Mang thai có được tiêm phòng vắc-xin viêm não Nhật Bản?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng BS. Nguyễn Hải Hà - Trưởng Đơn nguyên vắc xin – Khoa Ngoại trú Nhi - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Viêm não Nhật Bản là bệnh nhiễm virus cấp tính, làm tổn thương hệ thần kinh trung ương, bệnh có tỷ lệ tử vong và di chứng cao. Bệnh có thể xảy ra quanh năm nhưng cao điểm nhất là từ tháng 5 – 7 hàng năm. Tiêm vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản là cách phòng bệnh hiệu quả nhất.

Bệnh viêm não Nhật Bản (Japanese encephalitis - JE) là một bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng do virus gây ra. Bệnh thường xuất hiện ở Châu Á - Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam. Bệnh viêm não Nhật Bản không truyền từ người sang người mà lây truyền khi người khỏe mạnh bị muỗi Culex mang mầm bệnh đốt. Muỗi Culex được gọi là véc-tơ truyền bệnh. Tỷ lệ mắc bệnh cao đối với người sống tại các vùng lưu hành dịch bệnh, hoặc đối với người lưu trú tại đó một thời gian dài. Tại Việt Nam, bệnh lưu hành trong cả nước. Ở miền Nam, bệnh diễn ra rải rác quanh năm; ở miền Bắc, bệnh thường lưu hành theo mùa, hay gặp từ tháng 4 đến tháng 10 là mùa mưa, đỉnh cao là tháng 6 - tháng 7, với các ổ dịch hay gặp ở miền núi trung du phía bắc.

Bệnh có thể gặp ở mọi đối tượng nhưng thường gặp ở trẻ em dưới 15 tuổi. Dấu hiệu của bệnh thường đa dạng, khoảng 200- 300 ca thể ẩn sẽ gặp 1 ca viêm não Nhật Bản điển hình với thời gian ủ bệnh từ 5 - 14 ngày (thường 1 tuần), khởi phát 1 - 4 ngày với dấu hiệu sốt, đau đầu, nôn; giai đoạn toàn phát kéo dài 1 - 2 tuần với sốt cao 39 - 40 độ C, thay đổi ý thức (li bì, hôn mê), có các triệu chứng thần kinh (co giật, liệt, rối loạn thần kinh thực vật), có các dấu hiệu màng não, liệt chi, dấu hiệu tháp,... Bệnh không có điều trị đặc hiệu, có tỷ lệ mắc là 67.900 ca/năm (tỷ lệ mắc mới: 1.8/100.000 dân), tỷ lệ tử vong là 25-30%, 50% số bệnh nhân sống có di chứng thần kinh nặng nề (30% rối loạn vận động, 20% co giật, 20% rối loạn nhận thức hay ngôn ngữ); 50% không có hay có di chứng tàn tật nhẹ (khó khăn học tập, có vấn đề trong ứng xử và di chứng thần kinh khác). Viêm não Nhật Bản ở phụ nữ đang có thai có thể ảnh hưởng đến thai nhi. Tiêm vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản có thể giúp phòng tránh bệnh hiệu quả.

Hiện tại, tại Việt Nam có 2 loại vắc xin phòng viêm não Nhật Bản là vắc-xin Jevax (sản xuất tại Việt Nam) và vắc-xin Imojev (của Sanofi Pasteur – Pháp, sản xuất tại Thái Lan). Đối với mỗi loại vắc-xin cũng giống như với bất cứ loại thuốc nào, đều có khả năng bị các phản ứng không mong muốn gọi là tác dụng phụ. Các tác dụng phụ do tiêm vắc-xin thường không nghiêm trọng và sẽ tự động hết, không cần can thiệp về y tế.

Các phản ứng phụ thông thường có thể gặp phải sau khi tiêm vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản:

• Đau khi tiếp xúc, đỏ tấy hoặc sưng ở vị trí tiêm vắc-xin (tỷ lệ gặp khoảng 1 trên 4 người tiêm vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản).
• Sốt (thường gặp ở trẻ em hơn so với người lớn).
• Đau đầu, đau cơ (thường gặp ở người trưởng thành).

Các vấn đề vừa và nghiêm trọng:

• Nghiên cứu chỉ ra rằng các phản ứng nặng với vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản là rất hiếm gặp
• Đau vai kéo dài và giảm phạm vi hoạt động của cánh tay được tiêm vắc-xin có thể xảy ra sau khi tiêm nhưng rất hiếm.
• Phản ứng dị ứng nghiêm trọng sau khi tiêm vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản (nổi mề đay, sưng mặt và cổ, khó thở, tim đập nhanh, chóng mặt và yếu người) rất hiếm khi xảy ra, ước tính tỷ lệ chưa đến 1 trên 1 triệu liều. Nếu có hiện tượng dị ứng, nó thường xảy ra sau khi tiêm vắc-xin vài phút đến vài giờ.

Vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản chống chỉ định, tạm hoãn tiêm cho các đối tượng sau:

• Bất cứ ai có phản ứng dị ứng nặng (đe dọa tính mạng) với vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản và với bất cứ thành phần nào của vắc-xin đều không nên tiêm liều tiếp theo.
• Phụ nữ có thai không nên tiêm vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản.
• Người đang mắc các bệnh bẩm sinh có thể tiêm được vắc-xin nhưng cần hỏi ý kiến bác sĩ.
• Người đang mệt mỏi, sốt cao hoặc bệnh nhiễm trùng đang tiến triển.
• Người mắc bệnh tim, thận hoặc bệnh gan giai đoạn cấp tính.
• Bệnh ung thư máu và các bệnh lý ác tính nói chung.
• Người bệnh tiểu đường không nên tiêm vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản Jevax.
• Người nhiễm HIV có triệu chứng hoặc bằng chứng suy giảm chức năng miễn dịch, người suy giảm miễn dịch tạm hoãn tiêm vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản Imojev.

Cũng như tất cả các loại vắc-xin khác, luôn luôn phải có sẵn Epinephrine (Adrenaline) để sử dụng trong các trường hợp cấp cứu sốc phản vệ có thể xảy ra.

Đối với phụ nữ đang trong thời kỳ cho con bú: Chưa có số liệu nghiên cứu về việc tiêm vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản cho phụ nữ đang cho con bú, vì vậy cần cân nhắc lợi ích khi chỉ định tiêm vắc-xin cho đối tượng này.

Vắc-xin viêm não Nhật Bản được dùng để dự phòng bệnh viêm não Nhật Bản cho mọi đối tượng người lớn và trẻ em khi đủ 12 tháng tuổi trở lên. Vắc-xin được đưa vào cơ thể qua đường tiêm dưới da. Hiện tại, tại Việt Nam có 2 loại vắc xin phòng viêm não Nhật Bản là vắc-xin Jevax và vắc-xin Imojev. Muốn được bảo vệ đầy đủ, bạn phải thực hiện tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch.

• Vắc-xin Jevax:
• Là vắc-xin bất hoạt, được sản xuất tại Việt Nam, trong Chương trình tiêm chủng mở rộng, vắc-xin được sử dụng miễn phí cho trẻ từ 1 đến 5 tuổi.
• Phác đồ tiêm: 3 mũi cơ bản với mũi 1: Trong lần đầu tiên đến tiêm. Mũi 2: cách mũi thứ nhất 1 - 2 tuần. Mũi 3: sau mũi thứ nhất 1 năm. Sau đó mỗi 3 năm nhắc lại một lần để duy trì khả năng miễn dịch đến khi trẻ 15 tuổi.
• Vắc-xin Imojev:
• Là vắc-xin sống giảm độc lực, tái tổ hợp với virus sốt vàng; của hãng Sanofi Pasteur – Pháp, sản xuất tại Thái Lan.
• Phác đồ tiêm:
• Trẻ 9 tháng đến dưới 18 tuổi: tiêm 2 mũi cách nhau 1-2 năm
• Từ 18 tuổi trở lên: tiêm 1 mũi duy nhất.