Bong điểm bám dây chằng chéo trước là một tình trạng thường gặp trong chấn thương với nhiều mức độ khác nhau. Nếu bong ở mức độ nhẹ có thể được điều trị bằng phương pháp bảo tồn và theo dõi, nhưng với tình trạng nặng hơn cần phải tiến hành phẫu thuật mới có thể phục hồi được tổn thương.

Dây chằng chéo trước (anterior cruciate ligament) nằm trong khoảng gian lồi cầu của xương đùi, chính giữa gối, dây chằng này bắt đầu từ mặt trong của lồi cầu ngoài xương đùi, chạy bắt chéo từ trên xuống dưới, ra trước và vào trong rồi bám vào mâm chày. Dây chằng chéo trước rất chắc cùng với dây chằng chéo sau có nhiệm vụ giữ cho khớp gối chắc chắn. Dây chằng chéo trước ngăn không cho khớp gối di chuyển ra phía trước, cho nên khi bị đứt hay tổn thương thì sẽ làm cho khớp gối lỏng lẻo, dễ bị trượt ra phía trước.

Bong điểm bám dây chằng chéo trước là tổn thương thường gặp trong chấn thương khớp gối, nó có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp nhất tuổi thanh thiếu niên. Nguyên nhân chủ yếu nhất là do tai nạn xe cộ như tai nạn xe máy, xe đạp hoặc hay gặp trong chấn thương thể thao.

Dạng tổn thương bong điểm bám này gây ra bởi một lực tác động mạnh vào đầu gối làm cho căng giãn đột ngột và quá mức dây chằng chéo trước, từ đó gây ra bong điểm bám của dây chằng chéo trước khỏi điểm bám vào mâm chày. Diện bám này bao gồm mảnh sụn kèm theo xương dưới sụn được gọi chung là mảng bám.

Phân loại bong điểm bám dây chằng chéo trước theo Mayer và Mc Keevers (1959) chủ yếu dựa vào mức độ di lệch của mảng bám bao gồm:

• Độ I: Không di lệch khỏi vị trí của mâm chày;
• Độ II: Tổn thương gây di lệch một phần mảng bám ra phía trước, nếu chụp X quang nghiêng có hình giống mỏ chim;
• Độ III: Mảng bám bị di lệch hoàn toàn khỏi diện bám nhưng mảng bám vẫn còn nguyên, không bị vỡ. Bong điểm bám dây chằng chéo trước độ III được phân thành độ IIIa (chỉ bong một phần bám của dây chằng chéo trước và độ IIIb (trường hợp này bong cả một phần của gai chày ở phía sau);
• Độ IV: Đây là tổn thương nặng nhất, mảng bám bị bong hoàn toàn, bị vỡ làm nhiều mảnh nhỏ.

2. Điều trị bong điểm bám dây chằng chéo trước

Tùy theo từng mức độ mà có những biện pháp điều trị khác nhau. Với những mức độ 1 và độ 2 được chỉ định điều trị bảo tồn. Nhưng với độ 3 và độ 4 cần tiến hành phẫu thuật.

2.1. Điều trị bảo tồn bong điểm bám dây chằng chéo trước

• Bong điểm bám độ I: Được chỉ định điều trị bào bằng bó bột ống đùi cẳng chân, giữ gối luôn duỗi trong thời gian khoảng từ 4 đến 6 tuần. Cần kiểm tra bằng phim X quang định kỳ để chắc chắn mảnh gãy không bị di lệch thứ phát. Sau khi tháo bột người bệnh cần tập phục hồi chức năng khớp gối nhiều để tránh nguy cơ cứng khớp gối và teo cơ.
• Bong điểm bám độ II: Tùy thuộc vào kinh nghiệm mà bác sĩ có thể cho người bệnh điều trị bó bột duỗi gối 4-6 tuần tương tự như độ I. Còn có những trường cũng vẫn cần nội soi khâu lại chỗ bám.

2.2. Điều trị phẫu thuật bong điểm bám dây chằng chéo trước

Đối với những trường hợp bệnh nhân bị bong điểm bám dây chằng chéo trước độ III và độ IV thì chỉ định phẫu thuật để nắn chỉnh và cố định lại những mảnh gãy. Có nhiều phương phẫu thuật đứt dây chằng chéo khớp gối khác nhau như:

• Phẫu thuật mổ mở: Trước đây phẫu thuật thường là mổ mở bắt vít hoặc găm kim. Tuy nhiên, phương pháp này có nhược điểm là phải mở khớp gối, tạo ra những tổn thương tại bao khớp và các thành phần quanh khớp, nguy cơ nhiễm trùng cao hơn, tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật khó khăn do đau vết mổ. Đặc biệt những trường hợp mảng bám vỡ nhiều thành các mảnh nhỏ, không thể bắt vít. Nếu găm kim thì kim dễ bị trôi vào ổ khớp trong quá trình tập luyện.
• Phẫu thuật nội soi: Phương pháp này thực hiện bằng nội soi khâu lại chỗ bám bằng chỉ thép hoặc chỉ không tiêu. Phương pháp này có ưu điểm không gây tổn thương phần mềm nhiều, hạn chế tối đa nguy cơ nhiễm trùng, thời gian phẫu thuật nhanh và phục hồi nhanh chóng. Có thể được áp dụng kể cả cho những mảnh bám vỡ phức tạp. Ngoài ra, qua phẫu thuật nội soi khớp, bác sĩ sẽ xử lý luôn nhưng tổn thương khác nếu có như rách sụn chêm, tổn thương dây chằng chéo, tổn thương sụn khớp... Đây là phương pháp ưu việt, ngày nay được sử dụng nhiều để hạn chế những nhược điểm của phẫu thuật truyền thống.

3. Những lưu ý sau mổ bong điểm bám dây chằng chéo trước

Việc lưu ý quan trọng nhất là chế độ vận động sau phẫu thuật. Một số lưu ý khi vận động gồm:

• Sau mổ bệnh nhân sẽ được bó bột trong 3 tuần: Trong thời gian này người bệnh cần tập gồng cơ tĩnh trong bột để tránh teo cơ. Dùng hai nạng để trợ đỡ khi đi lại, chân phẫu thuật tỳ nhẹ. Trong thời gian này nếu vị trí phẫu thuật sưng đau nhiều thì cần dùng thuốc theo chỉ định và chườm mát quanh khớp gối để hạn chế sưng, lưu ý khi chườm mát cần đặt một khăn sạch che phủ khớp gối rồi chườm qua lớp khăn mỏng này và nên chườm nhiều lần trong ngày.
• Sau 3 tuần: Bệnh nhân cần thực hiện các bài tập khớp gối chủ động theo tầm vận động, tập tích cực để sớm lấy lại biên độ khớp, sức mạnh cho cơ.
• Sau 3 tháng: Bệnh nhân có thể chạy nhẹ nhàng trên mặt phẳng, bước lên xuống cầu thang, nên tập để cơ và khớp trở lại vận động sớm.
• Sau 6 tháng: Bệnh nhân có thể chơi thể thao trở lại, tuy nhiên nên lựa chọn những môn thể thao có sức ảnh hưởng tới khớp gối tăng dần.

Ngày nay, nhờ sự tiến bộ trong y học mà điều trị bong điểm bám dây chằng chéo trước bằng phẫu thuật nội soi ngày một phổ biến và giúp người bệnh tránh được nhiều nguy cơ biến chứng, khả năng phục hồi tốt hơn. Nếu tình trạng bong điểm bám dây chằng chéo trước nặng không được phẫu thuật thì nó không thể tự phục hồi và làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới khả năng đi lại của người bệnh.