Nôn ói tái diễn nhiều lần, vì sao?

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Võ Thị Thùy Trang - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Nôn ói tái diễn là trường hợp ói trong một thời gian dài ít nhất trên 10 ngày và có tần suất cơn ói khác nhau. Có nhiều nguyên nhân gây nôn kéo dài và tái diễn. Trong đó có nguyên nhân cơ học, nguyên nhân bên ngoài, một số trường hợp không rõ nguyên nhân.

Nôn ói là một tình trạng rối loạn tiêu hóa buộc những gì có trong dạ dày đi ngược lên thực quản, sau đó sẽ thoát ra ngoài bằng đường miệng hoặc một số trường hợp có thể qua cả đường mũi. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến nôn ói, điều này có thể xảy ra tự nhiên hoặc có chủ ý và cũng có thể là triệu chứng của nhiều loại bệnh khác nhau, từ bệnh phổ biến cho tới những bệnh hiếm gặp.

Nôn ói tái diễn là trường hợp ói trong một thời gian dài ít nhất trên 10 ngày và có tần suất cơn ói khác nhau.

Có nhiều nguyên nhân gây nôn kéo dài và tái diễn. Trong đó có nguyên nhân cơ học, nguyên nhân bên ngoài, một số trường hợp không rõ nguyên nhân. Các nguyên nhân sau đây thường gặp nhất trong ói tái diễn:

• Bệnh lý về đường tiêu hóa: Một số bệnh lý về đường tiêu hóa như hẹp môn vị; thoát vị qua khe thực quản, xoay ruột bất toàn, hội chứng động mạch mạc treo tràng trên, màng chắn tá tràng... hoặc những người bị trào ngược dạ dày thực quản và dị vật đường tiêu hóa trên có thể là nguyên nhân gây nên tình trạng nôn kéo dài và tái diễn nhiều lần;
• Dị ứng thức ăn gây ói tái diễn: Dị ứng protein sữa bò là nguyên nhân chủ yếu gây tình trạng ói tái diễn;
• Bệnh lý tai mũi họng: Các bệnh lý tại đường hô hấp như viêm họng, viêm amidan mạn, viêm xoang,... thường gây ói tái diễn;
• Một số bệnh lý về thần kinh như động kinh, u não hoặc do bất dung nạp fructose, bệnh lý chuyển hóa axit amin và một số bác bệnh lý khác như tăng sinh tuyến thượng thận bẩm sinh;
• Trong một số trường hợp có thể do sai lầm chế độ ăn của người bệnh, sử dụng một số loại thuốc hoặc do tâm lý gây nôn ói tái diễn nhiều lần;
• Nguyên nhân có thể do ói chu kỳ: Ói tái diễn và kéo dài có thể do hội chứng ói chu kỳ. Đây là một bệnh mạn tính nên cần theo dõi lâu dài.

Việc chẩn đoán nôn ói kéo dài và tái diễn nhiều lần bằng cách hỏi bệnh sử cũng như hoàn cảnh xảy ra, chế độ ăn như thế nào? Nôn ói xảy ra trong khi ăn hay ngay sau khi ăn? Dịch ói có màu như thế nào? Tần suất ói trong một giờ hay ngày, số đợt ói trong một tháng? Bên cạnh đó, bác sĩ sẽ khám tìm dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng như sau:

• Khám về tổng trạng cũng như dấu hiệu sinh tồn về mạch, nhiệt độ, huyết áp; dấu mất nước; biểu đồ tăng trưởng, triệu chứng suy dinh dưỡng;
• Thăm khám nhịp tim có triệu chứng suy tim, cao huyết áp;
• Kiểm tra phổi xem thở nhanh hay co lõm không, nghe phổi có ran;
• Người bệnh có triệu chứng chướng bụng, viêm họng, viêm amidan, viêm tai và quai ruột nổi;
• Vòng đầu có dấu hiệu lớn, hành vi bị rối loạn và dấu thần kinh định vị...

Ngoài ra, để các chẩn đoán chính xác hơn, bác sĩ sẽ đề nghị làm các xét nghiệm như: Huyết đồ, Ion đồ, chức năng gan thận, siêu âm bụng, chụp X quang bụng không sửa soạn và một số xét nghiệm khác tùy theo nguyên nhân như khí máu, amylase, lipase máu, nội soi tiêu hóa, đo pH thực quản, EEG... Nếu nghi ngờ một số nguyên nhân sau thì bác sĩ sẽ chẩn đoán theo triệu chứng và xét nghiệm:

• Nghi ngờ nôn ói tái diễn do hẹp phì đại môn vị: Đối với trẻ sơ sinh hay trẻ nhũ nhi, nếu nôn ói tái diễn do hẹp phì đại môn vị thì thường sẽ có dấu hiệu suy kiệt và mất nước, giảm Clo trong ion đồ, siêu âm thấy môn vị trẻ phì đại;
• Trào ngược dạ dày thực quản: Thường người bệnh sẽ ói sau ăn, 3 lần trào ngược/5 phút, đo pH thực quản 24 giờ thấy thời gian pH<4 nhiều hơn 10%, TOGD góc HIS tù.
• Nôn kéo dài và tái diễn do dị ứng protein sữa bò: Đối với trẻ nhũ nhi bú sữa bò thì triệu chứng này thường khởi đầu trước 3 tháng tuổi, trong một số trường hợp có thể ói ra máu. Các triệu chứng này sẽ hết khi trẻ ngưng sữa bò.
• Bất dung nạp fructose: Bất dung nạp fructose có thể gây ói tái diễn, fructose là chất có nhiều trong trái cây. Các triệu chứng sẽ hết khi ngưng các thức ăn này.
• Do hội chứng ói chu kỳ: Ói chu kỳ thường có dấu hiệu ói nhiều đợt ói với cường độ cao kèm theo nôn kéo dài vài ngày đến vài tuần. Thông thương ói chu kỳ không tìm thấy nguyên nhân thực thể.

Thông thường, các trường hợp nôn ói tái diễn nhiều lần và kéo dài sẽ có ảnh hưởng đến tổng trạng người bệnh, do đó cần can thiệp điều trị chuyên biệt như truyền dịch, phẫu thuật.... Về nguyên tắc điều trị, nên bồi hoàn rối loạn nước điện giải, kiềm toan, phục hồi dinh dưỡng cho người bệnh và điều trị nguyên nhân. Phương pháp điều trị cụ thể như sau:

• Xử trí ban đầu: Trong trường hợp nếu người bệnh bị nôn ói tái diễn nhiều lần có dấu hiệu mất nước thì phải bù theo phác đồ như tiêu chảy cấp. Còn nếu khi nghi ngờ nguyên nhân do ngoại khoa thì cần cho người bệnh nhịn ăn và đặt sonde dạ dày để nuôi ăn đường tĩnh mạch.
• Điều trị đặc hiệu: Trong trường hợp người bệnh nôn ói tái diễn và kéo dài do nguyên nhân ngoại khoa thì cần can thiệp phẫu thuật. Nếu do dị ứng protein sữa bò thì cho người bệnh đổi qua sữa đậu nành, nếu còn dị ứng thì đổi sang sữa thủy phân. Còn trường hợp do bất dung nạp fructose thì không ăn trái cây để hạn chế tình trạng nôn kéo dài và tái diễn nhiều lần. Nhung với những bệnh nhi có thể chất phát triển kém mà bị nôn ói tái diễn nhiều lần thì cần được tham vấn dinh dưỡng.

Nôn ói tái diễn nhiều lần cần tìm kiếm nguyên nhân và điều trị sớm tránh biến chứng. Đặc biệt cần lưu ý, những người bệnh từng bị nôn ói tái diễn nhiều lần, sau thời gian điều trị thì cần theo dõi và tái khám định kỳ. Đồng thời tham vấn chế độ dinh dưỡng thích hợp. Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ uy tín được nhiều bệnh nhân tin cậy trong thực hiện kỹ thuật chẩn đoán các bệnh lý tiêu hóa, bệnh lý gây tiêu chảy mạn tính, bệnh Crohn...Cùng với đó, tại Bệnh viện Vinmec, sàng lọc ung thư dạ dày, polyp dạ dày được thực hiện thông qua nội soi dạ dày với máy nội soi Olympus CV 190, với chức năng NBI (Narrow Banding Imaging - nội soi với dải tần ánh sáng hẹp) cho kết quả hình ảnh phân tích bệnh lý niêm mạc rõ nét hơn so với nội soi thông thường, phát hiện các tổn thương viêm loét đại tràng, các tổn thương ung thư tiêu hoá giai đoạn sớm... Bệnh viện Vinmec với cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại cùng đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, luôn tận tâm tận lực trong khám chữa bệnh, khách hàng có thể yên tâm với dịch vụ nội soi dạ dày, thực quản tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.