Các dấu hiệu sa sút trí tuệ ở người cao tuổi và cách chăm sóc

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Tôn Thất Trí Dũng - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng

Sa sút trí tuệ là một hội chứng lâm sàng do nhiều nguyên nhân gây nên, bao gồm các triệu chứng ảnh hưởng đến trí nhớ, nhận thức và kỹ năng xã hội ở mức nghiêm trọng ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống hàng ngày việc chăm sóc người bệnh nhân sa sút trí tuệ là không hề đơn giản. Đây không phải là một bệnh lý cụ thể mà nhiều bệnh khác nhau có thể gây ra sa sút trí tuệ.

Thông thường sa sút trí tuệ (dementia) liên quan đến mất trí nhớ (amnesia), nhưng mất trí nhớ được gây ra bới nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc mất trí nhớ đơn thuần thì không được định nghĩa là sa sút trí tuệ.

Bệnh Alzheimer là bệnh lý phổ biến gây sa sút trí tuệ tiến triển ở người lớn tuổi, ngoài ra còn một số nguyên nhân khác gây ra ra sa sút trí tuệ, và tùy thuộc vào từng nguyên nhân mà triệu chứng sa sút trí tuệ có thể được phục hồi.

Dấu hiệu sa sút trí tuệ ở người cao tuổi rất khó nhận biết, đặc biệt là ở giai đoạn sớm. Nếu nghi ngờ, cần đưa người bệnh đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám, tránh để bệnh tiến triển. Dưới đây là một số dấu hiệu của bệnh:

Sa sút trí tuệ gây ra bởi sự tổn thương tế bào thần kinh và các liên kết của chúng trong não bộ. Tùy thuộc vào sự tổn thương của từng vùng trong não bộ mà sa sút trí tuệ có thể ảnh hưởng đến mỗi người khác nhau và gây ra các triệu chứng khác nhau:

1.1 Các thể sa sút trí tuệ thường gặp

• Bệnh Alzheimer và SSTT thể Lewy (50-75%)
• SSTT do mạch máu (15-20%)
• SSTT liên quan đến rượu
• Ở người dưới 65 tuổi, SSTT thuỳ trán –thái dương có thể chiếm 50% tất cả các SSTT
• SSTT do HIV là thể SSTT thường gặp nhất ở người <55 tuổi

1.2 Các thể sa sút trí tuệ ít gặp

• SSTT do thoái hoá tiên phát
• SSTT thể Lewy lan toả (7-26% của SSTT)
• SSTT thuỳ trán-thái dương (bệnh Pick, bệnh Huntington...)
• Các bệnh thần kinh phối hợp với SSTT
• SSTT trong bệnh Parkinson, u não, chấn thương sọ não, máu tụ dưới màng cứng, bệnh mất myeline
• Các nguyên nhân nhiễm trùng
• Giang mai thần kinh, bệnh Lyme
• SSTT sau viêm não (đặc biệt là do herpes)
• Viêm não do virus, ký sinh trùng, vi khuẩn và nấm
• Nhiễm trùng cơ hội hoặc áp xe não
• Các nguyên nhân nội khoa
• Bệnh tuyến giáp và thượng thận
• Thiếu vitamin (thiamin, niacin, B12)
• Bệnh chuyển hoá (bệnh não do gan, SSTT sau lọc máu...)
• Các thuốc (an thần, chống THA, thuốc ngủ, kháng cholinergic)
• Bệnh Whipple, sarcoidosis, bệnh Wilson
• Ngộ độc kim loại nặng

1.3 Sa sút trí tuệ tiến triển nhanh

• Viêm não Hashimoto (có thể điều trị bằng steroid)
• Các hội chứng thoái hoá tiểu não
• Bệnh não dạng xốp
• Hội chứng cận ung thư
• Viêm não do virus
• Một số rất ít bệnh Alzheimer, SSTT thể Lewy, SSTT thuỳ trán-thái dương

Dấu hiệu sa sút trí tuệ ở người cao tuổi rất khó nhận biết, đặc biệt là ở giai đoạn sớm. Nếu nghi ngờ, cần đưa người bệnh đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám, tránh để bệnh tiến triển. Dưới đây là một số dấu hiệu của bệnh:

2.1 Suy giảm trí nhớ

Người bệnh hay quên, không thể nhớ thông tin cũ hoặc lưu giữ sự kiện thông tin mới.

2.2 Suy giảm khả năng ngôn ngữ

Người bệnh đột ngột quên những từ ngữ đơn giản thường sử dụng hoặc sử dụng từ ngữ không đúng, gặp khó khăn trong việc tìm từ ngữ, khả năng nói không lưu loát.

2.3 Suy giảm thị giác không gian

Sa sút trí tuệ ở người cao tuổi làm khả năng nhận biết hình ảnh của người bệnh. Bệnh nhân cũng bị rối loạn khả năng xác định phương hướng trong không gian.

2.4 Suy giảm chức năng điều hành

Người bệnh gặp khó khăn trong các vấn đề liên quan đến tư duy, giảm khả năng phán xét, đánh giá.

2.5 Giảm tần suất thực hiện các hoạt động chức năng

Ty vào mỗi bệnh nhân và thể bệnh sẽ có biểu hiện giảm dần các hoạt động sinh hoạt cơ bản hằng ngày.

2.6 Rối loạn hành vi

Khi bệnh sa sút trí tuệ ở người cao tuổi tiến triển nặng, người bệnh thường thụ động hoặc thờ ơ với môi trường sống xung quanh, nghiêm trọng có thể mất khả năng kiềm chế, nói năng lung tung, hoặc bị kích động; ngược lại với hành vi kích động là người bệnh sẽ đi lang thang.

Bệnh sa sút trí tuệ ở người già cần được quan tâm và chăm sóc đúng cách để người bệnh có sức khỏe tốt, não bộ hoạt động hiệu quả, phòng ngừa tình trạng suy giảm trí nhớ và một số chức năng khác.

• Giúp người bệnh có chế độ ăn uống lành mạnh, hạn chế lượng đường và cholesterol nạp vào cơ thể để kiểm soát huyết áp, đồng thời ăn nhiều rau quả tươi.
• Tránh không cho người sử dụng các chất kích thích như thuốc lá, uống rượu bia.
• Động viên, khuyến khích người bệnh tăng cường vận động, tập thể dục nhẹ nhàng một cách thường xuyên.
• Hỗ trợ người bệnh khi cần thiết, khuyến khích sự chủ động và tự lập ở người bệnh.
• Nhắc nhở người bệnh uống thuốc, hỗ trợ giúp bệnh nhân giữ tinh thần thoải mái và ổn định để phòng ngừa sa sút trí tuệ ở người già.

Nếu nghi ngờ các dấu hiệu sa sút trí tuệ ở người già, người bệnh cần được chẩn đoán sớm bởi các bác sĩ chuyên môn để được phòng ngừa và điều trị hợp lý.