Ngộ độc thuốc ức chế thị thể Beta - Adrenegic

Bài viết bởi Bác sĩ Nguyễn Ngọc Phương Nam - Bác sĩ Hồi sức Cấp cứu - Khoa Hồi sức cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Thuốc chẹn beta đối kháng với các thụ thể beta-adrenergic và được sử dụng chủ yếu trong điều trị tăng huyết áp, suy tim, loạn nhịp nhanh và đau thắt ngực. Ngoài các rối loạn tim mạch, thuốc chẹn beta cũng được sử dụng trong điều trị chứng lo âu, đau nửa đầu, tăng nhãn áp, run, cường giáp và nhiều rối loạn khác. Các loại thuốc chẹn beta trên thị trường hiện có như: Bisoprolol Metoprolol, Carteolol, Propranolol, Sotalol, Carvedilol, Labetalol... Chính do sự đa dạng và được sử dụng rộng rãi trong điều trị các bệnh lý tim mạch dẫn đến nguy cơ xuất hiện việc ngộ độc các thuốc nhóm này do uống quá liều chỉ định.

Ai thường có dấu hiệu lâm sàng nghi ngờ? Đối tượng người có tiền sử tim mạch, đang sử dụng các thuốc điều trị hay người có yếu tố nghi ngờ tự tử uống 1 số lượng lớn thuốc điều trị tim mạch sẵn có hoặc thuốc của người thân trong gia đình.

Biểu hiện lâm sàng, các tác dụng thường sẽ thấy trong vòng 6 giờ sau khi uống, ngoại trừ sotalol có thể có độc tính chậm và kéo dài.

• Tim mạch: Nhịp chậm là 1 dấu hiệu thường gặp nhất.
• Huyết áp thấp
• Rối loạn nhịp thất: Nhanh thất, rung thất dẫn đến hồi hộp, ngất, ngưng tim.
• Ý thức: Tình trạng tinh thần thay đổi, mê sảng, hôn mê, co giật (đặc biệt với thuốc propranolol)

Các biểu hiện khác có thể kể đến như: Hạ đường máu, co thắt phế quản, hạ thân nhiệt. Sotalol có tác dụng chống loạn nhịp loại III có thể dẫn đến QT kéo dài gây xoắn đỉnh và có thể rung thất. Suy hô hấp

Cận lâm sàng trên điện tim biểu hiện :

• PR dài
• Nhịp chậm
• QT kéo dài với sotalol
• QRS giãn rộng với thuốc propanolol
• Các rối loạn nhịp khác
• Đường máu: hạ đường máu
• Tăng creatinine máu

Chẩn đoán phân biệt:

• Nhịp tim chậm có triệu chứng: Tim mạch, nhồi máu cơ tim (liên quan đến RCA), hội chứng nút xoang...
• Chuyển hóa / nội tiết / môi trường: Tăng kali máu, hạ thân nhiệt (sóng Osborn trên ECG), suy giáp, hạ đường máu.
• Ngộ độc khác: Thuốc chẹn kênh Ca, độc tính Digoxin, thuốc giảm đau và gây nghiện, ngộ độc thuốc trừ sâu phosphates, ngộ độc rượu...

Sự quản lý đường thở, thở và tuần hoàn, cân nhắc sử dụng than hoạt tính nếu có trong vòng 2 giờ sau khi uống

Nhịp tim chậm có triệu chứng

• Atropine 0,5-1mg mỗi 3-5 phút lên đến 3mg
• Tránh dùng atropine trong trường hợp nhịp tim chậm phức bộ QRS rộng và cân nhắc các loại như epinephrine, dobutamine, dopamine, isoproterenol
• Cân nhắc tạo nhịp độ qua da so với truyền tĩnh mạch
• Huyết áp thấp: Truyền dịch nhanh với Nacl 0.9% hay Ringerlactate

Hạ đường huyết

• Người lớn truyền Glucose 50%
• Trẻ em : 2,5 mL / kg Glucose 10%

Với các xử lý ban đầu không hiệu quả, cân nhắc điều trị nâng cao với các điều trị:

• Glucagon
• Calcium
• Liều cao Insulin và Glucose
• Bicarbonate
• Thuốc vận mạch
• Truyền tĩnh mạch với Lipid
• Lọc máu
• ECMO

Để nhận diện, chẩn đoán ngộ độc thuốc chẹn Beta-adrenergic cần sự phối hợp từ người nhà, người bệnh, tình huống tiếp cận và các dấu hiệu lâm sàng thể hiện. Ngộ độc có thể nặng dẫn đến tử vong do chậm trễ phát hiện hay liều ngộ độc quá cao. Do đó người bệnh, thân nhân có đang sử dụng các thuốc trên nên chú ý uống đúng liều lượng, để xa tầm tay trẻ em hay người lớn tuổi có các triệu chứng lú lẫn hay quên hoặc các bệnh tâm thần khác. Khi phát hiện có dấu hiệu quá liều thuốc nên đưa đến cơ quan y tế gần nhất.

• Krenz JR, Kaakeh Y. An Overview of Hyperinsulinemic-Euglycemic Therapy in Calcium Channel Blocker and β-blocker Overdose. Pharmacotherapy. 2018 Nov;38(11):1130-1142. [PubMed]
• Griswold MK, Blohm E, Cross R, Boyer EW, Carey JL. Unsuspected Clenbuterol Toxicity in a Patient Using Intramuscular Testosterone. Clin Pract Cases Emerg Med. 2017 Aug;1(3):197-200. [PMC free article] [PubMed]
• Walter E, McKinlay J, Corbett J, Kirk-Bayley J. Review of management in cardiotoxic overdose and efficacy of delayed intralipid use. J Intensive Care Soc. 2018 Feb;19(1):50-55. [PMC free article] [PubMed]
• Richards JR, Gould JB, Laurin EG, Albertson TE. Metoprolol treatment of dual cocaine and bupropion cardiovascular and central nervous system toxicity. Clin Exp Emerg Med. 2019 Mar;6(1):84-88. [PMC free article] [PubMed]
• Beta blocker poisoning- Uptodate