Block nhĩ thất là gì và có nguy hiểm không?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Nguyễn Văn Dương - Bác sĩ Tim mạch can thiệp - Trung tâm Tim mạch - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ đã có nhiều năm kinh nghiệm trong chẩn đoán và điều trị bệnh lý tim mạch.

Block nhĩ thất (AV block) là một rối loạn sự dẫn truyền từ tâm nhĩ xuống tâm thất gây ra rối loạn nhịp tim do nhiều nguyên nhân gây nên. Tùy thuộc vào mức độ block mà có tính chất nguy hiểm khác nhau.

Block nhĩ thất là sự tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn sự dẫn truyền xung động từ tâm nhĩ xuống tâm thất biểu hiện bằng kéo dài khoảng PR trên điện tâm đồ. Nguyên nhân thường gặp nhất là do xơ hóa hay hoại tử hệ thống dẫn truyền.

Vì sao xảy ra block nhĩ thất? Nút nhĩ thất có tác dụng dẫn truyền và kiểm soát các xung động điện từ tâm nhĩ xuống tâm thất. Xung động dẫn truyền từ nút xoang đến tâm nhĩ làm tâm nhĩ co bóp, biểu hiện bằng sóng P trên điện tâm đồ. Sau đó truyền tiếp xuống nút nhĩ thất, bó His, tới mạng lưới Purkinje làm tâm thất co bóp, biểu hiện phức bộ QRS trên điện tâm đồ. Khi các xung động từ tâm nhĩ xuống tâm thất bị cản trở tại nút nhĩ thất hoặc bó His với các mức độ khác nhau thì gọi là bị block nhĩ thất.

Tùy vào mức độ tắc nghẽn, sự dẫn truyền xung động từ tâm nhĩ xuống tâm thất mà người ta chia blốc nhĩ thất thành 3 độ: Block nhĩ thất cấp I, II, III.

Đối với block nhĩ thất cấp I hay block nhĩ thất độ 1

• Tập luyện thể thao
• Nhồi máu cơ tim thành dưới
• Phẫu thuật thay van hai lá, sửa van 2 lá
• Viêm cơ tim
• Do thuốc như chẹn bêta, thuốc chẹn kênh calci, digoxin, amiodarone

Đối với block nhĩ thất cấp II hay block nhĩ thất độ 2

• Nhồi máu cơ tim thành dưới
• Xơ hóa vô căn của hệ thống dẫn truyền trong bệnh Lenegre hoặc bệnh Lev
• Phẫu thuật sửa chữa van hai lá.
• Viêm cơ tim, bệnh Lyme
• Bệnh tự miễn (lupus ban đỏ, xơ cứng toàn thân).
• Tăng kali máu.
• Các loại thuốc: thuốc chẹn bêta, thuốc chẹn kênh calci, digoxin, amiodarone.

Đối với block nhĩ thất cấp III hay block nhĩ thất hoàn toàn:

• Những nguyên nhân đều giống nhau như block nhĩ thất (AV) cấp II
• Các bệnh nguyên quan trọng nhất là: Nhồi máu cơ tim thành dưới; thuốc chẹn kênh calci, chẹn beta, digoxin; bệnh Lenegre hoặc bệnh Lev gây thoái hóa hệ thống dẫn truyền gây block nhĩ thất cấp III.

3.1. Block nhĩ thất độ I

• Blốc nhĩ thất độ I là bệnh của hệ thống dẫn truyền xung động điện của tim làm cho khoảng PR kéo dài hơn bình thường (Khoảng PR >200ms).
• Không gây rối loạn huyết động không gây nguy hiểm. Không có điều trị cụ thể cần thiết.
• Một số trường hợp blốc nhĩ thất độ I kèm block nhánh phải có thể tăng nguy cơ tiến triển thành block nhĩ thất độ III nên cần phải theo dõi chặt chẽ.

3.2. Block nhĩ thất độ II

Block nhĩ thất độ II type 1 (Mobitz I/Wenckebach).

• Block nhĩ thất độ II Mobitz I được đặc trưng bởi khoảng PR dài dần ra trên điện tâm đồ và sau đó là một sóng P bị block (mất một phức bộ QRS).
• Hầu hết block nhĩ thất độ II type 1 thường lành tính và không cần một điều trị gì đặc biệt.
• Mobitz I thường có nguy cơ tiến triển thành block nhĩ thất (AV) cấp III nhưng tỉ lệ thấp. Có thể đặt máy tạo nhịp vĩnh viễn ít khi cần thiết.

Block nhĩ thất độ II type 2 (Mobitz II).

• Hầu hết các bệnh nhân không có triệu chứng. Tuy nhiên, một số người có thể có các dấu hiệu sau: choáng váng, chóng mặt, mệt thỉu tùy thuộc vào tỷ lệ nhịp tim bị block.
• Mobitz II có thể gây chậm nhịp tim nặng và tiến triển thành block nhĩ thất (AV) độ 3, nguy cơ suy tim tâm thu do đó cần được điều trị sớm.
• Trường hợp tiến triển thành block nhĩ thất cấp III có thể xuất hiện những cơn ngất thoáng qua gọi là cơn Stokes-Adams, ngừng tim hay đột tử. Khi đó cần nhanh chóng tiến hành phải đặt máy tạo nhịp tạm thời và cuối cùng là đặt máy tạo nhịp tim vĩnh viễn.

3.3. Block nhĩ thất độ III

• Bệnh nhân bị block nhĩ thất độ III thường có nhịp tim rất chậm (có thể chỉ khoảng 28 nhịp/phút), huyết áp thấp do vậy lưu lượng tuần hoàn thường không đáp ứng đầy đủ nhu cầu của cơ thể do đó bệnh nhân có thể mệt mỏi, chóng mặt, ngất,...
• Block nhĩ thất độ III có thể nằm trong bệnh cảnh của nhồi máu cơ tim. Trong đó, nhồi máu cơ tim thành dưới thường gây block nhĩ thất độ III, tổn thương thường là thoáng qua và nút nhĩ thất có thể phục hồi. Còn nhồi máu cơ tim thành trước có thể gây ra block nhĩ thất độ III, tổn thương rộng, không hồi phục hệ thống dẫn truyền do vậy cần phải cấy máy tạo nhịp tim vĩnh viễn.
• Bệnh nhân có block nhĩ thất (AV) cấp ba có nguy cơ cao ngừng tim và đột tử do tim. Yêu cầu nhập viện khẩn cấp để theo dõi tim, tạo nhịp tạm thời hoặc đặt máy tạo nhịp tim vĩnh viễn.