Hở van ba lá là tình trạng van ba lá đóng không kín khi tâm thất phải co bóp, làm cho dòng máu trào ngược trở lại một phần vào tâm nhĩ phải. Lâu dài, tim sẽ phải làm việc nhiều hơn để bù đắp lượng máu bị trào ngược trở lại đó và gây ra tình trạng suy tim.

Nguyên nhân gây hở van tim 3 lá bao gồm nguyên nhân nguyên phát và thứ phát như sau:

Hở van ba lá nguyên phát là nguyên nhân ít phổ biến bao gồm:

• Biến chứng tổn thương van tim sau nhiễm viêm nội tâm nhiễm khuẩn
• Hội chứng carcinoid.
• Sau chấn thương ngực.
• Biến chứng sau thấp tim.
• Thoái hóa myxomatous vô căn.
• Các dị tật tim bẩm sinh ví dụ như: nứt van ba lá, dị tật vách ngăn tim, dị tật Ebstein (một cánh van ba lá dị tật bẩm sinh lạc chỗ xuống thất phải).
• Hội chứng Marfan.
• Các nguyên nhân do điều trị bao gồm các điện cực máy tạo nhịp đi qua van ba lá, tổn thương van trong quá trình sinh thiết nội mạc cơ tim thất phải.

Hở van ba lá thứ phát là nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Rung nhĩ mãn tính: sự giãn nở nhĩ phải, giảm sự gắn kết của lá van
• Bệnh lý tim trái gây ra tăng áp động mạch phổi và/hoặc di lệch cơ nhú: hệ quả giãn thất phải, giãn vòng van 3 lá gây hở van.

Hở van tim 3 lá có thể xảy ra theo những mức độ khác nhau, cụ thể là chia thành 4 mức độ:

• Hở van tim 3 lá 1/4: Đây là mức độ hở van 3 lá nhẹ nhất, thường là hở van sinh lý và có thể gặp ở nhiều người bình thường, khỏe mạnh.
• Hở van tim 3 lá 2/4: Đây là mức độ hở van 3 lá trung bình, cần tiến hành điều trị khi thấy có các triệu chứng lâm sàng trên bệnh nhân.
• Hở van tim 3 lá 3/4 và 4/4: Đây là mức độ hở van nặng và rất nặng, được đánh giá là có nguy cơ rất cao tiến triển thành biến chứng suy tim, rối loạn nhịp tim.

Nếu người bệnh hở van 3 lá nhẹ thì không cần điều trị mà chỉ cần đi khám sức khỏe định kỳ theo tư vấn của bác sĩ.

Trong trường hợp hở van tiến triển nặng hơn hoặc đang gặp phải những triệu chứng như hồi hộp, mệt mỏi, đau thắt ngực, khó thở... người bệnh cần đến các cơ sở y tế uy tín, thăm khám bởi các bác sĩ chuyên khoa để đề ra phương hướng điều trị sớm bệnh hở van tim 3 lá.

Hở van ba lá thường không có triệu chứng đặc hiệu, tuy nhiên một số triệu chứng dưới đây bệnh nhân cần lưu ý:

• Sưng bàn chân, mắt cá chân và cẳng chân, phù ngoại vi, có thể phù tím ở đầu chi.
• Mệt mỏi, tức nặng ngực kéo dài.
• Đau tức vùng gan, chướng bụng, chán ăn ( Gan tăng kích thước do ứ trệ tuần hoàn mạch máu).
• Dấu hiệu tĩnh mạch cổ nổi ( do tăng áp lực tĩnh mạch cảnh).
• Hồi hộp trống ngực, tim đập loạn nhịp, không đều ( biến chứng rung nhĩ hoặc cuồng nhĩ)

Triệu chứng khi thăm khám người bệnh hở van 3 lá:

• Nghe tiếng thổi tâm thu nghe rõ nhất ở bờ giữa hoặc dưới xương ức (thường không nghe thấy)
• Tiếng T1 có thể bình thường hoặc gần như không thể nghe thấy nếu có tiếng thổi do hở van ba lá, có thể có tiếng T2 tách đôi (nghe rõ thành phần hô hấp trong trường hợp tăng áp động mạch phổi). Tiếng T3 có thể nghe thấy gần xương ức khi có suy tim phải do rối loạn chức năng thất phải.
• Tiếng thổi do hở van ba lá: Thường không nghe thấy, nếu nghe được thì là tiếng thổi tâm thu nghe rõ nhất với phần màng của ống nghe, nghe ở vị trí bờ trái dưới xương ức hoặc ở trên vùng thượng vị. Khi thăm khám, bệnh nhân ở tư thế ngồi thẳng hoặc đứng. Tiếng thổi tâm thu này có thể có âm sắc cao, trong trường hợp người bệnh hở van ba lá nặng do tăng áp lực động mạch phổi, hoặc có thể nghe thấy âm sắc vừa nếu hở van ba lá nặng do các nguyên nhân khác (không có tăng áp lực động mạch phổi). Nếu không nghe thấy tiếng thổi tâm thu, thầy thuốc có thể chẩn đoán dựa vào khám dấu hiệu tĩnh mạch cổ nổi, kết hợp với khám phản hồi gan tĩnh mạch cổ, khám gan to.

Chẩn đoán hở van 3 lá kết hợp với thăm dò cận lâm sàng

• Siêu âm tim: Hở van ba lá nhẹ thường được phát hiện trên siêu âm tim. Hở van ba lá mức độ nặng hơn có thể phát hiện thông qua tiền sử hoặc khám lâm sàng, tuy nhiên chẩn đoán xác định cần dựa trên siêu âm tim.
• Chụp MRI tim: Hiện nay là phương pháp được ưu tiên để có thể đánh giá kích thước và chức năng buồng thất phải. Nếu hình ảnh siêu âm không đủ chất lượng, nên tiến hành chụp MRI.
• Điện tâm đồ: có thể thấy hình ảnh phì đại nhĩ phải, phì đại thất phải hoặc hình ảnh rối loạn nhịp tim như rung nhĩ, cuồng nhĩ.
• X-quang ngực: Có thể thấy hình ảnh suy tim tiến triển có phì đại thất phải hoặc rối loạn chức năng thất phải do suy tim, hình ảnh tĩnh mạch chủ trên rộng, hình ảnh nhĩ phải lớn hoặc bóng thất phải (phía sau xương ức phía trên tư thế chụp nghiêng), hoặc thấy hình ảnh tràn dịch màng phổi.
• Thông tim: Chỉ định để đo chính xác áp lực động mạch phổi trong trường hợp hở van ba lá nặng và đánh giá giải phẫu mạch vành khi có kế hoạch phẫu thuật cho người bệnh. Thông tim có thể thấy sóng áp lực nhĩ phải ưu thế C-V trong thời kỳ tâm thu ( tâm thất co).

Tùy thuộc vào tình trạng bệnh lý của người bệnh và nguyên nhân gây ra hở van 3 lá, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân dùng thuốc điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật tim để ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm của hở van tim 3 lá.

4.1 Điều trị nội khoa bằng thuốc

Đây là phương pháp phổ biến giúp người bệnh cải thiện được các triệu chứng gây ra do hở van tim 3 lá và ngăn ngừa tình trạng hở van tiến triển nặng hơn. Bác sĩ có thể chỉ định sử dụng một loại hoặc nhiều loại thuốc để điều trị hở van tim 3 lá cho nên trong quá trình điều trị, bạn cần tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ. Vì các thuốc tim mạch được sử dụng rất cẩn trọng, có thể xảy ra hậu quả không mong muốn khi người bệnh tự ý mua và sử dụng thuốc.

4.2 Phương pháp phẫu thuật

Bệnh nhân hở van ba lá nặng nên được tiến hành phẫu thuật sớm ngay khi các triệu chứng lâm sàng xuất hiện, hoặc khi đã điều trị nội khoa tối ưu nhưng không đạt hiệu quả mong muốn, hoặc khi người bệnh có sự gia tăng hoặc rối loạn về kích thước hoặc chức năng thất phải tiến triển phát hiện trên các thăm dò cận lâm sàng. Ngoài ra, trong quá trình người bệnh phẫu thuật các tổn thương tim khác, nên tiến hành sửa van ba lá nếu kích thước vòng van > 40mm.

Các lựa chọn phẫu thuật bao gồm như sau:

• Phẫu thuật tạo hình vòng van.
• Sửa van 3 lá.
• Thay van 3 lá.

Phẫu thuật tạo hình vòng van được chỉ định khi có giãn vòng van, trong đó van ba lá được khâu vào một vòng giả, hoặc bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật thu hẹp kích thước chu vi vòng van.

Phẫu thuật sửa hoặc thay van được bác sĩ chỉ định khi nguyên nhân hở van ba lá là do bất thường nguyên phát tại van, hoặc khi phương pháp phẫu thuật tạo hình vòng van không khả thi đối với người bệnh. Phương pháp sửa van ba lá thường được ưa chuộng hơn là thay van trong đó: Thay van ba lá được chỉ định trong trường hợp hở ba lá do hội chứng Carcinoid hoặc do bất thường Ebstein, sử dụng van tim sinh học để làm giảm nguy cơ tắc mạch huyết khối có liên quan tới áp lực thất phải thấp. Ở tim phải, không như tim trái, van sinh học có tuổi thọ > 10 năm và van sinh học đòi hỏi phải dùng thuốc chống đông tạm thời.