Tiêu chảy nhiễm trùng: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Tiêu chảy nhiễm trùng (tiếng Anh là Infectious diarrhea / Stomach flu), còn được gọi là tiêu chảy nhiễm trùng đường ruột. Đây là một bệnh phổ biến do các tác nhân vi sinh gây ra, biểu hiện ở những cơn tiêu chảy cấp tính dạng phân nước hoặc nhầy nhớt liên tục trong vài ngày.  

Bệnh tiêu chảy nhiễm trùng được phân thành những loại: Tiêu chảy do virus, tiêu chảy do vi khuẩn, tiêu chảy do ký sinh trùng. 

Các loại vi sinh bao gồm nấm men, virus, ký sinh trùng, vi khuẩn dạng campylobacter,  Escherichia coli (E. coli), Salmonella, Clostridium, khuẩn tụ cầu... đều có thể là tác nhân gây tiêu chảy nhiễm trùng. Bệnh chủ yếu lây qua đường ăn uống, khi tiếp xúc với thực phẩm hoặc nguồn nước vệ sinh kém. Mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng sẽ phụ thuộc vào loại mầm bệnh gây ra.

Nguyên nhân phổ biến nhất gây tiêu chảy nhiễm trùng đường ruột là do mầm bệnh xâm nhập qua đường miệng, hoặc cũng một phần do một phần hệ miễn dịch của người bệnh yếu nên vi khuẩn dễ tấn công. Các nguyên nhân khác như tiếp xúc với nguồn nước bị ô nhiễm và sinh hoạt kém vệ sinh cũng có thể gây ra tiêu chảy nhiễm trùng:

• Các mầm bệnh: Các mầm bệnh từ bên ngoài đi vào cơ thể và gây kích thích các mô trong đường tiêu hóa. Đường tiêu hóa có thể trở nên viêm nhiễm và đau.

• Nguồn nước bị ô nhiễm: Việc tiếp xúc với nguồn nước bị ô nhiễm cũng có thể dẫn đến nhiễm trùng đường ruột. Vì vậy mọi người nên uống nước đã đun sôi hoặc tiệt trùng kỹ.

• Vệ sinh kém: Điều này cũng có thể gây lây lan vi khuẩn gây nhiễm trùng đường ruột. Cần chú ý rửa tay sạch sau khi đi vệ sinh để tránh vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể.

Các triệu chứng thông thường của tiêu chảy nhiễm trùng đường ruột là:

• Đau bụng: Khi tình hình nhiễm trùng đường ruột trở nên nghiêm trọng hơn, bệnh nhân thường thấy đau quặn bụng, đau khắp vùng bụng. Mức độ nghiêm trọng của cơn đau sẽ phụ thuộc vào vị trí và nguyên nhân gây nhiễm trùng.

• Tiêu chảy: Khi mầm bệnh di chuyển ra xa hơn trong đường tiêu hóa, chúng có thể gây tiêu chảy. Người bệnh có thể bị tiêu chảy một cách dữ dội, có thể đi đại tiện 20-50 lần/ngày, cảm giác mót, đi xong lại muốn đi tiếp. Phân lỏng có màu đục như nước vo gạo hoặc màu trong, mùi hôi tanh, khó chịu.

• Co thắt: Nhiễm trùng do vi khuẩn thường gây ra cơn co thắt ở bụng, mỗi cơn sẽ thường kéo dài 3-4 phút một lần và có thể trở nên nặng hơn gây khó chịu cho người bệnh.

• Nôn và buồn nôn: Ăn không ngon thường kèm theo buồn nôn, nôn ói khác thường. Vì bị nôn và tiêu chảy cùng một lúc nên bệnh nhân luôn trong trạng thái mệt mỏi, kiệt sức, cơ thể gầy gò, hốc hác và thân nhiệt hạ thấp.

• Chán ăn: Người bệnh cảm thấy khó chịu, miệng đắng, chán ăn là những dấu hiệu chung của nhiễm trùng đường ruột cũng như các loại nhiễm trùng đường tiêu hóa khác.

• Thiếu nước trầm trọng: do bị nôn và đi ngoài nhiều lần nên cơ thể người bệnh bị mất nước cũng như chất điện giải. Tình trạng cơ thể thiếu nước sẽ khiến bệnh nhân có biểu hiện bên ngoài như cổ họng khô rát và khát nước, môi khô, độ đàn hồi của da không bình thường, mắt trũng xuống do thiếu nước.

• Nhiễm siêu vi đường hô hấp: mầm bệnh vi rút gây tiêu chảy nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến các bộ phận khác của cơ thể. Người bệnh có thể bị nhiễm trùng xoang mũi, sổ mũi hoặc ho khi tình trạng nhiễm trùng xảy ra.

Các triệu chứng phụ đi kèm:

• Rối loạn giấc ngủ: Các triệu chứng khó chịu liên quan đến tiêu chảy nhiễm trùng đường ruột sẽ khiến người bệnh khó ngủ. Đây cũng có thể là một dấu hiệu cho thấy gan đang làm việc quá sức vì phải cố gắng loại trừ các tác nhân gây nhiễm trùng.

• Trầm cảm: Những người bị nhiễm trùng nấm men có thể gặp nguy cơ cao mắc trầm cảm, cơ thể mệt mỏi gây tác động tiêu cực đến tâm lý.

• Nghiến răng: Trong một số ít trường hợp, những người bị nhiễm trùng sẽ nghiến răng trong khi ngủ, ngủ không yên giấc.

• Nhức đầu: Tình trạng mất nước hoặc xuất hiện các chất kích thích như nấm men trong hệ thống tiêu hóa sẽ làm tăng nguy cơ gây đau nhức, váng đầu liên tục.

• Bỏng da: Một số người bệnh có thể cảm giác ngứa hoặc nóng bỏng trên da.

Tiêu chảy nhiễm trùng là tình trạng rất phổ biến, đặc biệt là ở các khu vực đang phát triển trên thế giới, có thể xảy ra với bất cứ ai, ở bất kì độ tuổi nào, nhưng thường tập trung vào nhóm:

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

• Người cao tuổi

• Những người có cơ địa yếu và sức đề kháng kém 

• Những người sinh sống ở khu vực vệ sinh kém

• Cách tốt nhất để phòng ngừa tiêu chảy nhiễm trùng là thực hiện vệ sinh cẩn thận, bao gồm rửa tay thường xuyên bằng xà phòng trước khi xử lý thức ăn hoặc ăn, sau khi thay tã, đi vệ sinh…để tránh vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể.

• Khi ăn uống, mọi người nên uống nước đã đun sôi hoặc tiệt trùng kĩ; ăn chín uống sôi, tránh đồ tái sống. Đậy thức ăn tránh ruồi nhặng phát tán vi khuẩn vào thức ăn.

• Thường xuyên sử dụng nước uống điện giải như nước biển khô, dung dịch muối đường, sử dụng các loại men tiêu hóa trong chế độ ăn uống hàng ngày để giúp đường tiêu hóa luôn khỏe mạnh, nâng cao hệ miễn dịch.

• Đối với các hộ chăn nuôi, khi tiếp xúc với gia súc, gia cầm bị bệnh nên chủ động sử dụng dụng cụ bảo hộ, quần áo, giày khi vào chuồng trại, tránh để chất thải của gia súc gia cầm ở gần khu vực người sinh sống, ăn ở. Tránh ôm ấp hay gần gũi với thú cưng khi chúng bị bệnh.

• Đối với người thường xuyên chăm sóc trẻ em, cần lưu ý rửa tay trước khi cho trẻ ăn hoặc bú sữa, rửa tay sau khi thay tã cho trẻ, sau khi đi vệ sinh và ngay sau khi bị dây bẩn.

• Khi trẻ được bú mẹ ít nhất 6 tháng, kéo dài tới 2 tuổi sẽ giảm nguy cơ tiêu chảy. Cho trẻ uống vitamin A cũng có thể giúp hạn chế bị tiêu chảy. Tiêm phòng sởi cũng là biện pháp gián tiếp phòng ngừa tiêu chảy vì tiêu chảy chỉ hay xảy ra khi trẻ bị bệnh sởi.

Để chẩn đoán tiêu chảy nhiễm trùng, các sĩ có thể yêu cầu người bệnh mô tả về các triệu chứng và yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm liên quan như xét nghiệm mẫu phân để xác định nhiễm khuẩn đường ruột là do virus hay vi khuẩn.

• Nhiễm trùng do virus: đa phần nhiễm trùng đường ruột do virus sẽ gây ra hiện tượng tiêu chảy trong vài ngày.

• Nhiễm trùng do vi khuẩn: trường hợp nhiễm trùng này nặng hơn, nếu không được phát hiện và chữa trị kịp thời có thể gây bệnh dạ dày, tá tràng, xuất huyết hoặc biến chứng liệt cơ.

Tiêu chảy nhiễm trùng và cách điều trị hiện đang là mối quan tâm của nhiều người, nhất là những gia đình có trẻ nhỏ, người có hệ miễn dịch yếu hoặc đang sinh sống tại khu vực có vệ sinh kém. Một số phương pháp điều trị có thể tham khảo như sau:

Trường hợp nhẹ: Đa phần các trường hợp tiêu chảy nhiễm trùng nếu nhẹ thì có thể tự cầm tiêu chảy sau một vài ngày, bệnh nhân chỉ cần nghỉ ngơi, ăn các thức ăn dạng lỏng, dễ tiêu hóa và uống thật nhiều nước có chứa điện giải như nước biển khô, dung dịch muối đường để bù lượng nước đã mất.

Theo đề nghị của các bác sĩ, người bệnh tránh dùng thuốc chống tiêu chảy vì nó có thể giữ các tác nhân gây bệnh ở trong cơ thể lâu hơn.

Trường hợp nặng:  

Nếu các biểu hiện tiêu chảy nhiễm trùng trở nặng như: nôn ói không thể ăn uống, tiêu chảy phân nước nhiều, phân nhầy có máu, sốt cao hoặc rất mệt mỏi, người bệnh nên cân nhắc nhập viện để thực hiện các phương pháp điều trị chuyên môn như: bồi hoàn nước và điện giải qua truyền dịch tĩnh mạch, sử dụng thuốc kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ..

Nếu thực hiện chăm sóc đúng cách, người bệnh sẽ cảm thấy đỡ hơn trong vòng vài ngày đến một tuần, hoặc có thể mất vài tuần trước khi hệ thống đường ruột, dạ dày hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên tiêu chảy nhiễm trùng trẻ sơ sinh và trẻ em là những trường hợp gia đình cần theo dõi kỹ lưỡng và đưa nhập viện ngay nếu cần thiết.

Xem thêm:

• Tiêu chảy kéo dài có nguy hiểm không?
• Tiêu chảy nên ăn gì cho nhanh khỏi, mau lại sức?
• Chẩn đoán và điều trị nhiễm trùng đường ruột
• Tiêu chảy nhiễm trùng - nhận biết dấu hiệu để tránh biến chứng nguy hiểm