối rối, thậm chí là lo lắng, đặc biệt là trong lần đầu tắm cho bé.

Thời điểm tắm lần đầu tiên cho trẻ sơ sinh đã thay đổi trong vài năm qua. Trong khi hầu hết các cơ sở vẫn thường tắm cho trẻ sơ sinh trong vòng một hoặc hai giờ sau khi sinh, nhiều cơ sở đang thay đổi thời điểm tắm lần đầu cho trẻ.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo nên tắm lần đầu cho trẻ sơ sinh vào khoảng 24 giờ sau khi sinh, hoặc đợi ít nhất là 6 giờ nếu không thể đợi được.

Dưới đây là một số lý do tại sao chúng ta nên trì hoãn việc tắm lần đầu cho bé:

• Nhiệt độ cơ thể và lượng đường trong máu: trẻ sơ sinh được tắm ngay có thể dễ bị nhiễm lạnh và hạ thân nhiệt. Việc tắm cho trẻ sơ sinh sớm quá cũng có thể khiến một số trẻ dễ bị hạ đường huyết.
• Liên kết giữa mẹ và bé, và cho bé bú: việc đưa trẻ đi tắm quá sớm có thể làm gián đoạn quá trình chăm sóc da kề da, ngăn cản sự gắn kết mẹ con và khiến trẻ không thể bú sữa mẹ sớm. Một nghiên cứu cho thấy mức độ thành công của việc cho con bú sữa mẹ tại bệnh viện tăng 166% sau khi thực hiện trì hoãn 12 giờ trong lần tắm đầu tiên của trẻ so với những trẻ được tắm trong vài giờ đầu tiên.
• Giữ lại lớp chất phủ bên ngoài da bé (Vernix): một chất trắng như sáp phủ lên da em bé trước khi sinh, lớp chất này hoạt động như một loại kem dưỡng ẩm tự nhiên và nó có thể có khả năng chống vi khuẩn. Theo Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), tốt nhất nên để lớp màng này trên da trẻ sơ sinh một thời gian để giúp làn da mỏng manh của trẻ không bị khô. Điều này đặc biệt quan trọng đối với sinh non vì da của chúng rất dễ bị tổn thương.

Lưu ý: Những đứa trẻ có mẹ nhiễm HIV hoặc nhiễm vi rút viêm gan nên được tắm sau lần bú đầu tiên để giảm rủi ro cho nhân viên y tế và người nhà.

Trẻ sơ sinh không cần tắm mỗi ngày. Thời điểm này, trẻ hiếm khi đổ mồ hôi hoặc bị bẩn đến không nhất thiết phải tắm toàn thân thường xuyên.

Ba lần tắm mỗi tuần có thể là đủ đối với trẻ sơ sinh. Tắm thường xuyên hơn có thể làm khô da của bé.

Chỉ cho trẻ sơ sinh tắm từng phần cho đến khi cuống rốn rụng đi, điều này thường xảy ra khi trẻ được khoảng một hoặc hai tuần tuổi. Nếu nó vẫn cuống rốn vẫn còn sau thời gian đó, có thể có các vấn đề khác đang diễn ra. Bạn cần đưa trẻ đi khám nếu dây rốn vẫn chưa khô và tự rụng khi trẻ được hai tháng tuổi.

Tắm từng phần cũng giống như tắm thông thường, chỉ khác là bạn không cho bé vào nước. Mẹo an toàn khi tắm bằng bọt biển trẻ em:

• Chuẩn bị nguồn cung cấp trước khi bạn bắt đầu tắm cho bé. Chuẩn bị sẵn một chậu nước, một chiếc khăn ẩm được tráng trong nước không có xà phòng, một chiếc khăn khô và bất cứ thứ gì khác bạn có thể cần trong tầm tay trước khi bắt đầu tắm cho bé.
• Đặt em bé trên một bề mặt phẳng thoải mái cho cả bạn và bé như bàn thay đồ, giường, sàn hoặc quầy bên cạnh bồn rửa tay. Phủ lên các bề mặt cứng bằng chăn hoặc khăn lông mịn. Nếu trẻ ở trên bề mặt cao hơn sàn nhà, hãy luôn sử dụng dây đeo an toàn hoặc giữ một tay của bé để tránh bị ngã.
• Bắt đầu rửa mặt trước: dùng khăn ẩm để rửa mặt, cẩn thận không để nước vào mắt hoặc miệng bé. Sau đó, nhúng nó vào chậu nước trước khi rửa phần còn lại của cơ thể bé và cuối cùng là vùng quấn tã.
• Giữ ấm cho bé: trong khi tắm bằng bọt biển, hãy quấn trẻ trong một chiếc khăn khô và chỉ để hở những phần cơ thể mà bạn đang rửa cho bé. Đặc biệt chú ý đến các nếp nhăn dưới cánh tay, sau tai, quanh cổ, và đặc biệt là ở vùng sinh dục đối với bé gái.

Khi vùng rốn đã lành, bạn có thể thử đặt cả cơ thể bé xuống nước. Lần tắm đầu tiên của trẻ nên được thực hiện một cách nhẹ nhàng và nhanh chóng nhất có thể. Nếu trẻ phản ứng lại, bạn hãy tiếp tục tắm từng vùng cho trẻ trong một hoặc hai tuần, sau đó thử tắm lại. Trẻ sơ sinh thường biểu hiện rõ ràng khi chúng sẵn sàng.

Một số điều lưu ý để giữ an toàn khi tắm cho trẻ sơ sinh:

• Sử dụng bồn tắm dành cho trẻ sơ sinh: Ủy ban An toàn Sản phẩm Tiêu dùng Hoa Kỳ khuyến nghị một bồn tắm trẻ em bằng nhựa cứng có bề mặt dốc và dây an toàn để giữ cho em bé của bạn không bị trượt. Một số cha mẹ lại cảm thấy dễ dàng nhất khi tắm cho trẻ sơ sinh trong chậu tắm, bồn rửa hoặc chậu nhựa có lót khăn sạch.

Tránh sử dụng ghế tắm. Những chiếc ghế này cung cấp sự hỗ trợ để trẻ có thể ngồi thẳng trong bồn tắm của người lớn. Tuy nhiên, trẻ có thể dễ dàng trượt qua. Một đứa trẻ có thể rơi xuống bồn tắm và nếu cha mẹ không phát hiện, trẻ có thể tử vong do đuối nước.

• Chuẩn bị mọi thứ trước khi tắm cho trẻ: chuẩn bị sẵn khăn tắm và các vật dụng tắm khác trong tầm với để bạn có thể luôn ở bên cạnh trẻ. Nếu bạn quên thứ gì đó hoặc cần nghe điện thoại hoặc mở cửa trong khi tắm, bạn phải đưa bé đi cùng.

Không bao giờ để trẻ một mình trong bồn tắm, dù chỉ trong chốc lát. Hầu hết các vụ chết đuối ở trẻ em trong nhà xảy ra trong bồn tắm, và hơn một nửa số ca tử vong trong bồn tắm liên quan đến trẻ em dưới 1 tuổi.

• Kiểm tra nhiệt độ nước: Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến cáo rằng nhiệt độ nóng nhất ở vòi không được quá 120 độ F (khoảng 49 độ C) để tránh bị bỏng. Bạn có thể điều chỉnh cài đặt bình nước nóng để không vượt quá nhiệt độ này. Nước máy quá nóng có thể nhanh chóng gây bỏng nghiêm trọng đến mức phải nhập viện điều trị hoặc thậm chí phải phẫu thuật. Trong thực tế, bỏng nước là nguyên nhân hàng đầu gây bỏng đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
• Giữ ấm cho bé khi tắm: sau khi bạn cởi quần áo cho bé, hãy đặt bé xuống nước ngay lập tức để bé không bị lạnh. Dùng một tay của bạn để đỡ đầu bé và tay kia để đưa chân bé xuống nước trước. Nói chuyện với trẻ một cách nhẹ nhàng và đưa phần còn lại của cơ thể bé xuống cho đến khi bé ở trong bồn. Hầu hết cơ thể và khuôn mặt của bé phải cao hơn mực nước để đảm bảo an toàn, vì vậy bạn cần thường xuyên đổ nước ấm lên cơ thể để giữ ấm cho bé.
• Sử dụng xà phòng một cách phù hợp: xà phòng có thể làm khô da của bé. Nếu cần bạn có thể dùng sữa rửa mặt cho những vùng bị bẩn nhiều, chỉ sử dụng xà phòng nhẹ, có độ pH trung tính, không có chất phụ gia. Sau đó cần rửa sạch xà phòng trên da ngay lập tức. Gội đầu cho trẻ 2-3 lần một tuần bằng dầu gội hoặc sữa tắm dành cho trẻ em.

Bạn có thể thấy một số mảng vảy trên da đầu của trẻ được gọi là cứt trâu. Tình trạng này là vô hại và xuất hiện ở nhiều trẻ sơ sinh. Bạn có thể làm bong vảy bằng bàn chải lông mềm khi gội đầu xong cho trẻ, nhưng bạn cũng có thể để yên nếu nó không làm bạn lo lắng. Nó không có khả năng làm phiền em bé.

• Làm sạch cho trẻ một cách nhẹ nhàng: dùng khăn mềm để rửa mặt và tóc cho bé, lưu ý không chà mạnh. Mát xa nhẹ nhàng toàn bộ da đầu của trẻ, bao gồm cả vùng trên thóp.

Khi bạn làm sạch đầu trẻ bằng dầu gội đầu, hãy đặt tay lên trên trán trẻ để dầu gội chảy ra hai bên chứ không rơi vào mắt trẻ. Nếu một số chất bẩn rơi vào mắt bé, hãy dùng khăn ướt để lau bằng nước ấm. Sau đó rửa phần còn lại của cơ thể trẻ theo hướng từ trên xuống.

• Hãy giữ cho trẻ vui vẻ trong khi tắm: nếu bé thích tắm, hãy cho bé thêm chút thời gian để té nước và chơi đùa trong nước. Bé càng vui vẻ trong khi tắm bao nhiêu thì trẻ càng ít sợ nước bấy nhiêu. Tắm là một trải nghiệm rất thư giãn và nhẹ nhàng.

Trẻ sơ sinh không thực sự cần tới đồ chơi trong khi tắm, vì trẻ chỉ cần được ở dưới nước là đã đủ thú vị. Tuy nhiên, khi trẻ đã đủ lớn để vào bồn tắm lớn hơn, đồ chơi sẽ giúp trẻ thích thú khi tắm. Hộp đựng, đồ chơi nổi, thậm chí là sách không thấm nước sẽ thu hút sự chú ý của trẻ, trong khi bạn vệ sinh sạch sẽ cho trẻ.

• Cho trẻ ra ngoài và lau khô: khi tắm xong, hãy nhanh chóng quấn khăn quanh đầu và cơ thể bé để giữ ấm khi bé còn ướt. Nhẹ nhàng lau khô người cho bé và thoa một lượng nhỏ kem dưỡng ẩm không mùi, không gây dị ứng ngay sau khi tắm để giúp ngăn ngừa khô da hoặc chàm .

Biết những điều cơ bản này có thể giúp việc tắm cho trẻ sơ sinh trở nên dễ dàng. Chỉ cần đảm bảo rằng bé luôn thoải mái và an toàn trong thời gian tắm và đừng quên tận hưởng tất cả những khoảnh khắc đặc biệt này!

Nguồn tham khảo: babycenter.com, mayoclinic.org, healthychildren.org