Hút thuốc lá và các bệnh lý tim mạch

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Quốc Vĩnh - Bác sĩ Cấp cứu - Khoa Hồi sức - Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Hút thuốc lá là nguyên nhân chính gây tử vong và bệnh tật ở nước ta. Hút thuốc gây hại cho gần như mọi cơ quan trong cơ thể, bao gồm tim, mạch máu, phổi, mắt, miệng, cơ quan sinh sản, xương, bàng quang và cơ quan tiêu hóa.

Bạn có thể biết rằng hút thuốc lá gây ra các vấn đề về hô hấp và ung thư phổi. Nhưng bạn có biết nó cũng khiến bạn dễ mắc các bệnh lý tim mạch? Theo thống kê, khoảng 1 trong 5 trường hợp tử vong do bệnh tim có liên quan trực tiếp đến việc hút thuốc.

Khói thuốc lá là hỗn hợp độc hại của hơn 7.000 hóa chất và khi hít vào có thể cản trở các quá trình quan trọng trong cơ thể. Một trong những quá trình này là việc cung cấp máu giàu oxy đến tim và phần còn lại của cơ thể.

Khi bạn hít thở, phổi sẽ lấy oxy và đưa nó đến tim, nơi bơm máu giàu oxy này đến phần còn lại của cơ thể thông qua các mạch máu. Nhưng khi bạn hít phải khói thuốc lá, máu được phân phối đến phần còn lại của cơ thể sẽ bị nhiễm hóa chất khói. Những hóa chất này có thể gây tổn hại cho tim và mạch máu của bạn, gây ra các bệnh tim mạch.

Ngoài việc làm tổn thương vĩnh viễn tim và mạch máu của bạn, khói thuốc lá còn có thể gây ra bệnh lý tim mạch bằng cách thay đổi thành phần hóa học máu của bạn và gây ra mảng bám bao gồm cholesterol, mô sẹo, canxi, chất béo và các vật liệu khác tích tụ trong các động mạch. Sự tích tụ mảng bám này có thể dẫn đến một căn bệnh gọi là xơ vữa động mạch. Khi các hóa chất trong khói thuốc lá gây xơ vữa động mạch và làm dày thành mạch, các tế bào máu sẽ khó di chuyển qua các động mạch và các mạch máu khác để đến các cơ quan quan trọng như tim và não. Điều này có thể tạo ra cục máu đông và cuối cùng gây ra cơn đau tim hoặc đột quỵ, thậm chí tử vong.

Khói thuốc lá chứa khí CO. Hít phải khí CO sẽ làm lượng oxy trong máu bị sụt giảm do Hemoglobin(Hb) có vai trò vận chuyển Oxy từ phổi đến các mô, Hemoglobin có ái lực cao hơn với khí CO, do đó thay vì kết hợp với Oxy thì Hemoglobin kết hợp nhiều hơn với khí CO. Tim của bạn phải hoạt động mạnh hơn bình thường để bù đắp lượng oxi bị giảm, để lại nhiều biến chứng nguy hiểm theo thời gian. Thành phần nicotine trong khói thuốc là nguyên nhân chính khiến nhiều người trở nên nghiện thuốc lá. Khi vào cơ thể, nicotin kích thích sản sinh adrenaline gây ra biểu hiện như tim đập mạnh, nhịp tim nhanh, huyết áp tăng cao. Do đó, thuốc lá có thể gây ra bệnh tăng huyết áp cho người hút.

Các tình trạng tim mạch hiếm gặp nhưng nghiêm trọng khác có thể do hút thuốc bao gồm:

• Bệnh động mạch ngoại biên (và bệnh mạch máu ngoại biên): Một tình trạng trong đó các mạch máu bị thu hẹp dẫn đến không đủ lưu lượng máu đến cánh tay, chân, tay và chân, có thể dẫn đến cắt cụt chi.. Hút thuốc là nguyên nhân hàng đầu có thể phòng ngừa được của tình trạng này.
• Phình động mạch chủ bụng: Một khối phình được hình thành trong động mạch chủ, động mạch chính phân phối máu qua cơ thể, nằm trong bụng. Khi phình động mạch chủ bụng vỡ, nó có thể dẫn đến tử vong đột ngột. Gần như tất cả các trường hợp tử vong do tình trạng này là do hút thuốc.

Việc hút thuốc dù ít hay nhiều vẫn làm tổn thương đến tim và mạch máu. Đối với một số người, chẳng hạn như phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai và những người mắc bệnh tiểu đường, hút thuốc có nguy cơ cao hơn đối với tim và mạch máu.

Mặc dù hút thuốc là nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh tim mạch và tử vong, nhưng bạn không phải là người hút thuốc vẫn có nguy cơ mắc bệnh. Những người không hút thuốc nhưng thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc lá có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn 25 đến 30% so với những người không phơi nhiễm. Khói thuốc cũng gây hại tương tự như những hóa chất mà người hút thuốc hít vào. Khói thuốc lá làm suy yếu tế bào ở tim, giảm lượng cholesterol có lợi và tăng mức huyết áp khỏi ngưỡng an toàn. Phụ nữ, trẻ vị thành niên và trẻ em là những đối tượng dễ bị tổn thương nhất do hiện tượng hút thuốc thụ động.

Cách tốt nhất để bảo vệ trái tim của bạn khỏi bệnh liên quan đến hút thuốc và tử vong là không bao giờ bắt đầu sử dụng thuốc lá, nhưng nếu bạn là người hút thuốc, bạn càng sớm có thể bỏ thuốc lá thì càng tốt. Bỏ hút thuốc mang lại lợi ích cho trái tim của bạn hiện tại và trong tương lai:

• Hai mươi phút sau khi bạn bỏ thuốc, nhịp tim của bạn giảm xuống
• Chỉ 12 giờ sau khi bỏ hút thuốc, nồng độ carbon monoxide trong máu giảm xuống mức bình thường, cho phép nhiều oxy hơn đến các cơ quan quan trọng như tim của bạn.
• Trong vòng bốn năm bỏ thuốc, nguy cơ đột quỵ của bạn giảm xuống mức của những người không hút thuốc suốt đời.

Việc từ bỏ hút thuốc là không hề dễ dàng. Theo thống kê, có 70% người hút thuốc muốn bỏ thuốc lá nhưng chỉ có 5% số người này thành công. Dưới đây là những lời khuyên giúp bạn từ bỏ thuốc lá:

• Lập kế hoạch về việc bỏ thuốc lá, chọn 1 ngày đặc biệt để bắt đầu ngừng hút thuốc.
• Viết ra những lý do của bạn để bỏ hút thuốc. Đọc qua danh sách mỗi ngày, trước và sau khi bỏ thuốc lá.
• Ghi lại thời điểm bạn hút thuốc, tại sao bạn hút thuốc và bạn đang làm gì khi hút thuốc. Điều này sẽ giúp bạn hiểu rõ những gì kích thích bạn hút thuốc.
• Lập danh sách những việc bạn có thể làm thay vì hút thuốc. Hãy sẵn sàng làm một cái gì đó khác khi bạn muốn hút thuốc.
• Hỏi bác sĩ về việc sử dụng thuốc hoặc sử dụng kẹo cao su hoặc miếng dán nicotine.

• Khi bạn muốn hút thuốc, hãy hít một hơi thật sâu. Giữ nó trong tối đa 10 giây và thở ra từ từ. Lặp lại nhiều lần cho đến khi ham muốn hút thuốc qua đi.
• Thời gian đầu cai thuốc sẽ rất khó khăn, bạn có thể thèm thuốc lá, dễ cáu kỉnh, cảm thấy đói, ho thường xuyên, đau đầu hoặc khó tập trung. Những triệu chứng xảy ra do cơ thể bạn đã quen với nicotin, chất gây nghiện hoạt động trong thuốc lá. Những các triệu chứng này sẽ không kéo dài. Chúng xuất hiện nhiều nhất khi bạn bỏ thuốc lần đầu nhưng thường sẽ biến mất trong vòng 10 đến 14 ngày.

Những người hút thuốc có nguy cơ mắc bệnh tim cao gấp hai đến bốn lần. Nguy cơ thậm chí còn lớn hơn đối với những phụ nữ hút thuốc và uống thuốc tránh thai. Khói thuốc lá cũng có hại cho những người xung quanh bạn. Hút thuốc thụ động có thể gây ra bệnh tim, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính(COPD) và ung thư phổi ở những người không hút thuốc. Từ bỏ thuốc lá là biện pháp hữu hiệu giúp bảo vệ sức khỏe cho bạn và những người xung quanh.

Bài viết tham khảo nguồn: fda.gov, webmd.com, Hội Tim mạch học Việt Nam