Muỗi Aedes gây sốt xuất huyết "ưa thích" nơi nào nhất?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Mang Thị Phương Mai - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang

Muỗi Aedes là loài chủ yếu truyền virus như sốt xuất huyết, chikungunya và sốt vàng da ở người. Biết được môi trường sinh sống của muỗi Aedes có thể giúp ngăn chặn sự lây truyền của các loại virus gây bệnh nguy hiểm này.

Môi trường ưa thích của muỗi là ở những khu vực có nhiều người sinh sống (đô thị). Vòng đời của muỗi được mô tả như sau:

• Muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết đẻ trứng tại các dụng cụ chứa nước, đặc biệt là nước đọng lại ở trong nhà và khu vực quanh nhà (thùng bỏ không, rác thải, lốp xe hỏng, chai lọ,...)
• Trứng sau khi nở tiếp xúc với nước. Khả năng sinh tồn của trứng muỗi khá cao, có thể sống trong điều kiện rất khô và sống trong nhiều tháng liền.
• Trong môi trường thuận lợi, chỉ sau 1 - 3 ngày trứng sẽ phát triển thành bọ gậy.
• Bọ gậy phát triển thành loăng quăng trong vòng 5 -8 ngày.
• Sau khoảng 2 - 3 ngày tiếp theo, loăng quăng sẽ phát triển thành muỗi non, rồi phát triển thành muỗi trưởng thành.

Chu trình kéo dài từ 10 - 15 ngày và có tính chất lặp lại: muỗi trưởng thành sẽ đẻ trứng, trứng phát triển thành bọ gậy, loăng quăng ruồi muỗi. Trong suốt quãng đời sinh sống, muỗi cái đẻ tới 5 lần, mỗi lần hàng chục trứng.

Muỗi trưởng thành thường sống trong những chỗ tối của ngôi nhà (tủ, gầm giường, sau rèm, trong màn, trên các lọ hoa) đó là vì ở những chỗ đó, muỗi có thể tránh gió, mưa, giúp chúng sống lâu hơn. Chúng thích đẻ trứng trong những dụng cụ chứa nước sạch và những nơi nước đọng: ở lốp xe, chậu cây cảnh, dụng cụ phế thải quanh nhà. Chúng thường đốt người vào ban ngày cao điểm là sáng sớm và chiều tối. Chỉ muỗi cái mới đốt người vì chúng cần protein để đẻ trứng. Trong bất kỳ môi trường nào đều có sự có mặt của con người.

2.1. Bị một lần sẽ không bị lại lần sau

Người bị sốt xuất huyết vẫn có khả năng bị tái phát trong những lần sau, thậm chí còn mắc nặng hơn lần trước vì virus gây bệnh sốt xuất huyết tồn tại ở 4 chủng khác như là DEN-1, DEN-2, DEN-3, và DEN-4. Người bệnh nhiễm chủng virus này thì vẫn có khả năng nhiễm chủng virus khác. Điều này có nghĩa là một người mới mắc sốt xuất huyết lần đầu, người đó vẫn có khả năng nhiễm thêm 3 lần nữa bởi các tuýp virus còn lại. Người bệnh nhiễm chủng virus nào thì có khả năng tạo miễn dịch suốt đời với chủng virus đó, nhưng không có khả năng miễn dịch với các chủng virus còn lại.

2.2. Giảm sốt chứng tỏ bệnh tình đã thuyên giảm

Sốt cao chỉ là một trong những triệu chứng thường xảy ra trong 3 ngày đầu tiên của bệnh. Ở giai đoạn này, bệnh vẫn chưa phải diễn biến nghiêm trọng nhất và không xuất hiện biến chứng.

Từ ngày thứ 4, khi triệu chứng sốt cao đã lùi mới là thời kỳ nguy hiểm nhất của bệnh. Nhiều bệnh nhân cho rằng bệnh đã bớt nguy hiểm nhưng chính giai đoạn này mới là giai đoạn có thể xảy ra các biến chứng nặng:

• Biến chứng thứ nhất: Tình trạng tăng tính thấm thành mạch và cô đặc máu. Các triệu chứng là không có, nó chỉ thể hiện qua các chỉ số xét nghiệm. Một số trường hợp thoát mạch quá nhiều có thể dẫn tới các dấu hiệu báo trước như mệt lả, đau tức vùng gan, buồn nôn, nôn. Trẻ nhỏ có thể bứt rứt, vật vã, tiểu ít, bỏ bú. Tất cả những trường hợp này cần phải đến bệnh viện để bù dịch sớm, tránh nguy hiểm đến tính mạng.
• Biến chứng thứ hai: Xuất huyết giảm tiểu cầu. Bệnh nhân có thể có các triệu chứng như chảy máu cam, chảy máu chân răng, xuất huyết dưới da. Những trường hợp này cần phải đến các cơ sở y tế để làm các xét nghiệm đánh giá mức độ giảm tiểu cầu và được cân nhắc truyền tiểu cầu nếu cần.

2.3. Tiếp xúc với người bị sốt xuất huyết sẽ bị lây bệnh

Sốt xuất huyết chỉ lây qua muỗi vằn đốt người bệnh nhiễm virus sau đó truyền bệnh cho người lành qua vết đốt và hoàn toàn không lây qua các con đường khác như hô hấp, dịch tiết hay tiếp xúc trực tiếp với người đang bị bệnh.

2.4 . Uống các loại thuốc kháng viêm như Aspirin và ibuprofen khi bị sốt xuất huyết

Hai loại thuốc hay được sử dụng để xử lý các triệu chứng đau cơ, khớp, đau đầu - cũng là triệu chứng ban đầu của sốt xuất huyết. Tuy nhiên, trong bệnh sốt xuất huyết hai loại thuốc là Aspirin và Ibuprofen chỉ khiến cho tình trạng bệnh trầm trọng hơn, có thể xuất huyết dạ dày dữ dội nguy hiểm đến tính mạng. Hai loại thuốc là Aspirin và Ibuprofen có tác dụng ngăn sự kết tập tiểu cầu, chống đông máu trong khi bệnh nhân sốt xuất huyết lại có tình trạng rối loạn đông máu làm cho cơ thể dễ chảy máu.

Do vậy, khi nghi ngờ bị sốt xuất huyết tuyệt đối không uống hai loại thuốc kể trên .

2.5. Muỗi truyền bệnh chỉ xuất hiện môi trường ô nhiễm và mất vệ sinh

Muỗi Aedes không chỉ sống ở những nơi mất vệ sinh như: ao tù, cống rãnh mà còn có thể xuất hiện trong chính ngôi nhà của bạn như: bể nước, bình hoa, nước mưa đọng tại các mảnh vỡ.

Vì vậy cần vệ sinh nhà cửa và khu vực xung quanh nhà thường xuyên để hạn chế môi trường sinh sống của muỗi. Ví dụ như thay nước, rửa dọn vật dụng trong nhà, không để nước lưu quá lâu trong các vật dụng, phun hóa chất diệt muỗi.

Hiện tại không có bất kỳ một biện pháp nào giúp loại bỏ muỗi một cách triệt để. Một số biện pháp hiện đang sử dụng phổ biến như nằm màn, dùng vợt điện, thả cá, súc rửa dụng cụ chứa nước, bôi kem chỉ hạn chế phần nào số lượng muỗi hoặc khả năng bị muỗi đốt. Ngay cả việc dùng bình xịt hay hoá chất cũng chỉ đem lại hiệu quả tức thì tại thời điểm sử dụng. Sau đó, nếu gặp thời tiết thuận lợi, muỗi lại sinh sôi nảy nở.

Tuy nhiên, việc duy trì thói quen sử dụng các biện pháp xua muỗi, diệt muỗi vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc phòng chống bệnh sốt xuất huyết và các bệnh truyền nhiễm khác.