Xông mũi có tác dụng gì?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Huy Nhật - Bác sĩ Hô hấp - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Xông mũi là một trong những phương pháp y học cổ truyền đơn giản, tiện lợi để phòng ngừa và điều trị COVID-19 hay những bệnh lý về đường hô hấp khác. Xông hơi mũi họng được sử dụng rộng rãi để làm dịu và thông mũi cũng như giảm triệu chứng của đường hô hấp. Vậy xông mũi có tác dụng gì?

Xông mũi họng là một phương pháp điều trị y học cổ truyền đơn giản, tiện lợi để phòng ngừa và điều trị những bệnh lý về đường hô hấp, đặc biệt là bệnh COVID-19. Xông hơi trị liệu là phương pháp sử dụng hơi nước nóng tác động lên bề mặt của cơ thể giúp làm giãn nở lỗ chân lông. Phương pháp xông hơi mũi họng được áp dụng từ lâu đời trên nhiều quốc gia trên thế giới.

Xông mũi họng là một trong những phương pháp điều trị truyền thống được sử dụng rộng rãi, có tác dụng làm dịu và thông thoáng đường thở, giảm những triệu chứng của đường hô hấp. Việc hít hơi nước, không khí được làm ấm và làm ẩm có tác dụng làm lỏng chất nhầy bên trong mũi họng và phổi, giúp giảm kích ứng đường hô hấp, làm sạch đường mũi và giảm viêm niêm mạc trên đường thở hoặc ức chế sự nhân lên của virus bởi vì nhiệt của hơi nước.

Thay vì dùng hơi nước đơn thuần, Y học cổ truyền sử dụng phương pháp xông hơi bằng thảo dược (gọi là xông thuốc YHCT). Xông thuốc y học cổ truyền ngoài tác dụng của hơi nước còn có thêm tác dụng của các vị thuốc. Các vị thuốc thường được dùng để xông là các thuốc có tinh dầu, có tác dụng hạ sốt và sát khuẩn đường hô hấp như lá tre, lá bưởi, chanh, sả, bạc hà....

Xông hơi trị liệu gây phản ứng được gọi là "cơn sốt nhân tạo". Sốt kích thích hệ thống miễn dịch, tăng sản xuất bạch cầu, tăng sản xuất interferon - một protein chống virus. Mayo Clinic, Wakim và đồng nghiệp (1959) đã trích dẫn những phát hiện cho thấy rằng số lượng tế bào bạch cầu trong máu tăng trung bình 58% do cơn sốt giả tạo gây ra. Sốt làm chậm sự phát triển của sinh vật xâm nhập bằng cách tạo ra một môi trường khắc nghiệt. Ví dụ: 40°C tốc độ tăng trưởng của virus bại liệt giảm 250 lần. Ở 41°C, phế cầu - một loại vi khuẩn gây viêm phổi bị chết. Ở vùng bị nhiễm sốt rét, tế bào ung thư di căn bị phá hủy ở nhiệt độ 41 - 43°C. Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng, nhiệt độ và độ ẩm cao (nhiệt độ trên 40°C và độ ẩm trên 95%) làm ức chế khả năng nhân lên của SARS – CoV – 2 trên các tế bào biểu mô đường hô hấp. Xông hơi có nhiệt độ khoảng 70°C nên ức chế sự nhân lên của virus.

Xông hơi mũi họng giúp tăng độ ẩm trong niêm mạc mũi và giảm giải phóng histamine làm giảm phản ứng dị ứng. Ngoài ra, hơi nước cũng làm ổn định niêm mạc mũi, do đó giảm sản xuất chất nhờn và tính thấm thành mạch. Hơn nữa, hơi nước hít vào ngăn ngừa tình trạng ngứa mũi, hắt hơi và tắc mũi. Xông hơi làm tăng tốc độ các quá trình hóa học trong cơ thể, tăng lưu thông dòng máu, tác dụng kích thích hệ thống tim mạch. Điều này làm tăng tuần hoàn máu. Hơi nước hít vào giúp giải phóng endorphin trong cơ thể giúp con người giảm căng thẳng và tạo điều kiện tốt cho giấc ngủ.

Xông hơi bằng thuốc y học cổ truyền ngoài tác dụng của hơi nước còn có tác dụng của dược liệu. Các dược liệu thường được chọn có tác dụng thanh nhiệt, tuyên phế chỉ khái, sát khuẩn hầu họng. Những bệnh nhân có triệu chứng nhẹ đến trung bình của bệnh COVID-19 cần được xông mũi họng bằng phương pháp y học cổ truyền. Tuy nhiên, đối với trường hợp bệnh nhân có triệu chứng nặng thường kèm theo khó thở và cần thở máy hoặc thở oxy thì không nên thực hiện xông hơi. Ngoài ra, cần phải thận trọng xông mũi đối với trẻ em, người già yếu, có bệnh mạn tính, suy nhược cơ thể,...

3.1 Nguyên liệu

Nguyên liệu cần chuẩn bị bao gồm:

• Hoắc hương
• Sả
• Chanh
• Bạc hà
• Húng quế
• Gừng
• Tỏi
• Lá bưởi
• Kinh giới
• Tía tô
• Tràm gió,...

3.2 Liều dùng, cách dùng

Có thể dùng một loại dược liệu hoặc phối hợp nhiều loại dược liệu, mỗi loại 200g - 400g. Nếu bạn dùng dạng tinh dầu thì lấy khoảng 2 – 4ml. Xông hơi mũi họng bằng máy xông hoặc có thể đun thuốc sôi và hít vào hơi thuốc.

3.3 Tư thế bệnh nhân

Tư thế để xông hơi mũi họng là tư thế ngồi, phần đầu và cổ che bằng khăn hoặc vải dày để hơi nước trực tiếp đi vào lỗ mũi. Hơi nước không được thoát ra khỏi vải hoặc khăn. Theo đó, bạn chỉ nên xông hơi tại chỗ vùng mũi họng, không xông toàn thân để tránh mất nước, điện giải, đặc biệt khi bệnh nhân sốt cao.

3.4 Thời gian

Mỗi lần xông khoảng 10 phút. Liệu trình xông 1 – 2 lần/ngày. Sau khi xông cần lau khô, giữ ấm và tránh gió. Lưu ý, trong quá trình xông nếu thấy khó thở, tức ngực, choáng váng hay bất cứ dấu hiệu bất thường nào, cần ngừng ngay. Trẻ em, người già yếu, có bệnh mạn tính, suy nhược cơ thể... khi xông cần phải có người hỗ trợ ngồi phía sau giữ vai tránh ngã.

Xông mũi có tốt không? Xông hơi mũi họng là một phương pháp điều trị an toàn, nhưng cũng có thể xảy ra một số tai biến nếu không cẩn thận:

• Nguy cơ bị bỏng nếu tiếp xúc với nước nóng.
• Nguy cơ tổn thương biểu mô đường hô hấp khi xông quá nóng và trong thời gian dài.
• Nguy cơ bị sốc nhiệt khi trùm kín xông hơi nhiệt độ cao sau đó ra môi trường bên ngoài, đặc biệt là trong những ngày trời rét.

Tóm lại, xông mũi họng là một trong những biện pháp hỗ trợ điều trị các bệnh lý đường hô hấp, đặc biệt là bệnh COVID-19 trong thời điểm hiện nay. Xông mũi học có nhiều tác dụng tốt giúp làm thông thoáng đường thở, tuy nhiên trong quá trình xông có thể gây ra nhiều nguy cơ tổn thương niêm mạc nếu không xông hơi đúng cách. Vì vậy, bệnh nhân không nên quá lạm dụng xông hơi trong điều trị và phải được nhân viên y tế hướng dẫn cụ thể.