Đa ối khi mang thai - Cần làm gì để mẹ tròn con vuông

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ khoa Sản phụ khoa - Khoa sản phụ khoa - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Nước ối đóng vai trò quan trọng trong sự tồn tại và phát triển của thai nhi. Lượng ối của mỗi thai phụ có thể khác nhau và tăng giảm tùy thuộc vào thời gian mang thai. Trường hợp nước ối trong bụng mẹ quá nhiều mà người ta gọi là đa ối sẽ tiềm ẩn những nguy cơ cao dễ khiến cho trẻ bị suy thận. Vì vậy, mẹ cần hiểu rõ để có những cách phòng ngừa và điều trị kịp thời.

1. Đa ối là gì?

Đa ối là một trường hợp thai nghén nguy cơ cao cho sản phụ về nguyên nhân đa ối và cảnh báo nguy cơ sinh non trong quá trình thai nghén.

Chỉ số ối (amnionic fluid index: AFI) > 24 - 25 cm, hay khi lớn hơn vị bách phân thứ 95 hay 97 theo tuổi thai. Để chẩn đoán xác định đa ối, bác sĩ sẽ siêu âm. Đa ối xuất hiện trong khoảng 1% trường hợp mang thai...

2. Triệu chứng của đa ối

Trên lâm sàng có thể gặp 2 hình thái đó là đa ối cấp và đa ối mạn. Tuy nhiên, đa ối cấp ít gặp hơn.

Đa ối cấp

Đa ối cấp thường xảy ra vào tuần thứ 16-20 của thai kỳ, thường gây chuyển dạ trước tuần thứ 28 hoặc do các triệu chứng quá trầm trọng nên phải đình chỉ thai nghén.

Những triệu chứng chủ yếu gây ra do nước ối phát triển nhanh làm tử cung to nhanh, chèn ép vào cơ hoành gây khó thở. Hình ảnh nhìn thấy phụ thuộc vào mức độ của đa ối và mức độ nhanh chóng của giai đoạn khởi bệnh:

• Bụng to nhanh và căng cứng.
• Tử cung căng cứng và ấn đau.
• Không sờ được các phần thai nhi, khám kỹ có thể có dấu hiệu cục đá nổi.
• Tim thai khó nghe.
• Thăm khám âm đạo thấy đoạn dưới căng phồng, cổ tử cung hé mở, đầu ối căng.
• Mẹ phù và giãn tĩnh mạch, đặc biệt là chi dưới do tĩnh mạch chủ dưới bị chèn ép.
• Tình trạng khó thở ở các bà mẹ và tiếp theo có thể xảy ra suy hô hấp.

Dị dạng cấu trúc thai nhi cần được loại bằng siêu âm trong tình huống này vì đa ối cấp tính có thể kèm theo dị dạng thai nhi như tắc nghẽn thực quản hoặc đoạn cao của ống tiêu hóa, quái thai vô sọ, tật nứt cột sống (spina bifida)...

Đa ối mãn

Đa ối mãn chiếm 95% các trường hợp đa ối và thường xảy ra vào những tháng cuối của thai kỳ. Bệnh tiến triển chậm nên bệnh nhân dễ thích nghi với các triệu chứng hơn. Bệnh nhân không đau nhiều và không khó thở nhiều như trong đa ối cấp.

Trong ba tháng cuối, mẹ sẽ cảm thấy nặng bụng, bụng căng, khó thở, tim đập nhanh. Các triệu chứng thường phát triển từ từ. Nước ối tăng dần đến một lượng lớn làm tử cung căng to gây khó thở, mệt mỏi.

Bác sĩ khám sẽ thấy:

• Tử cung lớn hơn so với tuổi thai
• Có dấu hiệu sóng vỗ
• Sờ nắn khó thấy các cực của thai nhi và có dấu hiệu cục đá nổi.
• Thăm âm đạo thấy đoạn dưới căng phồng

3. Nguyên nhân

Nguyên nhân về phía người mẹ

• Đái tháo đường trước hoặc trong khi mang thai là nguyên nhân thường gặp. Nếu không được kiểm soát một cách thích hợp rất dễ đa ối. Có 10% phụ nữ mang thai đái tháo đường bị đa ối.

• Kháng thể kháng Rh và các bệnh tán huyết thứ phát do kháng thể bất thường có thể gây tình trạng thiếu máu thai nhi trầm trọng hoặc phù thai nhi có liên quan đến tình trạng đa ối.
• Loạn dưỡng tăng trương lực cơ (ít gặp).

Nguyên nhân về phía rau thai

• U mạch máu màng đệm có thể gây suy tim thai nhi và dẫn đến tình trạng đa ối.
• Các bệnh lý viêm nội mạc tử cung hoặc gây thương tổn bánh rau (giang mai).

Nguyên nhân về phía thai nhi

• Hệ thống thần kinh trung ương thai nhi (vô sọ, khuyết tật ống nơ ron thần kinh) bất thường.
• Khuyết tật cấu trúc hệ thống tiêu hóa (tắc ống thực quản hoặc ống tiêu hóa).
• Bất thường nhiễm sắc thể thai nhi
• Phù thai không do yếu tố miễn dịch: Đây là hiện tượng có tiên lượng rất xấu và thường liên quan đến đa ối. Trường hợp điển hình có tình trạng phù rau thai.
• Hội chứng truyền máu song thai là một rối loạn có tiên lượng xấu, xuất hiện với tỷ lệ 15% trong thai nghén song thai một màng đệm, hai túi ối, là biến chứng do đa ối ở thai nhận máu.

4. Điều trị đa ối

Việc nghỉ ngơi, dùng thuốc lợi tiểu, hạn chế uống nước và muối là những biện pháp ít có hiệu quả và không nên khuyến khích sử dụng các biện pháp này.

Đa ối cấp

• Chọc ối: Làm giảm các triệu chứng về hô hấp cho mẹ. Đây chỉ là liệu pháp có tính chất tạm thời.
• Đình chỉ thai nghén bằng cách gây chuyển dạ: Nếu thai nhi có dị dạng cấu trúc hoặc bất thường nhiễm sắc thể, bác sĩ sẽ tư vấn cho bố mẹ về tiên lượng và một số giải pháp để lựa chọn, bao gồm cả việc chấm dứt thai nghén.

Đa ối mãn

Trong trường hợp bệnh nhẹ thì không cần can thiệp mà chỉ chờ đợi cho thai nhi đủ tháng nếu không có các chỉ định sản khoa khác.

Nếu mẹ khó thở, đau bụng hoặc đi lại khó khăn cần nhập viện.

• Điều trị đa ối nội khoa: Gần đây người ta dùng Indomethacine để điều trị đa ối. Thuốc này có tác dụng làm giảm lượng dịch ối tiết ra hoặc làm tăng sự tái hấp thu nước ối, làm giảm lượng nước tiểu thai nhi thải ra và làm tăng sự trao đổi dịch qua màng thai. Tuy nhiên, Indomethacine gây tình trạng đóng sớm ống động mạch nếu sử dụng kéo dài trên 48-72 giờ hoặc sử dụng sau khi thai 32 tuần. Có một số biến chứng khác của thai nhi và trẻ sơ sinh đã được biết có liên quan đến việc sử dụng Indomethacine. Bao gồm: tăng tỷ lệ viêm ruột hoại tử ở trẻ sơ sinh, tăng huyết áp mạch phổi, thiểu năng thận ở trẻ sơ sinh. Chính vì những lý do nêu trên, Indomethacine ít được sử dụng trong đa ối và phải hết sức cẩn thận khi dùng.
• Liều dùng: 1,5-3mg/kg/ngày.
• Gây chuyển dạ: khi thai 38-39 tuần hoặc thai phụ khó thở, đi lại khó khăn.
• Bấm ối khi sinh: Với các trường hợp đa ối, bác sĩ sẽ bấm ối chủ động làm giảm căng tử cung và giúp chuyển dạ được tiến triển thuận lợi, đồng thời hạn chế rau bong non và sa dây rốn. Do có một lượng dịch lớn nên khi lượng dịch này bị rút đi đột ngột làm giảm nhanh áp lực và diện tích tiếp xúc giữa rau thai và buồng tử cung, điều này có thể làm rau bong non và sa dây rốn. Do đó, khi thực hiện bác sĩ cần phải thực hiện thủ thuật bấm ối một cách thận trọng, sử dụng kim để dịch ối chảy ra từ từ. Cần phải chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc mổ lấy thai đề phòng có tai biến xảy ra khi bấm ối.

Trong chuyển dạ, thường cơn co tử cung yếu do tử cung bị căng quá mức. Do đó có thể bấm ối sớm để làm giảm áp lực của buồng ối giúp chuyển dạ nhanh hơn.

Khi có tia ối chú ý cố định ngôi thai để đề phòng sa dây rốn.

Nếu cần, có thể hỗ trợ cơn co tử cung bằng truyền oxytocin.

Do tử cung quá căng, nguy cơ chảy máu sau sinh do đờ tử cung, vì vậy phải cho thuốc co bóp tử cung ngay sau sinh

5. Phòng ngừa bị đa ối

• Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, uống nước vừa đủ và giảm lượng muối trong khẩu phần ăn.
• Khám thai định kỳ đều đặn, làm các xét nghiệm sàng lọc trước khi sinh theo chỉ định của bác sĩ.
• Khi có dấu hiệu đa ối, bác sĩ sẽ theo dõi sát, làm các xét nghiệm cần thiết để tìm nguyên nhân và điều trị. Vì thế mẹ cần tuân thủ theo những chỉ định của bác sĩ.

Đa ối khi mang thai có thể gây ra những nguy hiểm cho cả hai mẹ con không chỉ trong thai kỳ mà còn cả trong quá trình chuyển dạ cũng như chăm sóc trẻ sau này. Vì vậy, việc khám thai định kỳ hay làm các xét nghiệm sàng lọc trước khi sinh là nhằm phát hiện các dị tật có nguy cơ gây nên đa ối. Vì thế đừng bỏ quên các buổi khám thai định kỳ các mẹ nhé. Hãy đến với Bệnh viện đa khoa quốc tế Vinmec để được tư vấn sức khỏe một cách tốt nhất.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.