Chứng loạn sản phế quản phổi: Chẩn đoán và điều trị

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng - Bác sĩ chuyên khoa I, Bác sĩ nội trú Đặng Thị Ngoan - Bác sĩ Nhi - Sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Loạn sản phế quản phổi là một bệnh phổi mạn tính, đa số gặp ở những trường hợp trẻ sinh thiếu tháng cần được sử dụng máy thở và oxy liệu pháp để can thiệp những rối loạn hô hấp cấp. Loạn sản phế quản phổi chủ yếu được coi là một biến chứng của việc sinh thiếu tháng. Vậy loạn sản phế quản phổi được chẩn đoán và điều trị như thế nào?

Loạn sản phế quản phổi là một bệnh phổi mạn tính, đa số gặp ở những trường hợp trẻ sinh thiếu tháng cần được sử dụng máy thở và oxy liệu pháp để can thiệp những rối loạn hô hấp cấp, nhưng cũng có thể xảy ra trên những trẻ sơ sinh mắc những vấn đề hô hấp ít nghiêm trọng hơn.

Những trẻ sinh thiếu tháng, đặc biệt là những trẻ sinh trước 28 tuần tuổi thai có rất ít phế nang trong phổi tại thời điểm được sinh ra, và ngay cả những phế nang đã được hình thành cũng không hoàn chỉnh, không hoạt động chức năng được như bình thường. Vì lý do đó, những đứa trẻ này cần được hỗ trợ hô hấp bằng thở oxy hoặc bằng phương pháp thở máy. Mặc dù các can thiệp y khoa có thể giúp cho trẻ sống sót, nhưng cũng chính những can thiệp này lại có thể gây ra những tổn thương tại phổi, khiến loạn sản phế quản phổi xuất hiện.

Vì số lượng phế nang hoạt động ở trẻ mắc bệnh rất thấp, nên những trẻ này buộc phải thở nhanh và mạnh hơn nhiều so với những trẻ bình thường khỏe mạnh. Từ đó những trẻ mắc bệnh sẽ chậm phát triển, bởi chúng không có đủ năng lượng hay thời gian cần thiết để ăn, khiến việc ăn không được đầy đủ như bình thường. Đa số năng lượng trẻ sử dụng vào việc thở, cơ thể còn rất ít năng lượng để sinh trưởng và phát triển, dẫn tới trẻ chậm phát triển, không thể phát triển, kéo theo hàng loạt vấn đề ở các cơ quan khác của cơ thể.

Những trẻ mắc loạn sản phế quản phổi thường trước đó đã phải hỗ trợ thở oxy hoặc can thiệp thở máy, do đó thông thường thời điểm chẩn đoán loạn sản phế quản phổi trẻ đã đang nằm viện. Nếu không phải như vậy, cha mẹ nên đưa trẻ đi thăm khám nếu xuất hiện các biểu hiện sau:

• Trẻ thở nhanh hơn nhiều so với bình thường (thường là nhanh hơn từ 10 tới 20 nhịp so với tần số thở bình thường theo lứa tuổi).
• Trẻ thở gắng sức (rút lõm lồng ngực, co rút lồng ngực, co kéo các cơ hô hấp phụ).
• Xuất hiện tím môi, tím quanh miệng.

Các triệu chứng lâm sàng của loạn sản phế quản phổi thay đổi rất khác nhau, tùy thuộc mức độ nặng của từng trường hợp. Dấu hiệu và triệu chứng thường gặp nhất của loạn sản phế quản phổi là:

• Thở nhanh
• Thở gắng sức (rút lõm lồng ngực, co rút lồng ngực, co kéo cơ hô hấp phụ)
• Khò khè
• Tím tái quanh môi, tím tái ở các móng (do tình trạng thiếu oxy)
• Chậm tăng trưởng
• Nhiễm khuẩn phổi tái diễn, thậm chí cần phải nhập viện.

Chẩn đoán loạn sản phế quản phổi được dựa trên tình trạng lâm sàng của từng trẻ, mức độ sinh thiếu tháng của trẻ, nhu cầu về oxy sau một thời gian nhất định. Không có xét nghiệm chuyên biệt để chẩn đoán xác định loạn sản phế quản phổi, và sinh thiết là không cần thiết.

Trong các yêu cầu để chẩn đoán loạn sản phế quản phổi, trẻ cần phải hỗ trợ oxy > 21% trong ít nhất 28 ngày hoặc vẫn cần phải được hỗ trợ oxy khi đã đạt số ngày tuổi tương đương với thai 36 tuần tuổi. Tuy nhiên hiện nay vẫn còn cần sự thống nhất trong các tiêu chuẩn chẩn đoán đối với loạn sản phế quản phổi.

Phim chụp Xquang ngực cho thấy hình ảnh mờ lan tỏa do tích tụ dịch tiết, trông giống như hình ảnh đa nang hoặc bọt biển, xen với các khu vực khí thũng, xơ phổi và xẹp phổi.

Hiện không có điều trị đặc hiệu cho loạn sản phế quản phổi, nhưng với những phương pháp điều trị hiện có có thể giúp phòng tránh, trì hoãn hoặc giảm nhẹ các triệu chứng.

Các loại thuốc có thể sử dụng đối với loạn sản phế quản phổi là:

• Thuốc lợi tiểu: thuốc lợi tiểu giúp giảm số lượng dịch có ở trong và xung quanh phế nang. Thuốc thường dùng đường uống, từ 1 tới 4 lần mỗi ngày.
• Thuốc giãn phế quản: các thuốc giãn phế quản làm giãn cơ xung quanh phế quản, từ đó làm cho khí đạo trở nên rộng hơn, việc hô hấp dễ dàng hơn. Thuốc giãn phế quản thường sử dụng dưới dạng xịt hoặc dạng khí dung.
• Corticosteroid: các corticosteroid làm giảm và/hoặc phòng ngừa quá trình viêm tại phổi, từ đó giúp làm giảm phù nề, tránh hẹp đường thông khí, đồng thời làm giảm tiết dịch. Giống như thuốc giãn phế quản, các corticosteroid cũng thường dùng dưới dạng khí dung hoặc dạng xịt.
• Thuốc kháng virus: những trẻ mắc loạn sản phế quản phổi có nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp cao hơn, đặc biệt là nhiễm virus hợp bào hô hấp (respiratory syncytial virus - RSV). Những trẻ mắc loạn sản phế quản phổi mức độ trung bình và nặng có thể được chỉ định sử dụng thuốc kháng virus nhằm mục đích phòng ngừa.
• Thuốc giãn mạch: một số trẻ mắc loạn sản phế quản phổi có thể cần tới thuốc giãn mạch nhằm làm giãn các cơ của mạch máu trong phổi, với mục đích làm giảm áp lực trong lòng mạch, tạo điều kiện cho tuần hoàn máu và giảm gánh nặng cho tim.

Khi đứa trẻ dần lớn lên, phổi của trẻ cũng phát triển theo, khiến trẻ có thể cai thở máy, tuy nhiên nhiều trường hợp vẫn cần hỗ trợ oxy một thời gian sau đó. Đa số trường hợp mắc loạn sản phế quản phổi sẽ dần trở nên tốt hơn, dù sẽ cần thời gian, và ở mỗi trẻ khoảng thời gian này sẽ khác nhau. Các tác động lâu dài trên những trẻ mắc loạn sản phế quản phổi thường là hen phế quản, khò khè mạn tính, và thường hay phải nhập viện trong nhiều năm sau đó.

Những đứa trẻ từng bị loạn sản phế quản phổi khi lớn lên sẽ dễ mắc các nhiễm trùng đường hô hấp hơn, chẳng hạn như cảm lạnh, cúm, và mức độ bệnh cũng thường nặng hơn, khiến trẻ dễ phải nhập viện điều trị hơn so với những trẻ khác; do đó nên tuân thủ tốt những hành động vệ sinh cá nhân và phòng tránh lây nhiễm, tránh các chất độc hại hoặc gây kích thích (như khói thuốc lá, bụi bẩn,...). Đồng thời trẻ có thể chậm phát triển và gặp các vấn đề về thể chất, chẳng hạn như yếu cơ, khó nuốt, các vấn đề về thị lực hoặc thính giác,...

Loạn sản phế quản phổi là những tổn thương phổi khó tránh khỏi ở trẻ sinh non nếu phải cần đến hô hấp hỗ trợ. Tuy vậy, nhờ vào những thành tựu y học, đặc biệt là kỹ thuật ghép tế bào gốc, căn bệnh này không còn là nỗi ám ảnh lâu dài. Hệ thống Y khoa Vinmec đã từng bước ứng dụng và thành công trong không chỉ nuôi dưỡng trẻ sinh non và còn bảo tồn được chức năng hô hấp cho trẻ.

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị loạn sản phế quản phối

Bài viết tham khảo nguồn: webmd.com