Các giai đoạn và diễn biến của bệnh võng mạc ở trẻ sinh non

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ nội trú Đặng Thị Ngoan - Bác sĩ Nhi - Sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long. Bác từng là giảng viên Bộ môn Nhi - trường Đại học Y dược Hải Phòng, được cấp chứng chỉ về Nhi khoa trong và ngoài nước như: Bệnh viện Westmead, Australia; Trường Đại học Y Hải Phòng. Bác có thế mạnh trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh lý ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh là một trong những thách thức các bé sinh non phải đối mặt. Các giai đoạn của bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh diễn tiến khá nhanh, từ nhẹ đến nghiêm trọng, có thể gây mù lòa nếu không được can thiệp kịp thời.

Khoảng thời gian 12 tuần cuối của thai kỳ là giai đoạn mắt thai nhi sẽ phát triển nhanh nhất. Mạch máu võng mạc hình thành ở dây thần kinh thị giác phía sau mắt và dần tiến đến các cạnh của võng mạc ngoại vi. Khi bé được sinh ra, phần lớn các mạch máu ở võng mạc hầu như đã hoàn chỉnh. Võng mạc sẽ dần phát triển toàn diện trong khoảng một vài tuần đầu đời tiếp theo.

Nếu trẻ ra đời quá sớm, các mạch máu có thể dừng phát triển hoặc tiếp tục phát triển theo một cách bất thường. Lượng khí oxy tăng nhưng chất dinh dưỡng lại giảm khiến những mạch máu yếu và mỏng manh bị vỡ ra, dẫn đến tình trạng chảy máu trong mắt và tạo ra sẹo. Khi các vết mô sẹo này co lại sẽ kéo rời võng mạc lệch khỏi vị trí bình thường. Chuyên gia nhãn khoa gọi hiện tượng này là bong võng mạc.

Bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh cũng chính là nguyên nhân hàng đầu ảnh hưởng đến chức năng thị lực, thậm chí là mù lòa vĩnh viễn đối với các bé ra đời thiếu tháng.

Bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh không biểu hiện ngay khi bé vừa chào đời. Lúc này, trong mắt bé chỉ có những mạch máu non yếu, chưa trưởng thành nên không thể cung cấp đủ chất nuôi dưỡng võng mạc.

Sau một thời gian, nếu những mạch máu này ngừng phát triển hoặc tăng trưởng sai lệch thì mới xuất hiện bệnh lý võng mạc. Điều này đồng nghĩa với việc không phải tất cả trẻ sinh non đều bị mắc căn bệnh này. Ngoài ra, bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh còn được chia thành 3 mức độ như sau:

• Bệnh nhẹ, tự động khỏi mà không cần phải can thiệp bất kỳ hình thức nào
• Bệnh trung bình, tự phục hồi một phần không cần điều trị, nhưng cần theo dõi lâu dài để hạn chế biến chứng nguy hiểm về sau
• Bệnh nặng, có nguy cơ gây mù vĩnh viễn nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời

Ở giai đoạn bệnh nhẹ, nhìn bên ngoài mắt bé vẫn bình thường nên phụ huynh không thể nhận ra bệnh qua quan sát đơn thuần. Tuy nhiên khi phát hiện thấy mắt trẻ có biểu hiện khác lạ đồng nghĩa với việc bệnh đã vào giai đoạn muộn, ít hy vọng chữa khỏi.

Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non cần được khám tầm soát sau khi bé chào đời khoảng 4 tuần, ngay cả khi bé còn nằm phòng trong chăm sóc tại bệnh viện hoặc đã được xuất viện. Bác sĩ nhãn khoa sẽ dùng thiết bị đặc biệt cùng với đèn soi đáy mắt gián tiếp nhằm đánh giá, chẩn đoán bệnh và theo dõi cho trẻ.

Thời gian diễn tiến của bệnh võng mạc rất nhanh, chỉ mất khoảng vài tuần là bệnh đang ở mức độ nhẹ có thể chuyển sang giai đoạn nguy hiểm. Chính vì thế, phụ huynh không nên chủ quan, thay vào đó là phải đưa trẻ đi khám mắt thường xuyên, theo dõi lâu dài theo đúng lịch hẹn bác sĩ chỉ định. Điều này sẽ giúp đội ngũ chuyên khoa lựa chọn được phương pháp điều trị thích hợp nhất với bé, đồng thời phát huy hiệu quả chữa bệnh tối ưu.

Các giai đoạn của bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh bao gồm:

• Giai đoạn 1 - Các mạch máu phát triển bất thường ở mức độ nhẹ. Đa số trẻ mắc bệnh ở giai đoạn này có thể tự khỏi, giữ được thị lực bình thường mà không cần phải điều trị.
• Giai đoạn 2 - Các mạch máu phát triển bất thường ở mức độ trung bình. Mức độ mạch máu sai lệch nhiều hơn giai đoạn 1, nhưng bệnh vẫn có khả năng tự cải thiện mà không cần biện pháp chữa trị.
• Giai đoạn 3 - Các mạch máu phát triển bất thường ở mức độ nặng. Đôi khi trẻ sẽ bị mắc thêm một chứng bệnh kèm theo (plus disease) khiến các mạch máu ở võng mạc trở nên giãn rộng và xoắn lại. Bệnh kèm là dấu hiệu cho thấy chứng võng mạc ở trẻ đang tiến triển nặng hơn. Điều trị can thiệp lúc này là cần thiết nhằm đề phòng võng mạc bị bong.
• Giai đoạn 4 - Tương tự giai đoạn 3 nhưng võng mạc đã bắt đầu bị bong một phần. Bắt buộc phải được điều trị khẩn cấp mới có khả năng bảo vệ được thị lực của trẻ.
• Giai đoạn 5 - Võng mạc bị bong hoàn toàn. Võng mạc bị xô lệch hoàn toàn ra khỏi thành trong nhãn cầu. Áp dụng một số biện pháp điều trị chuyên biệt sẽ hạn chế được phần nào việc tổn thương thị giác nghiêm trọng hoặc mù lòa vĩnh viễn.

Tất cả các bé chào đời sớm hơn dự kiến từ 4-8 tuần, kèm theo nhẹ cân và/hoặc phải trợ thở khí oxy đều phải được tầm soát bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh. Quá trình theo dõi và khám mắt định kỳ đòi hỏi phải có sự kiên trì lâu dài vì các giai đoạn của bệnh võng mạc ở trẻ sơ sinh sẽ đi từ không biểu hiện cho đến những biến chứng nguy hiểm kéo theo. Chăm sóc thai kỳ khỏe mạnh để hạn chế sinh non là cách phòng ngừa bệnh võng mạc hữu hiệu nhất.

Là lĩnh vực trọng điểm của hệ thống Y tế Vinmec, Khoa Nhi luôn mang lại sự hài lòng cho Quý khách hàng và được các chuyên gia trong ngành đánh giá cao với:

• Quy tụ đội ngũ y bác sĩ về Nhi khoa: gồm các chuyên gia, có trình độ chuyên môn cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ), giàu kinh nghiệm, từng công tác tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai, 108.. Các bác sĩ đều được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, có tâm - tầm, am hiểu tâm lý trẻ. Bên cạnh các bác sĩ chuyên khoa Nhi trong nước, khoa Nhi còn có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài (Nhật Bản, Singapore, Úc, Mỹ) luôn tiên phong áp dụng những phác đồ điều trị mới nhất và hiệu quả nhất.
• Dịch vụ toàn diện: Trong lĩnh vực Nhi khoa, Vinmec cung cấp chuỗi các dịch vụ khám - chữa bệnh liên hoàn từ Sơ sinh đến Nhi và Vaccine,... theo tiêu chuẩn Quốc tế để cùng bố mẹ chăm sóc sức khỏe bé từ khi lọt lòng đến tuổi trưởng thành
• Kỹ thuật chuyên sâu: Vinmec đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật chuyên sâu giúp việc điều trị các căn bệnh khó trong Nhi khoa hiệu quả hơn: phẫu thuật thần kinh - sọ, ghép tế bào gốc tạo máu trong điều trị ung thư.
• Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài việc thấu hiểu tâm lý trẻ, Vinmec còn đặc biệt quan tâm đến không gian vui chơi của các bé, giúp các bé vui chơi thoải mái và làm quen với môi trường của bệnh viện, hợp tác điều trị, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh.

Để đăng ký khám và điều trị với các bác sĩ Nhi tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, quý khách hàng vui lòng nhấp vào nút “Liên hệ” trên website hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY.