Biến chứng thần kinh ở trẻ mắc rubella bẩm sinh

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Bùi Thị Hà - Bác sĩ Nhi - Sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Hội chứng rubella bẩm sinh bao gồm một bộ ba dị tật bẩm sinh nghiêm trọng ở dạng điếc thần kinh, bất thường nhãn khoa (bệnh võng mạc, đục thủy tinh thể, microphthalmia) và bệnh tim bẩm sinh (hẹp động mạch phổi và hẹp ống động mạch).

Hội chứng rubella bẩm sinh (CRS) là thuật ngữ được sử dụng để mô tả các bất thường bẩm sinh xảy ra ở trẻ do hậu quả của việc nhiễm rubella của mẹ khi mang thai. Các đặc điểm lâm sàng có thể là nhất thời, hoặc vĩnh viễn và một số tính năng có thể không biểu hiện cho đến tuổi thiếu niên hoặc trưởng thành.

Ngoài ra, bệnh nhân mắc hội chứng rubella bẩm sinh còn có thể bị thiểu năng trí tuệ, nhẹ cân, xuất huyết giảm tiểu cầu, gan to, các vấn đề liên quan đến lách, các vấn đề về nội tiết (tiểu đường, suy giáp, cường giáp, viêm tuyến giáp, viêm tuyến giáp).

Rubella được đánh giá là bệnh lành tính, nhưng lại gây ra hưởng cực kỳ nghiêm trọng nếu bệnh nhân nhiễm rubella trong thời kỳ mang thai. Tuy nhiên, khi người mẹ mang thai bị nhiễm rubella, thì nguy cơ bất lợi cho thai nhi sẽ thay đổi theo từng giai đoạn của tuổi thai. Người mẹ mắc rubella trong các tuần đầu tiên của thai kỳ thì khả năng ảnh hưởng xấu đến đưa trẻ rất cao, nhưng nếu thời gian nhiễm rubella khi tuổi thai càng lớn thì nguy cơ ảnh hưởng đến thai nhi sẽ giảm xuống.

Nếu người phụ nữ mang thai bị nhiễm rubella trong 3 tháng đầu của thai kỳ thì nguy cơ bị các dị tật bẩm sinh rất cao khoảng từ 70% đến 100%. Khi độ tuổi thai lớn hơn 3 tháng thì khả năng đưa trẻ bị dị tật bẩm sinh là 17%, và khi thai đã hơn 20 tuần thì nguy cơ mắc các hội chứng bẩm sinh có thể sẽ là 0%.

Rối loạn phát triển thần kinh được biết là có nguyên nhân khác nhau, trong đó có hội chứng rubella bẩm sinh, nó có liên quan đến số lượng lớn các biểu hiện tâm thần như chậm phát triển tâm thần, tự kỷ, rối loạn tăng động giảm tập trung,...

Khi một trường hợp bị rối loạn thần kinh, chúng ta sẽ phải xem xét đánh giá trên nhiều yếu tố để tìm ra nguyên nhân. Một trong số các nguyên nhân đó bắt nguồn từ thời kỳ tiền sản, các sự kiện chu sinh, nguyên nhân sau sinh, hội chứng di truyền cũng đều có thể dẫn đến rối loạn thần kinh.

Trong số các nguyên nhân nhiễm trùng tiền sản như nhiễm toxoplasmosis,rubella, cytomegalovirus và nhiễm herpes là những nguyên nhân quan trọng của rối loạn phát triển thần kinh. Nhiễm rubella trong 12 tuần đầu tiên của thai kỳ dẫn đến nguy cơ bất thường bẩm sinh. Ngoài ra, những kết quả nghiêm trọng liên quan đến thai kỳ như sảy thai và thai chết lưu cũng có liên quan đến nhiễm rubella của mẹ.

Rubella từ cơ thể mẹ lây lan qua nhau thai đến thai nhi. Từ đó, vi rút tấn công làm hoại tử biểu mô và sự phân mảnh của các mạch máu nhỏ, do đó nó có thể tiến đến bào thai thông qua thuyên tắc bị nhiễm trùng hoặc gây tổn thương trực tiếp đến các mạch máu thai và phát tán trong tất cả các mô của thai nhi. Tác hai sau khi bị nhiễm rubella là giết chết tế bào và giảm tốc độ phát triển của tế bào.

Các rối loạn tâm thần và hành vi giữa các bệnh nhân mắc bệnh rubella bẩm sinh bao gồm chậm triển tâm thần, tự kỷ, bốc đồng cao, hoạt động gây rối, giận dữ, tự gây thương tích và gây hấn. và đáng lưu ý hơn là khi số lượng khuyết tật thể chất trong rubella bẩm sinh tăng lên, đồng thời làm tăng nguy cơ của sự hiện diện và mức độ nghiêm trọng của bệnh lý tâm thần. Theo đó, tất cả các bệnh nhân nghi ngờ mắc hội chứng rubella bẩm sinh phải được kiểm tra định kỳ các biểu hiện tâm thần và phải can thiệp sớm để cải thiện kết quả.

Đối với những trường hợp trẻ sinh ra trong khi mẹ bị nhiễm rubella thì cần thiết phải có kiến thức để đánh giá các hành vi của trẻ bị nhiễm rubella bẩm sinh. Vì trong một số trường hợp, trẻ có dấu hiệu bị tự kỷ nhưng không có biểu hiện rõ ràng để có những can thiệp sớm hỗ trợ cho sự phát triển của trẻ.

Trên thực tế là nhiều bệnh nhân mắc hội chứng rubella bẩm sinh không được đánh giá sức khỏe tâm thần một cách chính xác và thích hợp. Vì vậy, nâng cao kiến thức của cộng đồng về các biến chứng do rubella mang lại là hết sức quan trọng. Hội chứng rubella bẩm sinh phải luôn được coi là một trong những nguyên nhân trẻ em bị chậm phát triển tâm thần.

Nhiễm rubella và hội chứng rubella bẩm sinh chưa có thuốc đặc trị. Các phương pháp điều trị hiện nay chỉ đang tập trung vào các biểu hiện của bệnh như điều trị giảm đau, hạ nhiệt, giữ ấm, cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng để nâng cao sức đề kháng. Khi có các biến chứng do rubella gây ra thì cần phải được điều trị các biến chứng rubella gây ra.

Cách thức phòng tránh duy nhất đối với rubella là tiêm chủng và cách ly. Tất cả các trẻ em từ 12- 24 tháng tuổi được khuyến cáo nên tiêm vắc-xin phòng bệnh rubella. Để phòng tránh hội chứng rubella bẩm sinh, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ mà chưa mang thai cần tiêm chủng vắc xin phòng bệnh. Nhưng lưu ý là chỉ tiêm phòng trước khi có thai ít nhất là 3 tháng. Trong trường hợp không nhớ hồ sơ tiêm chủng của bản thân thì có thể tiến hành xét nghiệm máu để chắc chắn việc đã được tiêm chủng phòng ngừa rubella.

Ngoài ra, cách ly cũng là phương pháp phòng tránh lây truyền rubella. Bệnh nhân nên nên được cách ly 8-10 ngày trước và sau khi phát ban để tránh lây nhiễm cho người khác. Đối với phụ nữ mang thai, không nên tiếp xúc hay đến gần những người bị nghi ngờ hoặc có biểu hiện của rubella để phòng tránh lây nhiễm cho bản thân và tránh ảnh hưởng đến thai nhi.

Để có thể phòng tránh được hội chứng Rubella bẩm sinh (CRS), tiêm vắc xin phòng ngừa trước khi mang thai là điều quan trọng và thiết yếu đối với phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ. Tại các cơ sở thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec trên cả nước đều có dịch vụ tiêm ngừa sởi quai bị rubella trước khi mang thai cho phụ nữ có kế hoạch sinh con. Vắc - xin phòng bệnh sởi - quai bị - rubella là vắc - xin MMR II Diluent Inj 0.5ml, xuất xứ từ Hoa Kỳ (do hãng Merck Sharp and Dohme sản xuất), phù hợp cho cả người lớn và trẻ nhỏ. Vắc - xin được kiểm nhập và bảo quản chặt chẽ theo đúng quy trình, đảm bảo yêu cầu và tiêu chuẩn trước khi đưa vào sử dụng.

• Phụ nữ có dự định sinh con muốn tiêm ngừa sởi quai bị rubella trước khi mang thai sẽ được các bác sĩ chuyên khoa tư vấn thực hiện xét nghiệm huyết thanh để kiểm tra miễn dịch trước khi tiêm chủng. Nếu đã có kháng thể sẽ không cần tiêm phòng vì đây là kháng thể miễn dịch suốt đời. Nếu chưa có đáp ứng miễn dịch hoặc đã từng tiêm phòng nhưng miễn dịch không hiệu quả, sẽ được các bác sĩ tư vấn tiêm phòng vắc - xin với lịch chủng ngừa phù hợp.
• Được theo dõi đa khoa trước, trong và sau tiêm chủng tại Hệ thống y tế Vinmec và luôn có ekip cấp cứu sẵn sàng phối hợp với phòng tiêm chủng xử trí các trường hợp sốc phản vệ, suy hô hấp – ngừng tuần hoàn, đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.
• Vắc-xin được nhập khẩu và bảo quản tại hệ thống kho lạnh hiện đại, với dây chuyền bảo quản lạnh (Cold chain) đạt tiêu chuẩn GSP, giữ vắc-xin trong điều kiện tốt nhất để đảm bảo chất lượng.
• Phòng tiêm chủng và phòng chờ sau tiêm tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec rất thoáng mát, tạo cảm giác thoải mái và tâm lý tốt cho khách hàng, với đầy đủ trang thiết bị và phương tiện cấp cứu, đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng có kỹ năng cấp cứu phản vệ sẽ xử lý kịp thời theo đúng phác đồ nếu có xảy ra sự cố. Khách hàng cũng được đánh giá lại sức khỏe sau khi tiêm để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả tiêm chủng cao nhất trước khi ra về.
• Tiêm phòng sởi quai bị rubella trước khi mang thai 3 tháng là tốt nhất để đảm bảo cơ thể có thời gian tạo kháng thể phòng bệnh và không ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và bé trong thai kỳ.

Bài viết tham khảo nguồn: NCBI